Đóng góp ý kiến và báo lỗi phiên bản mới tại đây

public6 năm trước

10 Tác Phẩm Chuyển Anh Ngữ Xuất Sắc Nhất

Từ Beowulf đến Asterix, người viết ca ngợi các tác phẩm được chuyển ngữ đã ‘thắp lên ngọn lửa dịch thuật’

Seamus Heaney
Bản dịch Beowolf của Seamus Heaney đã xóa đi những ký ức kinh khủng của các sinh viên đại học về những bài tập về Văn học Anh cổ điển

Nhà thơ, nhà viết kịch và tiểu thuyết Adam Thorpe sinh tại Paris vào năm 1956 và hiện đang sống tại Pháp. Tác phẩm Quý bà Bovarycủa ông vừa được NXB Vintage Classics cho phát hành trong tháng này (tháng 10/2011).

“Việc chọn ra được tác phẩm xuất sắc nhất là cả một vấn đề rất khó khăn. Trừ phi bạn biết rõ tác phẩm đó đã được dịch như thế nào, nếu không, việc đánh giá một bản dịch gần như là không thể – thậm chí là bằng những phương pháp tin cậy nhất. Một bản dịch bám sát nghĩa đen, mang tính học thuật tuy có thể truyền tải được ý nghĩa của nguyên bản, nhưng vẫn tồn tại một số điểm không thể diễn tả hết được, ví dụ như: sắc thái biểu cảm, tâm trạng, khúc nhạc, lối diễn đạt, nét đặc trưng… đó mới chính xác là những nhân tố giúp tạo nên một bản dịch hoàn hảo. Mặt khác, một bản dịch tự do có thể gây hại cho chính tác giả của nó, nhưng điều này khó mà phát hiện được”.

Madame Bovary

“Và những phiên bản có từ “hậu” (như trong Hậu Rimbaud) có thật là những bản dịch? Không hẳn, cho dù kết quả nghe có thể thuyết phục như Những câu chuyện ở Ovid của Ted Hughes hay Cuộc chiến âm nhạc của Christopher Logue. Dịch thuật là một công việc rất mệt mỏi, thậm chí là bất công nếu so với một số công việc khác. Và cuối cùng, sự chính xác – dưới tất cả mọi hình thái – phải luôn là một tiêu chuẩn nghiêm ngặt nhất. Một lần nữa, việc mang một tác phẩm ra khỏi biên giới của ngôn ngữ là một việc làm đòi hỏi rất nhiều sự khéo léo và cả cả sự thỏa hiệp nữa. Hai ngôn ngữ khác nhau không bao giờ có sự giống nhau về ngữ pháp, huống hồ là âm nhạc. Bạn phải chấp nhận những mất mát có thể xảy ra. Nếu hà mã là họ hàng thân thiết nhất của cá nhà táng, thì đó cũng chính là điều tương tự mà ta có thể hy vọng đạt được đối với cả những bản dịch được xem như tốt nhất… nhưng dĩ nhiên, đó cũng chỉ là suy nghĩ của chúng ta mà thôi”.

“Cuối cùng, tôi đã chọn được một số tác phẩm sau vì một số lý do sau đây: chúng có ý nghĩa rất quan trọng đối với tôi trong suốt những năm qua, chúng cũng đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, và có khả năng làm rung động trái tim người đọc bằng nguồn năng lượng xuất phát từ những từ ngữ thuần chất Anh, hơn là sự ấm áp tỏa ra từ những cái đĩa ghi âm bằng nhựa huyền bí kia. Ngọn lửa đã làm hồi sinh công tác chuyển thể và có sức lan tỏa sâu rộng trên toàn thế giới, từ Anh cho đến phần bên kia của thế giới, Trung Quốc.

1. Beowulf, Seamus Heaney dịch (NXB Faber & Faber phát hành)

Beowulf

Bản dịch xuất sắc của Heaney là một bộ sử thi của người Anh xưa, trớ trêu thay, lại diễn ra trong bối cảnh của vùng Bắc Ailen: giọng văn địa phương đã giúp ông “tìm thấy sự giao thoa.. nốt nhạc và giai điệu xuyên suốt bản nhạc”. Kết quả là đã đem đến một sự hoàn hảo. Những nỗi sợ về những bài tập kinh khủng về văn học Anh thời kỳ trước đã biến mất.

2. Những chuyện kể về nước Nga, Robert Chandler và một số tác giả khác dịch (NXB Penguin Classics phát hành)

Russian Short Stories

Nhà văn không biết mỏi mệt Robert Chandler được biết đến qua tác phẩm chuyển ngữ Cuộc đời và Số phận nghiệt ngã của Grossman, nhưng đây chỉ là sự mở đầu cho sự nghiệp văn chương vĩ đại của ông đã được chứng minh qua rất nhiều chủ đề, phong cách và cảm xúc. Từ Gogol và Chekhov cho đến những nhân vật ít biết đến hơn như Platonov hay Shalamov đáng thương, là một loạt những nỗi đau thương.

3. Tuyển tập thơ của Vương Duy, GW Robinson dịch (NXB Penguin Classics phát hành)

Poems by Wang Wei

Tôi đánh giá rất cao tác phẩm từ thế kỷ thứ tám này của nhà thơ và họa sĩ vĩ đại người Trung Quốc trong suốt nhiều thập kỷ qua. Với ý thơ phức tạp, cách gieo vần mẫu mực, những bài thơ của ông đã trở nên cực kỳ khó dịch, nhưng chúng lại là niềm đam mê của một học giả đến từ phương Đông xa xôi, người mà gần như đã dành cả cuộc đời mình cho chúng. Wang Wei (Vương Duy), một người vô thần và cũng là một ẩn sĩ, cảm thấy mình rất gần gũi với chúng, ông tin vào những điều kỳ diệu và sống chan hòa cùng thiên nhiên như “mây trắng hòa với trời xanh”.

4. Kẻ tội đồ mộ đạo – Thomas Mann, HT Lowe-Porter dịch (NXB Penguin Modern Classics phát hành)

pp.001Ð050.indd

Cuốn tiểu thuyết cuối cùng của Mann (được xuất bản vào năm 1951) kể về một sự khám phá đầy phiền não về ranh giới của sự loạn luân của một con chiên tội lỗi và sự trả giá của hắn dựa theo truyền thuyết St. Gregory thời trung cổ. Được viết theo phong cách của thời kỳ lúc bấy giờ, Helen Tracy Lowe-Porter đã tạo nên một tác phẩm có sức ảnh hưởng phi thường. Bản dịch đã trở thành một kiệt tác, ngay từ câu mở đầu của nó: “Tiếng chuông ngân lên, dồn dập và vang xa ra khắp các ngõ ngách, bao trùm lấy cả thành phố …”

5. Ezra Pound: Những tác phẩm chọn lọc (NXB Faber & Faber phát hành)

Ezra Pound Translations

Tuyên bố sẽ liên tục đổi mới, Pound rất có hứng thú trong việc hiện đại hóa những bài thơ từ Trung Quốc, Provence (Pháp), Hy Lạp, Latin, của cả người Anh cổ đại và Tuscan (Ý) nữa. Bằng những thủ pháp nghệ thuật khéo léo của mình, ông đã bẻ gãy những nguyên tắc và thể hiện rõ ràng sự ưu ái của mình với tác phẩm. Bằng nhiều cách khác nhau, ông đã thể hiện được chính xác cái thần của tác phẩm, cho dù là nó đã được ẩn giấu một cách khéo léo và rất khó để thể hiện, kể cả những tác phẩm của Bernart de Ventadorn hay của một Catullus ranh mãnh.

6. Asterix – Goscinny và Uderzo, Anthea Bell và Derek Hockridge dịch (NXB Hodder Children’s Books phát hành)

Films2006Asterix_et_Cleopatre

Sự hài hước xuất hiện trong bản dịch ngay từ cuộc ẩu đả đầu tiên, nhưng với thủ pháp kỳ diệu của mình (thực tế, chúng được thực hiện bởi sự làm việc chăm chỉ và trí tưởng tượng phong phú), Bell và Hockridge đã tận dụng được gần như là tất cả các yếu tố hài hước, một vài trong số đó được thể hiện bởi nghệ thuật chơi chữ khá phức tạp. Và cách dịch những cái tên ra phiên bản tiếng Anh cũng được thực hiện rất tốt như: Idéfix trở thành Dogmatix, Agecanonix trở thành Geriatrix …

7. Sử thi Odyssey – Homer, TE Lawrence dịch (NXB OUP phát hành)

The Odyssey by Homer

Lawrence cảm thấy mình có những phẩm chất đặc biệt để chuyển ngữ thành công thiên trường ca của Homer, như ông đã từng thành công trong việc “săn lợn rừng và ngắm nhìn những con sư tử hoang dã… đóng tàu và giết chết rất nhiều người”. Ông đã đúng, điều đó lẽ ra phải được thừa nhận: sự biến chuyển nhàm chán này phải được tôi luyện liên tục để được trở nên hấp dẫn hơn.

8. Kinh thánh Tyndale

Tyndale Title

Việc dịch thuật cũng có thể gặp không ít rủi ro, đặc biệt là khi kết quả chúng đã được truyền bá một cách rộng rãi. Rất nhiều chi tiết trong cuốn Kinh Thánh của Vua James (chứa đựng những câu thơ cực kỳ nhàm chán) đã được William Tyndate vẽ ra một cách tỉ mỉ trong bản dịch của mình, sự thành công của nó đã khiến ông phải trả bằng cả cuộc đời mình. Thật không may, Giáo hội đã cho rằng những từ ngữ đồng nghĩa với sự diệt vong của Nhà thờ Thiên Chúa Giáo trên những hòn đảo này; tuy họ vẫn thích nghệ thuật hơn.

9. Tuyển tập diễn văn của Montaigne – John Florio (1603)

The Essays of Montaigne

Montaigne đã sáng tạo ra một thứ dài dòng và chán ngắt có tên gọi là bài diễn văn. Đáng buồn thay, người Pháp lại thích tuân thủ những nguyên tắc cũ kỹ và cứng nhắc như cái cách mà hộ hâm mộ Descartes. Florio đã diễn tả Montaigne qua lời độc thoại của nhân vật đối với Nữ hoành Anh Elizabeth vào khoảng thời gian ông kết bạn với Shakespeare, người đang viết tác phẩm Hamlet …

10. Sử thi Gilgamesh, NK Sandars dịch (NXB Penguin Classics phát hành)

The Epic of Gilgamesh

Hai mươi năm trước, tôi đã từng được trải nghiệm một tuần làm việc trong Thư viện của nước Anh để khám phá từng bản dịch một (bắt đầu từ vùng Assyrian) có liên quan đến tác phẩm sử thi này – tác phẩm văn học đầu tiên là về một thế giới cổ xưa – nhưng đó chỉ là những nỗ lực vô ích để đưa chúng thành những bài thơ. Nhưng bản dịch của Sandars, tỉ mỉ và cẩn thận, đã không bị đánh bại: “O Shamash, hãy lắng nghe, hãy lắng nghe, Shamash, hãy để lời nói của tôi được nghe thấy”.

Theo Bookaholic.vn

----------------------------

Hợp Tác Cùng YBOX.VN Truyền Thông Miễn Phí - Trả Phí Theo Yêu Cầu tại http://bit.ly/YBOX-Partnership

2,426 lượt xem