Trong thời đại kĩ thuật số này, những tác phẩm trên máy tính có thể sao chép phương tiện truyền thông bao lâu nay một cách liền mạch, rất dễ để quên đi cây bút chì nhỏ mọn. Nhưng trong tay họa sĩ, nó là một công cụ tối quan trọng: ba cuốn sách tranh ảnh mới sẽ cho ta thấy làm thế nào cây bút chì có thể gửi gắm những biểu hiện nghệ thuật thầm lặng như pháp thuật thông thường và sự bất lực.

1. Silent Days, Silent Dreams – Allen Say

Tạm dịch: NHỮNG ĐÊM TĨNH MỊCH, NHỮNG GIẤC MƠ LẶNG THINH

63 pp. Arthur A. Levine/Scholastic. $21.99.

(Sách tranh ảnh; cho trẻ 7 tuổi trở lên)

Tác phẩm “Silent Days, Silent Dreams” của Allen Say là một cuốn hồi kí tuyệt hay về James Castle, một họa sĩ người Mĩ chưa từng qua trường lớp sống vào thế kỉ 20 bị điếc bẩm sinh và chưa từng được học đọc và viết. Cuốn sách mở đầu bằng một bức tranh chì than về một em bé đang khóc – miệng rộng hoác đen thui – và chúng tôi lập tức bị ấn tượng về sự yên lặng của bức tranh. Hình ảnh này – một người đàn ông đang gào thét để được lắng nghe vào một phương tiện truyền thông không phát ra tiếng – dường như đã tóm lược đặc điểm cốt lõi ở Castle.

Rõ ràng là nghệ thuật của Say thực sự đã kể câu chuyện của Castle. Được viết bằng lời văn của cô cháu gái, câu chuyện có hơi sơ sài và rời rạc, nhưng những bức ảnh tiết lộ nỗi đau của tuổi thơ câm lặng, cô độc và niềm nhiệt thành với sức sang tạo. Khi cậu bé James bị tước đi dụng cụ vẽ, cậu đã tự chế bút chì với một cái que nhọn phủ bồ hóng trộn với nước bọt. Thú tiêu khiển của Say trong tác phẩm của Castle đã mang đến một cái nhìn hấp dẫn về thế giới. (Sách không có bản sao tranh vẽ nào của Castle). Có lúc, nỗi đau xé long khi tự tay Castle vứt bỏ những tác phẩm của mình được mô tả qua bức tranh chì than ảm đạm – tay của cậu nhòe đi với những tờ giấy bay vương vãi, như thể cậu thật sự buông bỏ một phần cơ thể mình.

Khi tài năng của Castle được phát hiện bởi hội đồng nghệ thuật thế giới và cậu tự tổ chức buổi triển lãm cho mình, gần như là sự thoái trào: “nhiều người có mặt và vài tác phẩm được bán.” Nhiều độc giả cảm thấy chưa thỏa mãn. Nhưng Say, người đoạt huy chương Caldecott cho tác phẩm Grandfather’s Journey (tạm dịch: Chuyến Hành Trình Của Ông Nội), đã họa nên sự trong trắng của nghệ sĩ – những người không quan tâm đến thành tựu trên con đường nghệ thuật, nhưng tâm huyết trong công cuộc tạo dựng. Có nhiều điều đáng suy ngẫm ở đây về cách hoạt động của trí óc của người nghệ sĩ.

2. Lines – Suzy Lee

Tạm dịch: NHỮNG DÒNG KẺ

40 pp. Chronicle. $17.99.

(Sách tranh ảnh; cho trẻ từ 4 đến 8 tuổi)

Trong tuyệt phẩm sách ảnh Lines, Suzy Lee ( Wave, Shadow) dung bút chì đưa độc giả xuống từng tầng trí tưởng tượng. Cuốn sách mở ra bằng một trang giấy trắng có vỏn vẹn hai món đồ, cây bút chì và cục tẩy. Từ đó, chúng ta tiếp tục được dẫn dắt bởi một cô bé đội mũ đỏ, đi ván trượt trên một vùng bang tuyết, chiếc ván trượt đó tạo nên một đường thẳng đằng sau. Cô bé hồ hởi xoay tròn, nhưng đến lúc cô làm một cú nhảy, cô chạm đất loạng choạng. Chỉ khi cô bé ngã chún ta mới thấy băng tuyết trắng xóa là tờ giấy trắng và những đường thẳng tạo bởi ván trượt mà dòng bút chì gạch ra.

Tờ giấy là giờ lại bị nhàu nát như để nhắc ta nhớ lại hình ảnh đầu tiên, và, chợt rung mình, ta nhận ra đang nhìn thông qua đôi mắt của người nghệ sĩ cũng như cảm được sự vụn vỡ của cô. May thay, người nghệ sĩ giấu mặt suy xét lại và là phẳng tờ giấy, cô bé ván trượt lại xuất hiện. Từ đó một chiếc ván trượt mới hiện hữu trong bức tranh, hàng tram đường thẳng “sai” và dấu tẩy biến thành đường trượt. Những trang cuối khắc họa bức tranh một hồ băng, tượng trưng cho tác phẩm hoàn thành của nghệ sĩ, nằm trên một chồng bản phác họa.

Đó là một chuyến hành trình diệu kì, đầy tính sáng tạo qua quá trình nghệ thuật. Lỗi lầm, cũng như lòng kiên trì được nhân hóa bởi cô bé trượt ván. Cảm xúc của cô và ngôn ngữ hình thể được khắc họa bởi tài năng điêu luyện, mỗi đường thẳng chứa đựng năng lượng lặng thầm – không cần ngôn từ. Lines thật sự đánh dấu tuyệt tài trong thể loại sách tranh không từ.

3. Malala’s Magic Pencil – Malala Yousafzai

Tạm dịch: CÂY BÚT CHÌ MA THUẬT CỦA MALALA

Minh họa bởi Kerascoet.

38 pp. Little, Brown. $17.99.

(Sách tranh ảnh; cho trẻ từ 4 đến 8 tuổi)

Malala’s Magic Pencil, cuốn sách tranh đầu tiên của nhà hỏa động nhân quyền trẻ Malala Yousafzai, đưa cây bút chì thành biểu tượng hiện hữu. Chúng tôi đi theo dõi Malala, một cô bé ao ước có cây bút chì phép thuật như cây bút cô thấy trong chương trình TV yêu thích. Ban đầu, em mong muốn sử dụng cây bút để thỏa mãn nhu cầu của bản thân mình và những người xung quanh bằng những vật dụng nho nhỏ, nhưng rồi một ngày, Malala nhìn thấy một cô bé trạc tuổi mình đang phân loại rác. Rồi em nhận ra không phải đứa trẻ nào cũng được đi học, đặc biệt là những bé gái. Malala hướng tầm nhìn ra bên ngoài và bắt đầu ước mong cây bút thần để em có thể “vẽ một thế giới tươi đẹp hơn”. Vì không có điều ki diệu nào xuất hiện, Malala tận tụy với chuyện trường lớp. Khi những bạn gái bắt đầu bỏ học vì “đám đàn ông có quyền thế và nguy hiểm”, Malala nhận ra cô không thể nào cứ mơ tưởng đến một cây bút chì ma thuật nữa. Cô phải sử dụng loại bút thường mình có và viết ra những trải nghiệm của bản thân cho thế giới được biết và giúp đỡ.

Người lớn sẽ biết bước ngoặt dữ dội trong câu chuyện của Malala, nhưng tác phẩm mô tả vụ nổ sung rất nghệ thuật, và rồi họ sẽ kể cho lũ trẻ biết điều chúng cần phải biết với hai trang báo liền mặt đen , cho thấy lưng Malala trong bộ đồ bệnh nhân với dòng chữ “ những lũ đàn ông đáng sợ cố làm tôi câm nín. Nhưng chúng đã thất bại”. Phần còn lại của cuốn sách cho thấy Malala giành thắng lợi, chia sẻ thông điệp ngày một xa hơn, to hơn – biến ước mơ của cô về một thế giới tốt đẹp hơn thành sự thật bằng chính cây bút chì của mình.

Bản thân cuốn sách cũng là một thành công, vì nó là một câu chuyện có thật, nhưng cũng đủ phù hợp cho trẻ nhỏ. Tranh minh họa, bởi đôi vợ chôngh nhà Kerascoet, có sức hấp dẫn, đặc biệt trong đoạn mở đầu với motif dòng mực vàng từ cây bútc chì của Malala và cuốn sổ tay. Nhưng chính giọng văn đã chiếm lấy cảm tình của độc giả. Có một nét ngây thơ đầy tinh tế, chân thành không gượng ép và tôn trọng tuyệt đối ở những độc giả nhỏ tuổi. Đây là một tác phẩm tuyệt vời để mở đầu đoạn hội thoại về công lí trên thế giới với trẻ em.

Dụng cụ của họa sĩ đã được sử dụng một khoảng thời gian dài nhiều thế kỉ. Nhưng khi ba cuốn sách này nhắc nhở chúng ta, cũng như tác giả của chúng, bút chì luôn có một tầm quan trọng nhất định trong cuộc sống. Nó tiếp tục là một công cụ mạnh mẽ, thể hiện quyền lực của mình qua tâm huyết người họa sĩ, nỗ lực xen lẫn niềm vui trên con đường sáng tạo, và niềm cảm hứng đấu tranh sự bất công.

Theo bookaholic.vn