Trong thời đại hiện nay, thế giới phẳng khiến cho những Steve Jos, Elon Musk hay Bill Gates… trở thành những người thật gần gũi, họ thường xuyên trò chuyện và đưa ra những lời khuyên cho chúng ta về sự nghiệp, tình cảm, hôn nhân… Tuy nhiên việc tin và làm theo những thiên tài một cách cực đoan và không cân nhắc đến những chia sẻ của những người xung quanh liệu có đúng đắn. Chúng ta liệu có nhận thức được rằng có những định kiến luôn tồn tại và chi phối những quyết định, suy nghĩ của bản thân?

Định kiến theo Gordon Allport  là một “cảm giác, thuận lợi hoặc bất lợi, đối với một người hay một vật, trước khi tiếp cận, hoặc không dựa trên kinh nghiệm thực tế”. Nói cách khác, đó là những suy nghĩ, ý kiến, quan điểm đã được hình thành từ trước khi chúng ta tiếp nhận và phân tích các dữ kiện, thông tin có liên quan đến một sự vật cụ thể từ đó dẫn tới những đánh giá thiếu khách quan và chính xác về đối tượng đó.

Một ví dụ cụ thể về một định kiến đó là “Phụ nữ không thể làm được việc lớn như chính trị, đầu tư tài chính…” như ông cha ta có câu “Đàn ông nông cạn giếng khơi, đàn bà sâu sắc như cơi đựng trầu”. Thực tế, có rất nhiều nhà lãnh đạo thế giới hiện nay đều thuộc phái yếu, có thể kể đến như Tổng giám đốc quỹ tiền tệ IMF, bà Christine Lagarde, COO của Facebook Sheryl Sandberg, Tổng thống Đức  Angela Merkel…Tuy nhiên, việc người phụ nữ đảm đương những trọng trách to lớn vẫn được coi là điều gì đó đặc biệt so với một nhà lãnh đạo là nam giới. Điều này cho thấy những ảnh hưởng to lớn của định kiến lên tư duy và suy nghĩ của con người. Quay lại với chủ đề mà người viết nêu lên ở đầu bài, định kiến ảnh hưởng thế nào đến cách chúng ta tiếp nhận những lời khuyên, từ những thiên tài và từ bậc làm cha làm mẹ?

“Cứ khao khát, cứ dại khờ”

Câu nói của Steve Jobs trong bài phát biểu kinh điển tại Stanford đã trở thành một nguồn cảm hứng vô tận, thậm chí là một triết lí sống của hàng triệu thanh niên trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Quả thực với sự “lãng mạn hóa” và “bình thường hóa” của truyền thông đối với các thiên tài: một xuất phát điểm bình thường, một trí thông minh không quá nổi trội (Warren Buffet đã từng nói những gì ông làm thì một người có trí thông minh bình thường cũng có thể đạt được), một cuộc sống như lời của Steve Jobs nói “Hãy dũng cảm đi theo trái tim và linh tính, mọi thứ khác chỉ là thứ yếu thôi” đã xây dựng một hình ảnh đầy cảm xúc và vô cùng thu hút chúng ta. Điều này đã giúp những tổ chức gia tăng doanh số cũng như lượng tương tác với mỗi ấn phẩm được phát hành và gieo vào trong đầu ta một niềm tin cực đoan về lời nói của những nhà truyền cảm hứng mà không nhìn nhận thực tế một cách chính xác. Hãy cùng tìm hiểu sâu hơn về sự thật cuộc sống của họ.

1. Sự thật để có được thành công như ngày nay, họ đã phải đổ vô số mồ hôi và nước mắt.

Những điều được phản ánh bằng một cuộc sống khá phong lưu qua những cuốn tiểu sử. Liệu bạn có thể ngồi liên tục từ cuối giờ chiều hôm trước đến sáng hôm sau với những thuật toán và những dòng code khô khan để có được khả năng lập trình siêu việt như Bill Gates. Hay như Warren Buffet, mỗi ngày cũng đọc đến 500 trang sách và báo cáo tài chính để trở thành “Hiền tài xứ Omaha”.

2. Thứ hai, những doanh nhận hay những tỉ phú đều là những thiên tài.

Một sự thật không thể chối cãi rằng con người sinh ra vốn đã không bằng nhau về trí tuệ đã được truyền thông lấp liếm đi một cách vô cùng tàn nhẫn rằng những gì những thiên tài làm được thì chúng ta cũng có khả năng làm được. Bill Gates hủy diệt kì thi SAT với điểm số 1590/1600, ông cùng Nhà vật lý Albert Einstein cùng ở hữu chỉ số IQ ở mức khoảng 160.

3. Điều cuối cùng mà người viết muốn chia sẻ với bạn đọc là điều mà rất ít một cuốn sách hay bài báo nào nhắc đến đó là yếu tố may mắn.

Theo cuốn “Những kẻ xuất chúng” của Malcolm Gladwell thì những thiên tài đều sở hữu những vận may mà không phải ai cũng có được, thậm chí yếu tố năm sinh, tháng sinh cũng là tiền đề cho một kẻ xuất chúng. Một ví dụ nhỏ là những tỉ phú công nghệ như Bill Gates, Steves Jobs, Steve Wozniak, Paul Allen… đều bắt đầu làm việc vào những năm 1970 và nắm lấy được cơ hội khi chiếc máy tính cá nhân đầu tiên ra đời vào năm 1975 để có được bước tiến lớn trong sự nghiệp.

Những gì mà tôi vừa nêu mong rằng có thể thay đổi phần nào định kiến của về việc nghe theo lời từ những nhà tài phiệt một cách mù quáng. Bây giờ, hãy cùng xem xét kĩ hơn về một đối tượng khác mà chúng ta cũng có những định kiến sâu sắc không kém.

Tao là mẹ mày, tao biết.

Câu nói này có lẽ mỗi người trong chúng ta đều đã nghe, thậm chí nghe rất nhiều lần trong cuộc sống, nó khiến ta cảm thấy vô cùng khó chịu và bất lực. Thực sự, khoảng cách giữa hai thế hệ đã tạo nên những tư duy và quan điểm đối lập gay gắt, thêm vào đó, tư tưởng “Cha mẹ đặt đâu, con ngồi đấy” của “các cụ” càng khiến cho rất nhiều bạn trẻ có phần ngán ngẩm khi nghe những suy nghĩ, chia sẻ của người lớn tuổi. Thêm vào đó, sự phát triển của internet và mạng xã hội, những sự khác biệt, chênh lệch về mặt tư duy giữa các thế hệ được tô vẽ, trào phúng và chia sẻ khiến cho sự việc được đẩy lên quá cao so với bản chất của nó. Dần dần, những định kiến về sự cổ hủ, bảo thủ của các bậc phụ huynh khiến cho chúng ta phản ứng một cách thái quá trước suy nghĩ và tâm tư của họ. Những lời khuyên của bậc làm cha làm mẹ , với nhiều người, chỉ là nghe để đấy. Lại một lần nữa, truyền thông có lỗi phần nào trong việc tạo nên những định kiến và chúng ta lại cùng phân tích.

Cha mẹ luôn mong những điều tốt nhất cho con cái.

Đây là điều mà không một ai có thể phản bác, không có cha mẹ nào lại mong muốn những điều không hay xảy đến với con của mình. Có thể còn có sự tranh luận giữa những điều mà cha mẹ muốn liệu có thật sự phù hợp với ý nghĩ của chúng ta? Tuy nhiên, chắc chắn đó là con đường an toàn và được chuẩn bị chu đáo (từ những yếu tố khách quan) nhất mà chúng ta có được. Tôi biết “an toàn” thật sự là một từ mà không nhiều bạn trẻ muốn nghe, nhiều người đồng nghĩa “an toàn” với “an phận” nhưng trong bối cảnh cuộc sống phức tạp như hiện nay, “an toàn” là một yếu tố rất đáng để cân nhắc.

Cha mẹ “gần” chúng ta hơn những thiên tài.

Đưa ra những lời khuyên một cách đúng đắn rất cần một sự nhìn nhận khách quan và chính xác về đối tượng tiếp nhận lời khuyên. Ở điểm này, những bậc phụ huynh thật sự vượt trội hơn những thiên tài. Cha mẹ sống cùng với chúng ta từ khi lọt lòng, trải qua bao khó khăn, cảm xúc, cùng ta trưởng thành, họ chắc chắn sẽ hiểu khả năng,suy nghĩ của ta hơn những Jack Ma hay Elon Musk. Thêm vào đó, môi trường mà chúng ta sinh sống, phát triển trong tương lai cũng phụ thuộc rất nhiều vào những di sản mà thế hệ đi trước để lại như những tài sản về vật chất, những mối quan hệ, những truyền thông, lề thói của gia đình, địa phương những điều mà ngoài cha mẹ, không ai có thể đưa ra những lời khuyên phù hợp hơn. Nói một cách hình ảnh, nếu bạn muốn phát triển một hàng phở gia truyền, không ai có thể đưa ra lời khuyên tốt hơn người chủ của hàng đó, người thấu hiểu mọi tinh túy trong cách chế biến, thói quen ăn uống của khách hàng, những điểm mạnh, điểm yếu mà cửa hàng đang có, môi trường kinh doanh tại nơi đặt cửa hàng.

Điều cuối cùng mà người viết muốn đề cập ở đây, đó chính là kinh nghiệm sống.

Chúng ta ngán ngẩm khi nghe câu “Tao là mẹ mày tao biết”, “Tao sống hơn mày mấy chục năm, mày biết thế nào được bằng tao” nhưng đó là một sự thực, một sự thực mà dù không muốn chúng ta vẫn phải thừa nhận. Tôi biết cảm giác như được khai sáng sau khi đọc “Nghĩ giàu làm giàu”, tràn đầy năng lượng và cảm hứng sau khi nghe những bài phát biểu của Tony Robbins … Sau  khi đọc một quyển sách bạn thấy sự trưởng thành rõ rệt trong bản thân, sau mỗi năm, bạn nhìn lại và thấy mình thật ngốc nghếch, sau khi đi làm , bạn thấy thời sinh viên thật vui nhưng cũng thật “trẻ trâu”. Khi bạn nhìn lại quá khứ và thấy vô số những khuyết điểm và những điều đáng ra có thể làm tốt hơn thì không lí do gì, một người hơn chúng ta 20, 30 tuổi lại chỉ nói ra những điều gàn dở.

Để kết thúc bài viết, tác giả không có ý chỉ trích những phát biểu của những nhà truyền cảm hứng, họ có một sự nghiệp thành công, trải nghiệm phong phú khả năng truyền đạt những suy nghĩ một cách xuất sắc và những lời khuyên của họ thật sự là những “Lời vàng ý ngọc”. Mục tiêu của bài viết chỉ nhằm cung cấp cho bạn một góc nhìn khác và nêu ra những định kiến mà bấy lâu nay vẫn có trong đầu về những thiên tài và về cha mẹ chúng ta từ đó giúp bạn đưa ra được những quyết định chính xác hơn trong cuộc sống.

Theo tamly.blog