Vào tháng 3/2017, nền điện ảnh Việt đã đón nhận hai tác phẩm thương mại thể loại tâm lý, khai thác những góc khuất của phận người được thực hiện chỉn chu, nhằm tiếp cận đến khán giả ở góc độ trải nghiệm cảm xúc và chiêm nghiệm về những phận đời riêng, đó là Dạ cổ Hoài Lang và Lô Tô.

Lấy cảm hứng từ bộ phim tài liệu Chuyến đi cuối cùng của chị Phụng (Nguyễn Thị Thắm), ngay từ ngày đầu khởi quay, Lô tô đã nhận được sự quan tâm đặc biệt của khán giả.Bộ phim mô tả một xã hội thu nhỏ của gánh lô tô với hơn ba mươi con người, đa phần là người đồng tính dưới sự dẫn dắt của Lệ Liễu, một người phụ nữ lớn tuổi vẫn mang cái xác đàn ông ở thời điểm mà người chuyển giới chưa có giải phẫu thẩm mỹ, thuốc teo cơ còn khung xương của đàn ông. Họ lang bạt qua những tỉnh nghèo của miền Trung trôi dạt về tận miền Tây. Họ đi theo đoàn lô tô Phù Hoa từ khi còn là những cậu con trai mới lớn, trốn khỏi gia đình để sống chung với những người xa lạ. Để được sống thật với giới tính và cảm xúc của mình, họ sẵn sàng chịu đựng mọi lời miệt thị, những cái nhìn không thiện cảm của những người dân, nơi mà họ đi qua.

Dễ dàng nhận thấy, dù đạo diễn đã chọn một đề tài gai góc, khốc liệt về những phận người “trôi sông lạc chợ”, nay đây mai đó, nhớ nhà nhưng không dám quay trở về, nhưng để duy trì yếu tố thương mại và kéo khán giả đến rạp, ekip đã chọn cách tiếp cận nhẹ nhàng, đầy mau sắc và có nhiều tiếng cười, những góc tối của bạo lực hay chuyện giới tính được hạn chế để tránh rơi vào sự nặng nề, u uất. Đó là một nỗ lực rất lớn của một đạo diễn lần đầu làm phim như Huỳnh Anh Tuấn, bởi anh đã chọn cách tiết chế bi kịch ở một đề tài có nhiều góc cạnh để phát triển và đẩy cao cảm xúc nghẹn ngào của khán giả. Vì nếu cường điệu hơn, có lẽ bộ phim đã trở thành một Chuyến đi cuối cùng của chị Phụng thứ hai.

Ở Lô Tô, tôi nhìn thấy một sự đầu tư nghiêm túc để bộ phim mang nặng yếu tố tâm lý, dẫn dắt người xem khám phá những tiếng nói của thân phận người bị ngược đãi bởi số phận. Nhưng Lô Tô đã vô tình bị rơi vào sự lan man bởi sự thừa thãi của chi tiết, sự lặp lại của tai nạn, và quan trọng nhất, chính là phần thoại đã làm thay vai trò của diễn xuất nội tâm.

Lô Tô, nếu đây là một bộ phim có trọng trách truyền tải thông điệp đấu tranh mạnh mẽ để là chính mình của phận người “bóng lộ”, thì phim đã bỏ sót rất nhiều yếu tố để người xem cảm nhận. Bởi điều quan trọng nhất của những phim thể loại này chính là sự cảm nhận, chứ không phải là chỉ nghe các nhân vật chính than thở về đời mình, về sự tréo ngoe của tạo hóa, là những mong muốn giản dị như bao người con gái bình thường. Lô Tô sở hữu những gương mặt quen thuộc trong lĩnh vực kịch nói, hài sân khấu, như Hữu Châu, Huỳnh Lập, Minh Dũng, Hải Triều. Lợi thế diễn kịch chính là để cho các diễn viên khai thác triệt để diễn xuất bằng đài từ, ánh mắt, ngôn ngữ cơ thể. Và trong bộ phim này, họ đã đảm nhận vai trò đó khá hoàn chỉnh. Nhưng đó là chỉ dừng lại ở mức độ về sự diễn tả qua thoại. Trong phim, người xem liên tục nghe nhân vật chính, Lệ Liễu cảm thán về thân phận trôi sông lạc chợ, hờn tủi gì cũng cần phải nhịn nhục. Khi nỗi lòng này được nhắc đến một lần, đó là điểm sáng. Đến lần thứ hai, đó là sự nhấn mạnh. Nhưng khi quá nhiều lần như vậy, đó là vấn đề. Người xem liệu có để tâm đến nữa hay không khi mà ngay cả sự cố trong phim không quá cao trào, mà nhân vật chính vẫn liên tục nhắc đi nhắc lại yếu tố này?

Đồng thời, tôi nhìn thấy ở gánh Phù Hoa là một đoàn lô tô trong cổ tích, không có cái ác, không có người xấu. Ở vài phút đầu, khi Lệ Liễu còn trẻ gặp ông Minh (Bình Minh), chủ gánh hát Phù Hoa, tôi cứ ngỡ đó là một nhân vật thầy giáo hoặc nghệ sĩ phong lưu nào đó, chứ không phải là người đứng đầu một đoàn lô tô phải lăn lộn giữa dòng đời nhiều nguy hiểm. Và dù nhân vật chính, Lệ Liễu (Hữu Châu) đóng luôn tâm niệm là không được tạo nghiệp, các thành viên phải luôn yêu thương nhau, nhẫn nhịn với kẻ phá đám… Đó là một nhân cách đẹp. Nhưng cái đẹp này lại bị nâng tầm quá mức, để chính những thành viên trong đoàn trở thành nạn nhân của chính mình. Để được là chính mình, sống như một người con gái, họ chấp nhận để giang hồ gây chiến, quấy phá liên tục, kể cả không vì lý do gì. Tôi tự hỏi, để bôn ba và duy trì đoàn lô tô nhiều năm như vậy, chẳng lẽ cả đoàn không nghĩ đến chuyện tự vệ? Hoặc nhân vật người con gái tên Thương (Nam Em) của Lệ Liễu, sự tha thứ của cô dành cho người cha đã bỏ lại hai mẹ con quá dễ dàng, lòng vị tha đến quá nhanh đến bất ngờ. Do đó, điều này đã làm cho nỗi dằn vặt lương tâm của Lệ Liễu, hay ông Đực, khi bỏ lại gia đình, vợ con, lại không được khai thác triệt để, trong khi đó là một trong những cài cắm về mặt tâm lý trọng tâm mà đạo diễn muốn người xem đồng cảm.

Ngay từ đầu, người xem chứng kiến một trận chiến gây sự đập phá đoàn lô tô Phù Hoa. Đó là một chi tiết rất đắt để những kịch tính được đảo phách, xuất hiện đầu phim, và người xem sẽ chờ một chuỗi những kịch tính kế tiếp. Nhân vật ông Chín (Lê Bình), hứa hẹn là một gã đàn ông sẽ ám ảnh cả cuộc đời và cả đoàn lô tô của Lệ Liễu, lại không giải quyết được vấn đề gì đáng kể. Sự xuất hiện của ông nhằm gợi nhớ về một chi tiết đen tối mà Lệ Liễu từng gánh chịu, nhưng trận phá cuối cùng, lại không phải do ông chủ mưu, mà do một nhân vật nữ khác, chỉ vì một Quân, một gã đàn ông trong đoàn. Ở góc máy biểu hiện nụ cười thâm hiểm, biến thái của nhân vật ông Chín, tôi đã chờ đợi một trận đối đầu quyết liệt, để giải quyết món nợ ân oán của hai bên, nhưng đã không xảy ra. Vậy phần giới thiệu nhân vật ban đầu có vai trò như thế nào?

Phần mở đầu và kết thúc phim, là một dụng ý rất tinh tế, nó khiến cho tôi nhớ lại 1 đoạn khi nhân vật nữ Rayon (Jared Lato) trong Dallas Buyers Club phải trở lại hình dạng như người cha mong muốn. Cái mở và cái kết, tự thân nó đã có thể tạo thành một câu chuyện hấp dẫn, nhưng phần chính câu chuyện, nửa tường thuật, nửa gợi nhớ, đã làm cho mạch phim mãi lượn qua lượn lại không điểm nhấn.

Với cách đặt vấn đề thú vị, sở hữu một đề tài có thể khai thác sâu hơn mà không cần có quá nhiều nhân vật, Lô Tô hoàn toàn có thể chinh phục cảm xúc khán giả một cách thuyết phục hơn.

Nguồn: Phương Thuỳ- 35mm.vn