Tâm lý học màu sắc là sự nghiên cứu màu sắc có ảnh hưởng như thế nào đến hành vi, tâm trạng hay các quá trình sinh lý của con người. Màu sắc được cho là có tác động đến lựa chọn mua sắm, cảm xúc, thậm chí cả trí nhớ của chúng ta. Những ý tưởng liên quan đến tâm lý học màu sắc được áp dụng rộng rãi trong lĩnh vực marketing và thiết kế. Các công ty hay chọn những màu sắc mà họ tin sẽ thúc đẩy khách hàng mua sản phẩm của mình và cải thiện thương hiệu. Màu sắc còn được dùng trong các liệu pháp y khoa để chữa trị nhiều căn bệnh.

Sự nhận biết màu sắc

Tâm lý học màu sắc là một lĩnh vực nghiên cứu tương đối mới đã gặp phải vài trở ngại. Khó khăn lớn nhất khi tìm hiểu về chủ đề này là xác định cách đo lường hiệu ứng của màu sắc một cách chính xác. Sự nhận biết màu sắc là tùy vào mỗi cá nhân, vì mỗi người lại có một quan niệm và phản ứng khác nhau với màu sắc. Có vài nhân tố ảnh hưởng tới sự nhận biết màu sắc, làm cho việc xác định liệu màu sắc có ảnh hưởng đến tâm trạng và hành động của ta hay không trở nên khó khăn.

Những yếu tố tác động đến sự nhận biết màu sắc bao gồm tuổi tác, giới tính và văn hóa. Ví dụ, ở một vài nền văn hóa, màu trắng được cho là hạnh phúc và thanh khiết. Trong bối cảnh người phụ nữ mặc váy trắng, cô ấy cảm thấy hạnh phúc vì ảnh hưởng của màu trắng hay vì cô ấy đang kết hôn? Đối với những người từ một nền văn hóa khác, mặc đồ trắng có thể tượng trưng cho sự đau buồn. Đó là bởi vì ở nền văn hóa đó, màu trắng được cho là tang thương và cái chết. Những yếu tố tương tự như thế này cần được cân nhắc khi tìm hiểu về tác động của màu sắc lên hành vi và cảm xúc của con người.

Những mối liên quan về màu sắc

Mặc dù ta chưa thấy mối quan hệ nhân quả trực tiếp nào giữa màu sắc và hành vi, vài nhận định chung về màu sắc và những gì nó tượng trưng đã được khẳng định. Các màu như đỏ, vàng, cam được coi là màu nóng và kích thích những cảm xúc hưng phấn. Các màu lạnh nằm ở nửa xanh của thanh ánh sáng bao gồm xanh nước biển, xanh lá cây và tím. Chúng được cho là có liên quan tới sự bình tĩnh, thanh thản, yên bình.

Sự biểu tượng của màu sắc thường được áp dụng trong lĩnh vực thiết kế đồ họa và xuất bản để khơi gợi những cảm xúc nhất định. Dù bị tác động bởi độ tuổi, giới tính, văn hóa hay không, các nghiên cứu đã nhận định màu sắc có ảnh hưởng đến sinh lý, hành vi và cảm xúc ở một vài cá nhân.

Màu đỏ

Những quan niệm, thái độ và cảm xúc liên quan đến màu đỏ bao gồm:

• Sự cảnh báo

• Tình yêu

• Lòng dũng cảm

• Sự táo bạo

• Cơn giận dữ

Màu đỏ là bước sóng ánh sáng dài nhất trên thanh ánh sáng. Ở các nền văn hóa phương Tây, màu đỏ tượng trưng cho quyền lực, sự kiểm soát và sức mạnh. Nó cũng là dấu hiệu của sự nguy hiểm và cảnh báo. Đèn đỏ trên đèn giao thông ra hiệu cho lái xe cẩn thận và dừng lại. Vài con vật, như rắn, có màu đỏ để thấy rằng chúng nguy hiểm và có thể gây chết người.

Màu đỏ cũng biểu tượng cho niềm đam mê và gợi sự phản kháng hoặc bỏ trốn. Bản năng này bị kích động bởi hạch hạnh nhân trong não khi ta đối mặt với hiểm nguy hay tình huống mang tính đe dọa. Nó khiến ta hoặc đánh lại hoặc bỏ chạy. Màu đỏ được cho là giúp tăng cường hệ tiêu hóa và huyết áp, cần thiết để chuẩn bị cho những hành động trong tình huống đáng báo động.

Màu xanh nước biển

Màu xanh da trời biểu tượng cho:

• Lòng tin

• Sự hiệu quả

• Sự bình thản

• Cảm giác an toàn

• Sự buồn bã

Màu xanh nước biển tượng trưng cho sự điềm tĩnh và yên bình. Nó là biểu tượng của tư duy logic, sự giao tiếp và trí thông minh. Nó liên quan đến mức độ căng thẳng thấp, nhiệt độ thấp và nhịp tim chậm. Màu xanh da trời cũng cho thấy sự thiếu hơi ấm, khoảng cách về mặt cảm xúc và sự vô cảm. Dù màu xanh nước biển gắn liền với nhiều ý nghĩa tiêu cực, nó vẫn được chọn là màu phổ biến nhất trong các khảo sát nghiên cứu trên toàn thế giới.

Trong các nghiên cứu, ánh sáng xanh được cho là có thể thiết lập lại nhịp độ hàng ngày hay chu kỳ ngủ-thức của chúng ta. Bước sóng ánh sáng xanh đến từ mặt trời chính là thứ ngăn cản tuyến tùng tiết ra melatonin vào ban ngày. Melatonin báo hiệu cho cơ thể rằng đã đến giờ đi ngủ. Ánh sáng xanh khiến ta trở nên tỉnh táo.

Màu vàng

Màu vàng vô cùng tươi sáng và đầy sức sống. Màu vàng là biểu tượng của:

• Năng lượng

• Hy vọng

• Danh dự

• Nỗi sợ hãi

• Sự yếu ớt, dễ vỡ

Màu vàng là một màu sáng và dễ nhận biết nhất đối với mắt. Nó gắn liền với sự hạnh phúc, thân thiện và là dấu hiệu của sự cạnh tranh. Màu vàng là màu của sự lạc quan và sáng tạo. Nó thu hút sự chú ý của ta và là biểu hiện của sự cảnh báo vì màu vàng thường được kết hợp với màu đen trên các biển báo giao thông, những chiếc taxi và xe bus trường học. Thú vị thay, màu vàng cũng được cho là liên quan tới nỗi sợ, sự hèn nhát và sự yếu ớt.

Màu xanh lá cây

Màu xanh lá tượng trưng cho những khái niệm như:

• Sức khỏe

• Sự đồng cảm

• Sự yêu thích

• Khát vọng

• Tính bị động

Màu xanh lá nằm giữa màu vàng và xanh nước biển trên thanh ánh sáng và đại diện cho sự cân bằng. Nó là màu của mùa xuân và thường gắn với sự phát triển, cuộc sống, sự sản sinh và thiên nhiên. Màu xanh lá tượng trưng cho sự an toàn và gắn với sự thịnh vượng, giàu có, tương lai và tình hình tài chính tươi sáng. Nó được cho là một màu khá thư giãn, lành dịu có khả năng làm ta bình tĩnh và giảm căng thẳng. Màu xanh lá là biểu tượng cho những thứ tiêu cực như lòng tham, sự ghen tuông, vô cảm và sự bơ phờ.

Màu cam

Màu cam gắn với:

• Trí thông minh

• Sự hài lòng

• Khao khát

• Lòng tự hào

• Sự cô đơn

Màu cam nằm giữa vàng và đỏ trên thanh ánh sáng. Nó được cho là tượng trưng cho những phẩm chất kết hợp giữa màu đỏ đầy năng lượng và màu vàng giúp cải thiện cảm xúc. Màu cam là biểu tượng cho sự ấm áp, nhiệt thành và động viên.

Màu cam được nhận định là ảnh hưởng đến khẩu vì bằng cách làm tăng cơn đói. Nó cũng được cho là có thể thúc đẩy hoạt động tâm lý và sự nhạy bén. Trong các nghiên cứu, sự tiếp xúc với ánh sáng cam đã được chứng minh là giúp phát triển khả năng nhận thức và sự tỉnh táo. Màu cam là tông màu chính của mùa thu nhưng cũng gắn với mùa hè. Màu cam nhạt được coi là sự chào đón, trong khi những tông màu đậm hơn là sự biểu hiện của thiếu trung thực.

Màu tím

Màu tím đại diện cho những khái niệm và cảm xúc liên quan tới:

• Sự giàu có

• Lòng tự trọng

• Sự thông thái

• Sự kiêu sa

• Thiếu kiên nhẫn

Màu tím là bước sóng ánh sáng nhỏ nhất trên thanh ánh sáng. Nó là sự kết hợp của xanh nước biển và đỏ, tượng trưng cho giới quý tộc, quyền lực và hoàng gia. Màu tím tỏa ra sự giá trị, chất lượng và phẩm giá. Nó cũng gắn với sự tâm linh, thiêng liêng và duyên dáng. Những tông tím nhạt đại diện cho sự lãng mạn và tinh tế, còn tím đậm là biểu tượng của sự đau buồn, sợ hãi và lo lắng.

Màu hồng

Màu hồng là một gam màu vui nhộn tượng trưng cho:

• Sự vui thích

• Ngọt ngào

• Sự bình yên

• Tính thụ động

• Thiếu ý chí

Màu hồng là màu được gắn với sự nữ tính nhiều nhất. Nó là màu của hạnh phúc, tình yêu, sự tinh nghịch và ấm áp. Màu hồng cũng liên quan tới sự hòa hợp và gần gũi. Tông hồng nhạt biểu hiện sự nhạy cảm và hiền lành, còn hồng đậm đại diện cho đam mê và sự tán tỉnh. Màu hồng được cho là có khả năng xoa dịu và nhiều nhà giam đã sơn xà lim màu hồng nhằm giảm bớt tình trạng bạo lực giữa các tù nhân. Những ý nghĩa tiêu cực về màu hồng là sự thiếu trưởng thành, sự yếu đuối về mặt thể xác và sự thiếu tự tin.

Màu đen

Những ý nghĩa của màu đen bao gồm:

• Thích gây gổ

• Sự u ám

• Cảm giác an toàn

• Sự lạnh lẽo

• Sự trống trải

Màu đen hấp thụ toàn bộ các bước sóng ánh sáng trên thanh ánh sáng. Nó không phản ánh các màu sắc khác và nếu pha một màu với màu đen thì sẽ được một tông khác của màu đã có. Màu đen được cho là bí hiểm, và trong nhiều nền văn hóa, nó gắn liền với nỗi sợ hãi, sự chết chóc, sự vô danh và ác quỷ. Nó cũng tượng trưng cho quyền lực, danh tiếng và sự tinh tế. Màu đen thể hiện tính nghiêm túc, tự lập và phổ biến nhất là nỗi buồn và sự tiêu cực.

Màu trắng

Màu trắng được coi là sự thanh khiết và tinh tế. Nó còn là biểu tượng của:

• Sự hoàn hảo

• Sự vô trùng

• Sự sạch sẽ

• Lòng tốt

• Sự lạnh lẽo

Màu trắng là màu đối nghịch của màu đen và nó phản ánh tất cả các bước sóng ánh sáng trên thanh ánh sáng. Khi pha với màu đen, màu trắng làm màu đen nhạt hơn. Trong các nền văn hóa phương Đông, màu trắng gắn với đau buồn và cái chết. Ở phương Tây, nó lại tượng trưng cho sự trong trẻo, ngây thơ và vô trùng. Nó cũng được cho là biểu tượng của sự an toàn, tâm linh và niềm tin. Những ý nghĩa tiêu cực của màu trắng bao gồm sự cô lập, trống trải và xa cách.

Cách ta nhìn màu sắc

Ta không thực sự nhìn thấy màu sắc bằng mắt thường. Ta nhìn thấy màu sắc nhờ não bộ. Đôi mắt là vô cùng quan trọng trong việc tiếp nhận và phản ứng với ánh sáng, nhưng trung tâm hình ảnh trong thùy chẩm của não mới là nơi xử lý thông tin từ mắt và nhận dạng màu sắc. Những màu sắc mà ta nhìn thấy được xác định bởi bước sóng ánh sáng được phản ánh.

Các bước sóng ánh sáng có độ dài từ 380 nanomet đến 750 nanomet. Các màu sắc khác nhau trên thanh ánh sáng có độ dài bước sóng ánh sáng khác nhau. Ví dụ, màu đỏ có độ dài bước sóng trong khoảng 620-750nm, màu vàng trong khoảng 570-590nm, và xanh da trời trong khoảng 450-495nm. Mắt chúng ta có những tế bào nhận kích thích ánh sáng đặc biệt gọi là các tế bào hình que và tế bào hình nón. Các tế bào hình que nhạy cảm hơn với ánh sáng và cho phép ta nhìn được trong ánh sáng yếu. Các tế bào hình que không thể tiếp nhận màu. Các tế bào hình nón tiếp nhận được hàng loạt các bước sóng ánh sáng khác nhau.

Mắt chúng ta có 3 loại tế bào hình nón: xanh da trời, xanh lá cây và đỏ. Những tế bào hình nón màu đỏ nhạy cảm nhất với các bước sóng ánh sáng đỏ, và tương tự với tế bào hình nón xanh lá cây và xanh nước biển. Khi một màu được phản ánh từ một vật, bước sóng ánh sáng ấy chạm đến mắt và các tế bào hình nón gửi tín hiệu đến dây thần kinh thị giác trong não để xử lý. Não bộ của ta sẽ gắn bước sóng đó với một màu sắc. Mặc dù mắt ta có 3 loại tế bào hình nón, những độ dài bước sóng ánh sáng khác nhau được phát hiện bởi các tế bào này sẽ trùng nhau. Não bộ sẽ kết hợp những vòng tín hiệu bước sóng trùng nhau này từ các tế bào hình nón, giúp ta phân biệt được giữa hàng triệu màu sắc khác nhau.

----------

Tác giả: Regina Bailey

Link bài gốc: How Colors Affect Human Behavior

Dịch giả: Bùi Hương Mai - ToMo: Learn Something New

(*) Bản quyền bài viết thuộc về ToMo. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Dịch Giả: Bùi Hương Mai - Nguồn: ToMo: Learn Something New". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: "Theo ToMo" hoặc khác đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Fanpage ToMo: Learn Something New để cập nhật thông tin bổ ích hàng ngày!