Nhiều sinh viên từ các nước đang phát triển như Việt Nam (đặc biệt trong các ngành khoa học công nghệ, tự nhiên, kinh tế,…) có mong muốn giành lấy các xuất học bổng toàn phần từ các nước phát triển G7 (như tại Mỹ, Canada, Úc, châu Âu,..) để tiếp tục theo đuổi các chương trình thạc sĩ và tiến sĩ. Tuy nhiên, không phải lúc nào sinh viên (SV) Việt Nam cũng biết rõ các loại học bổng và cách chúng được xét và cấp cho các ứng viên như thế nào.

Bài viết này chia sẻ các thông tin cơ bản nhất để giúp các bạn trong giai đoạn này có thể hiểu và định hướng việc “săn” học bổng của mình.

Về cơ bản, học bổng thạc sĩ và tiến sĩ có thể chia làm các loại sau đây:

1) Học bổng cấp bởi chính phủ các nước nhằm thúc đẩy giao lưu văn hóa, khoa học và tạo sức mạnh mềm ra thế giới.

Các học bổng nổi tiếng trong loại này mà nhiều người biết như học bổng AusAID của Úc hay học bổng Erasmus Mundus, DAAD của Châu Âu hay MEXT/JDS của Nhật. Vì tính chất của loại học bổng này, các ứng viên ngoài việc có CV tốt (học lực ĐH tốt, điểm thi tiếng Anh như IELTS đạt yêu cầu chương trình) còn phải thỏa mãn các yêu cầu khác tùy loại học bổng (thí dụ họ ưu tiên ứng viên làm trong cơ quan nhà nước, giảng viên tại các ĐH,…). Thật ra cũng đúng vì làm trong khối nhà nước, trường , viện thì cũng đa phần là nghiên cứu. Ít có công ty tư nhân nào lại để cho nhân viên đi học theo học bổng rồi về phục vụ công ty vì lúc này mục đích không mang tầm vĩ mô. Và đơn vị cấp học bổng cũng cân đối rất nhiều thứ.

2) Học bổng cấp bởi các trường Đại học (ĐH).

Nhằm đẩy mạnh các chương trình nghiên cứu hay đơn giản đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu và đào tạo sau ĐH (thạc sĩ và tiến sĩ), nhiều trường ĐH dành ngân sách riêng hay từ các quỹ hiến tặng để cấp học bổng và thu hút SV quốc tế đến học. Các nước có nhiều học bổng loại này gồm Hàn Quốc, Úc,… Loại học bổng này đôi khi được gọi là “research assistantship” vì các ứng viên nhận học bổng sẽ tham gia vào các hoạt động học tập và nghiên cứu của các lab lớn của trường. Thường loại học bổng này sẽ được khoa sắp xếp tuyển chọn qua hội đồng gồm nhiều GS và các ứng viên được chọn sẽ được phân về các phòng lab của khoa/giáo sư (GS) để học tập và nghiên cứu. Cho loại hoc bổng này, ngoài việc có CV tốt và ứng viên có liên hệ hay được tiến cử bởi các GS trong khoa sẽ giúp tăng khả năng giành được chúng đáng kể.

3) Một loại học bổng gần tương tự loại 2 kể trên nhưng thường được cấp bởi các ĐH Mỹ và được gọi là “teaching assistantship”.

Các ứng viên được chọn có nghĩa vụ tham gia giảng dạy SV ĐH tại trường trong quá trình làm nghiên cứu để hoàn thành chương học sau DH của mình. Các trường ĐH phương Tây có rất nhiều giờ làm thí nghiệm hay giải bài tập (gọi là “assignment”) và các SV thạc sĩ hay tiến sĩ được cấp “teaching assistantship” sẽ là các “giảng viên” giúp các GS hướng dẫn thí nghiêm, giúp SV ĐH (undergrad) làm bài tập, chấm bài tập,…

4) Loại thứ tư, có thể là loại nhiều nhất, là các học bổng được cấp bởi chính các Giáo sư (GS)

Những người cần tuyển SV thạc sĩ và tiến sĩ tham gia vào các dự án khoa học của họ. Thật ra GS tại các ĐH phương Tây có “nghĩa vụ” (yêu cầu từ trường, rất quan trọng khi họ xin promotion) xin các quỹ khoa học từ các chương trình quỹ của nhà nước hay doanh nghiệp để vận hành lab (mua thiết bị, hóa chất,…) và hỗ trợ tài chính qua học bổng cho lực lượng nghiên cứu (bao gồm SV thạc sĩ và tiến sĩ và nghiên cứu sinh sau tiến sĩ). Các học bổng này hoàn toàn phụ thuộc vào yêu cầu của chương trình nghiên cứu và kỳ vọng của GS và GS có vai trò quyết định trong việc cấp chúng cho ai (tất nhiên ứng viên phải đạt các yêu cầu tối thiểu của trường để nhập học thạc sĩ và tiến sĩ).

Cuối cùng, dù học bổng du học có nhiều loại nhưng ứng viên ngoài việc phải thỏa mãn có yêu cầu cụ thể của từng loại học bổng, cần có/đạt các tiêu chí sau:

1) Có kết quả học tập ĐH tốt (điểm tổng kết cao, GPA 8/10 là ổn nhưng cũng tùy trường và ngành. Thường thì Y-Dược cũng khó mà cao)

2) Có nhiều giải thưởng (quốc gia/ quốc tế)

3) Đạt yêu cầu ngoại ngữ (IELTS min 6.5, no band < 6.0)

4) Có kinh nghiệm nghiên cứu với các công bố nội hoặc quốc tế (tại các hội thảo hay trên các tạp chí khoa học)

5) Có những GS có tên tuổi tiến cử qua thư giới thiệu (LOR)

6) Thực hiện tốt và vượt qua các cuộc phỏng vấn (kiểm tra kiến thức, kinh nghiệm nghiên cứu, động lực và thái độ với công việc nghiên cứu,…)

7) Làm Internship hay Visiting scholar vài tháng tại các Lab nước ngoài, vừa có paper quốc tế, vừa có mối quan hệ với các Prof. Thực tế chứng minh mục số 7 này những bạn mà làm được thì thường rất thành công trong việc bypass Master, làm thẳng PhD luôn.

Việc chuẩn bị và tìm học bổng phù hợp vì thế là quá trình dài nhưng những người có khả năng và ý chí cuối cùng sẽ thành công và được đặt chân đến miền đất hứa để thực hiện giấc mơ du học của mình!

Đấy là một trải nghiêm tuy vất vả, nhiều cảm xúc tâm trạng nhưng rất thú vị.