Chúng ta đã không có một công ty công nghệ lớn nào nổi lên trong hơn 10 năm qua. Thung lũng Silicon nổi tiếng là nơi có những con người sống trong gara, ký túc xá và họ đã bắt đầu xây dựng các công ty làm thay đổi thế giới từ đây. Đó là trường hợp của Apple và Microsoft vào những năm 1970; AOL trong những năm 1980; Amazon, Yahoo và Google trong những năm 1990 và Facebook trong những năm 2000. Nhưng từ năm 2010, dường như chúng ta đang bị thiếu hụt các Startup. Dĩ nhiên, nhiều người vẫn đang bắt đầu khởi nghiệp. Nhưng Startup về công nghệ thành công gần đây nhất là Facebook cũng đã thành lập được 13 năm.

Cho đến năm ngoái, Uber dường như được mệnh danh là gã khổng lồ công nghệ mới nhất của Thung lũng Silicon. Nhưng hiện nay Giám đốc điều hành Uber đã từ chức trong sự hổ thẹn và tương lai của công ty rất đáng nghi ngại. Một vài các Startup công nghệ khác ra mắt trong 10 năm qua cũng dường như không thể sánh vai cùng các gã khổng lồ như Apple hay Microsoft. Airbnb, Startup công nghệ giá trị nhất của Mỹ đứng sau Uber, trị giá 31 tỷ USD, chỉ chiếm khoảng 7% giá trị của Facebook. Những Startup khác như Snap, Square và Slack còn có giá trị ít hơn nhiều.

Vậy điều gì đang xảy ra? Đó sẽ là câu hỏi thú vị cho những nhà quản lý công nghệ và các nhà đầu tư khởi nghiệp tại Thung lũng Silicon.

Jay Zaveri, nhà đầu tư của công ty Social Capital, cho biết: "Khi tôi nhìn vào Google và Amazon vào những năm 90, tôi cảm thấy như Columbus và Vasco da Gama đang bắt đầu khởi hành từ Bồ Đào Nha.”

Zaveri đã nói rằng: “Các nhà tiên phong về Internet đã nắm lấy "low-hanging fruit"- là việc nắm lấy những mảng sinh lời lớn như tìm kiếm, mạng xã hội và thương mại điện tử. Khi những người đến sau như Pinterest và Blue Apron bước vào, chỉ còn lại những phần thừa không quá giá trị.

Nhưng còn có nhiều chuyện hơn thế. Ngày nay, những gã khổng lồ công nghệ đã có nhiều hiểu biết về việc dự đoán và ngăn ngừa các mối đe dọa đối với sự thống trị của họ. Họ ngăn chặn điều này bằng cách mở rộng mạnh mẽ vào các thị trường mới và trở thành các đối thủ tiềm năng khi vẫn còn tương đối trẻ. Một số nhà phê bình nói rằng, họ đã kiểm soát tốt hơn và khóa chặt các phần chính của cơ sở hạ tầng Internet, đóng lại những con đường mà các Internet Startup trước đây sử dụng để tiếp cận thị trường đại chúng.

Kết quả là, một ngành công nghiệp nổi tiếng với sự thay đổi đã bắt đầu trông giống như một sự độc quyền thông thường - được chi phối bởi một số ít các công ty lớn đang ở đỉnh cao của ngành công nghiệp này.

1. Những gã khổng lồ công nghệ thường tiếp nhận những thứ mới từ rất sớm và thường xuyên

Tất cả mọi người trong thung lũng Silicon đều biết câu chuyện về những công ty tuyệt vời như Tập đoàn Digital Equipment, Sun Microsystems, AOL và Yahoo đã bị giảm sút bởi những thay đổi về công nghệ. Nhà đầu tư mạo hiểm Phin Barnes nói với tôi rằng ngày nay những gã khổng lồ công nghệ đã thận trọng nghiên cứu những sai lầm của họ và quyết tâm không lặp lại chúng. Barnes cũng đã nói: "Các đội quản lý của những gã khổng lồ công nghệ ngày nay như Facebook, Amazon, Google, và Microsoft đều hiểu rõ về nguy cơ tồn tại tốt hơn trước rất nhiều.”

Đối với Facebook, thử nghiệm lớn đầu tiên là việc giới thiệu điện thoại thông minh. Facebook đã bắt đầu như là một trang web trên máy tính để bàn, và công ty có thể dễ dàng bị hất văng đi giống như Yahoo, sau đó Facebook đã chuyển sang các thiết bị di động. Zuckerberg đã nhận ra tầm quan trọng của các thiết bị di động màn hình cảm ứng và việc thúc đẩy các kỹ sư của mình tạo ra các ứng dụng di động trở thành ưu tiên hàng đầu trong công ty.

Zuckerberg cũng tham gia các cuộc mua sắm, nắm bắt các công ty đang xây dựng lượng người dùng lớn trên các thiết bị di động. Năm 2012, ông đã mua lại Instagram, khi ấy chỉ có một số ít nhân viên, với mức giá 1 tỷ USD. Hai năm sau, ông mua Startup dịch vụ nhắn tin WhatsApp với giá 19 tỷ USD.

Zuckerberg đã theo đuổi một mô hình mà Google là nhà tiên phong. Năm 2006, Google đã trả 1,65 tỷ USD cho YouTube - trang web đã trở thành một trong những điểm đến phổ biến nhất của Internet. Quan trọng nhất, Google đã mua một công ty phần mềm di động ít được biết đến gọi là Android vào năm 2005, đặt nền tảng cho sự thống trị của Google đối với các hệ điều hành điện thoại thông minh.

Những thương vụ mua lại này cực kỳ quan trọng. Một bảng xếp hạng cho thấy WhatsApp và YouTube là mạng xã hội hàng đầu trên Internet sau Facebook. Instagram sẽ nằm trong danh sách này nếu bỏ qua các trang web của Trung Quốc. Nếu các công ty này vẫn độc lập, họ có thể dễ dàng nổi lên như các đối thủ cạnh tranh chính của Google và Facebook. Thay vào đó, họ chọn con đường trở thành một phần của Google và Facebook.

Amazon đã theo đuổi một chiến lược tương tự. Nó đã mua lại Zappos - nhà bán lẻ giày dép trực tuyến trong năm 2009, và năm kế tiếp nó đã mua Quidsi, công ty đứng đằng sau một trang web phổ biến dành cho cha mẹ gọi là Diapers.com.

2. Các công ty công nghệ vẫn duy trì sự cạnh tranh gay gắt

Không phải mọi Startup công nghệ đều chấp nhận những lời đề nghị mua lại từ những gã khổng lồ. Giám đốc điều hành Snapchat, Evan Spiegel, đã từ chối lời đề nghị mua lại công ty với giá 3 tỷ USD từ Mark Zuckerberg vào năm 2013, sau đó đổi tên công ty thành Snap, ra mắt vào năm 2017.

Facebook đã đáp trả bằng cách xây dựng phiên bản riêng tương tự như nhiều tính năng của Snapchat. Instagram đã giới thiệu phiên bản Stories riêng của ứng dụng vào năm ngoái, và trong vòng sáu tháng, những Stories của Instagram đã có nhiều người dùng hàng ngày hơn cả Snapchat.

Instagram cũng đã giới thiệu một phiên bản ống kính Snapchat, cho phép mọi người có những filter độc đáo để selfies. Những lo ngại về sự cạnh tranh từ Instagram đã gây sức ép lên cổ phiếu của Snap.

Giám đốc điều hành Yelp, Jeremy Stoppelman đã bác bỏ đề nghị mua lại từ Google và Yahoo, đưa công ty ra mắt công chúng vào năm 2012. Google đã đáp trả bằng cách phát triển dịch vụ local reviews (đánh giá địa phương). Và theo quan điểm của Stoppelman - Google đã sử dụng sự thống trị của mình trong thị trường tìm kiếm để cung cấp sản phẩm đánh giá địa phương bằng một lợi thế không công bằng.

Trong một bài phỏng vào tháng 6, CEO của Yelp, Jeremy Stoppelman có nói : "Google đã bắt đầu ẩn đi các kết quả tìm kiếm không phải trả tiền.” Các trang của Yelp bắt đầu xuất hiện sâu hơn trong kết quả tìm kiếm của Google, khiến Yelp khó thu hút người dùng mới. Yelp đã đủ phổ biến để phát triển mạnh ở Hoa Kỳ, nhưng Stoppelman lập luận rằng chiến thuật của Google đã cản trở nỗ lực của Yelp để mở rộng ra nước ngoài.

Và mối đe dọa cạnh tranh gay gắt có thể là một động lực mạnh mẽ cho các công ty khởi nghiệp độc lập. Quidsi, công ty đứng sau Diapers.com, ban đầu đã từ chối lời đề nghị của Amazon. Và Amazon đã đáp trả bằng cách cắt giảm giá tã lót cho trẻ em riêng của mình.

Theo Brad Stone của tạp chí Businessweek: “Giám đốc Quidsi đã biết rõ về giá cước vận chuyển, giá bán buôn của Procter & Gamble và tính toán rằng Amazon đã bị mất 100 triệu đô la trong ba tháng chỉ riêng mặt hàng tã lót này.” Với tư cách là nhà khởi nghiệp có kinh nghiệm đầu tư mạo hiểm, Quidsi không thể duy trì những khoản thua lỗ đó, vì vậy công ty đã bán lại cho Amazon vào năm 2010.

3. Các startup về công nghệ tiêu dùng hiện đại cần nhiều hơn những chiến lược cạnh tranh 

Các Internet Startup cổ điển như Yahoo, eBay, Google và Facebook chỉ cần chi ra một số tiền khiêm tốn là đạt được lợi nhuận trong vòng vài năm.

Mike Maples, nhà đầu tư tại công ty Floodgate nói rằng: "Mark Zuckerberg đã có một lợi thế rất lớn với Facebook vì áp lực của người bình thường về việc xây dựng một công ty chỉ là sự nhẹ nhàng trong việc chơi đùa với những ý tưởng”.

Vào thời điểm Zuckerberg thành lập Facebook vào năm 2004, chi phí bỏ ra để điều hành một trang web là không quá cao - thậm chí với hàng triệu người dùng. Vì vậy, Zuckerberg đã có thể đạt được khả năng sinh lợi một cách nhanh chóng, và khi Facebook tiếp tục phát triển, trang web này đã mang lại lợi nhuận khổng lồ, đem về cho công ty nhiều tiền để chi cho việc mua lại hoặc cho những sáng kiến ​​mới.

Nhưng những năm gần đây đã khác.

Khi các nhà đầu tư đã nhận ra các công ty công nghệ có thể tạo ra những khoản sinh lời như thế nào, họ đã sẵn sàng đổ nhiều nguồn lực hơn để đảm bảo rằng các Startup của họ là những người thống lĩnh thị trường. Và điều đó, trớ trêu thay, đã gây khó khăn cho bất cứ ai muốn đạt lợi nhuận.

Đó là tình huống trong thị trường ride-sharing (chia sẻ chuyến đi), đó là nơi mà Uber và Lyft đã tiến hành chiến tranh giá cả nhiều năm, Uber đã tiêu tốn hàng tỷ USD trong khi đối thủ cũng đa chi ra hàng trăm triệu USD. Một động thái tương tự đã xuất hiện trong các thị trường khác như phân phối thực phẩm, nơi các công ty đã chi hàng triệu USD để thu hút khách hàng.

Một thay đổi khác là: Các công ty công nghệ đương nhiệm đang ngày càng kiểm soát các nền tảng sử dụng để tiếp cận người dùng.

Stoppelman của Yelp đã nói rằng: "Facebook đã tăng trưởng dựa trên việc nói với người dùng rằng:

"Hãy cho tôi địa chỉ email của bạn, và tôi sẽ gửi email mời bạn bè của bạn thử trải nghiệm Facebook ". Facebook có chạy trên nền tảng của riêng nó không? Sự thực là không. Họ nói rằng "Hãy trả cho chúng tôi 4 USD một lần cài đặt và chúng tôi sẽ giúp bạn có được một người dùng (user) và cùng lúc kiếm được nhiều tiền từ quá trình này".

Vì vậy, mặc dù chi phí kỹ thuật để xây dựng dịch vụ trực tuyến rẻ hơn bao giờ hết thì các công ty vẫn thường phải chi hàng triệu USD vào quảng cáo để có được ứng dụng hoặc dịch vụ của mình với những người dùng tiềm năng. Và phần lớn số tiền đó đổ vào Google và Facebook.

4. Chất của sự cải tiến (innovation) đang thay đổi

Có một điều gì đó đối với tất cả những lời phê bình này, nhưng quan trọng là không nên phóng đại chúng. Bởi vì đối với tất cả những thách thức mà các Startup phải đối mặt, thì ít ai nghi ngờ rằng việc khởi nghiệp với một sản phẩm đại chúng thực sự có tính cách mạng sẽ tìm ra con đường tiếp cận khách hàng. Xét cho cùng trong vấn đề này có thể được giải thích bởi giả thuyết low-hanging fruit: Chúng ta không thấy bất kỳ công ty Internet mới nào nổi lên bởi vì có một số lượng hạn chế các cơ hội để xây dựng các dịch vụ trực tuyến lớn, sinh lợi.

Cách đây vài tháng, Internet đã có rất nhiều điểm thú vị với chi phí của Juicero, một Startup đã bán một máy ép trái cây với mức giá cao. Thực tế là loại tiện ích dành cho người giàu có này đã nhận được tài trợ và dường như đó là một dấu hiệu cho thấy các nhà đầu tư đang đấu tranh để phát triển những sản phẩm mang tính hấp dẫn với thị trường đại chúng (mass-market) cao hơn.

Juicero là một ví dụ điển hình. Nhưng ngay cả những công ty mới thành lập trên Internet với các sản phẩm chủ đạo khác như Snap, Square và Pinterest cũng không phải là các cuộc cách mạng như Apple, Amazon và Google trong những năm đầu của họ.

Điều này đã từng diễn ra trước đây. Trong những năm 1950, 1960 và 1970, đã có một sự bùng nổ về sự đổi mới trong sản xuất bán dẫn. Nhưng cuối cùng, khi thị trường đã ổn định, chỉ một số ít công ty lớn - Intel, Samsung, Qualcomm - chiếm lĩnh thị trường. Sáng kiến ​​trong "Thung lũng Silicon" không dừng lại; nó chỉ chuyển sang những thứ khác ngoài những con chip điện tử.

Trong những năm 1980, các công ty lớn như Microsoft, Adobe và Intuit đã được thành lập để tạo ra phần mềm cho máy tính cá nhân. Những công ty này vẫn kiếm được nhiều tiền - giống như Intel - nhưng ngày nay không có nhiều chỗ cho việc khởi nghiệp phần mềm máy tính để bàn.

Chúng ta có thể đạt được một điều tương tự với các ứng dụng và các dịch vụ trực tuyến. Có rất nhiều thứ bạn có thể làm với trình duyệt web hoặc điện thoại thông minh và có thể các công ty như Google, Facebook và Snap đã chiếm hầu hết các thị trường quan trọng nhất.

Tất nhiên, điều đó không có nghĩa là sự đổi mới ở Thung lũng Silicon sẽ chấm dứt. Nhưng nó có thể trông rất khác so với sự đổi mới mà chúng ta đã thấy trong 20 năm qua.

Lấy ví dụ Tesla. Ở một khía cạnh nào đó, Tesla là một công ty cổ điển tại Thung lũng Silicon. Nó có trụ sở tại Palo Alto và sử dụng một team lập trình để thiết kế tất cả mọi thứ từ giao diện màn hình cảm ứng cho đến phần mềm tự lái xe.

Nhưng ở khía cạnh khác, Tesla đại diện cho một sự ra đi từ Tthung lũng Silicon như thường thấy. Trong khi Apple sản xuất iPhone ở Trung Quốc, Tesla điều hành nhà máy sản xuất ô tô tại Fremont, California. Khác với trường hợp của Uber và Airbnb tránh việc sở hữu ô tô và nhà cửa, Tesla đã chi hàng tỷ USD cho một nhà máy sản xuất pin.

Vì vậy, ngay cả khi đương nhiệm như Google, Facebook, và Amazon tiếp tục thống trị thị trường dịch vụ trực tuyến, điều đó không có nghĩa là họ sẽ vẫn là những nhà lãnh đạo của đổi mới công nghệ. Thay vào đó, sự đổi mới có thể thay đổi theo các hướng khác nhau - ví dụ như điện tử và máy bay không người lái, thay vì các ứng dụng dành cho điện thoại thông minh. Chúng ta đã quen với việc nghĩ về Thung lũng Silicon, thiên hướng chủ đạo là Internet và Innovation có thể hoán đổi cho nhau, nhưng làn sóng đổi mới tiếp theo có thể trông rất khác so với những gì chúng ta từng thấy.

Theo: saga.vn