Dành cho những bạn đọc chưa biết, người được mệnh danh là vua triết gia, một trong ba trụ cột của Chủ Nghĩa Khắc Kỷ - Hoàng đế La Mã cổ đại Marcus Aurelius chưa bao giờ tự nhận mình là một người theo đuổi triết học Khắc Kỷ. Tuy nhiên trong tác phẩm “Suy tưởng” (Tên Tiếng Anh: Meditations) của mình, Marcus Aurelius thể hiện sự ảnh hưởng sâu sắc của trường phái triết học này đối với cuộc sống của mình và cách ông đối diện với thế giới xung quanh.

Gregory Hays, một trong những dịch giả xuất sắc nhất về các tác phẩm của Marcus Aurelius, viết trong phần mở đầu của cuốn sách "Suy tưởng" rằng: "Nếu Marcus Aurelius phải đưa ra một lựa chọn rõ ràng về một trường phái triết học để theo đuổi, chắc chắn Chủ Nghĩa Khắc Kỷ sẽ là lựa chọn của ông. Tuy nhiên, cá nhân tôi nghi ngờ rằng nếu được hỏi Marcus Aurelius nghiên cứu về điều gì, câu trả lời của ông có lẽ sẽ không phải là Triết học Khắc Kỷ mà chỉ đơn giản là “triết học.'"

Dịch giả Gregory Hays muốn nhấn mạnh một quan điểm rằng, trong thế giới cổ đại, "triết học" không được nhìn nhận giống như cái cách mà chúng ta đang nhìn nhận nó ở thời điểm hiện nay. Vào thời điểm đó, triết học đóng một vai trò khác biệt hơn rất nhiều. Hays viết: "Triết học không chỉ là một chủ đề để viết hay tranh luận mà nó còn là một điều gì đó có khả năng cung cấp một “kế hoạch sống”, hay có thể hiểu rằng nó giống như một bộ quy tắc để con người có thể dựa vào."

Đó chính là điều mà triết học Khắc Kỷ mang lại cho chúng ta: Một kế hoạch cho cuộc sống. Giống như một trụ cột khác của triết học Khắc Kỷ - Lucius Seneca đã từng viết: "Cuộc sống mà không có kế hoạch sẽ trở nên lạc hướng." 

Vậy, những quy tắc nào mà Marcus Aurelius đã áp dụng trong cuộc sống của ông? Hãy cùng tham khảo ngay sau đây:

Câu chuyện sau đây về Marcus Aurelius diễn ra trong giai đoạn tăm tối của dịch bệnh Antonine, một đại dịch khủng khiếp ở La Mã cổ đại đã cướp đi sinh mạng của hàng triệu người. Thời điểm đó, nền kinh tế của La Mã sụp đổ hoàn toàn, xác chết của người dân ở khắp mọi nơi. Tất cả mọi người đều cảm thấy rằng mọi thứ chẳng thể nào tồi tệ hơn được nữa. Vậy Hoàng đế Marcus Aurelius đã làm gì? Ông đi dạo xung quanh cung điện và bắt đầu đánh dấu các đồ vật để chuẩn bị mang đi bán. Hai tháng sau, trên bãi cỏ của cung điện, ông bán đồ trang sức, đồ nội thất và các tư trang cá nhân của hoàng gia. Thông qua việc này, Marcus Aurelius đang gửi gắm một thông điệp rằng: “Tôi sẽ không đặt lợi ích của mình lên hàng đầu. Tôi không cần những thứ xa hoa này - đặc biệt là khi người dân đang phải vật lộn vì dịch bệnh.” Việc này giống như một vị CEO chịu cắt giảm lương của bản thân khi thị trường đang trong giai đoạn kinh tế suy thoái. Nó cũng giống như một cầu thủ bóng đá quyết định đàm phán lại hợp đồng của mình, chấp nhận giảm lương để đội có thêm quỹ lương tuyển dụng cầu thủ mới. Đấy là hành động của một người lãnh đạo sẵn lòng hy sinh, chịu khổ cực và đặt lợi ích của người dân mình phục vụ lên trên sự thoải mái của bản thân. Đó đơn giản là sự vĩ đại.

Trong tác phẩm “Suy Tưởng”, Marcus Aurelius nói đi nói lại về quan điểm này rất nhiều lần rằng: “Hãy nhìn vào bên trong, không phải bên ngoài. Đừng phàn nàn. Đừng xen vào chuyện của người khác.” Khi bạn thấy ai đó có những hành động mà bạn coi những hành động đó là không đúng, hãy nhớ lại những thời điểm mà chính bản thân bạn cũng từng làm như vậy. Người theo trường phái triết học Khắc Kỷ không có thời gian để phàn nàn về người khác vì họ còn quá nhiều điều cần cải thiện trong chính mình. Khi bạn phân biệt được điều gì nằm trong tầm kiểm soát của mình và điều gì không, bạn sẽ nhanh chóng nhận ra chỉ có quyết định, hành động, lời nói và suy nghĩ của chính bạn mới đáng để chú ý. Mọi thứ khác đều là việc của người khác.

Đây là công thức đơn giản dành cho sự năng suất và hạnh phúc. Marcus Aurelius nói: "Nếu bạn tìm kiếm sự yên bình, hãy làm ít đi." Ông giải thích thêm rằng điều này không đồng nghĩa với việc không làm gì cả, đây là làm ít hơn và chỉ làm những điều thiết yếu. Nó sẽ mang lại cho bạn niềm vui kép: làm ít đi nhưng làm tốt hơn. Hãy áp dụng lời khuyên này mỗi ngày.

Chúng ta thường là những người ích kỷ nhưng lại quan tâm tới ý kiến của người khác về mình nhiều hơn ý kiến của chính mình. Marcus Aurelius viết về điều này như sau: “Chúng ta yêu bản thân mình hơn người khác, nhưng lại chú ý tới ý kiến của họ hơn so với ý kiến của chính ta." Nguyên tắc cơ bản của Chủ Nghĩa Khắc Kỷ là chúng ta chỉ tập trung vào những thứ nằm trong tầm kiểm soát của mình. Ý kiến của người khác không nằm trong tầm kiểm soát đó. Đừng tốn thời gian lo lắng về những điều người khác nghĩ.

Marcus Aurelius luôn tự nhắc nhở bản thân rằng: "Đừng để trí tưởng tượng của bạn bị đàn áp bởi thực tế cuộc sống. Hãy chỉ tập trung vào tình huống đang diễn ra." Tập trung vào từng khoảnh khắc. Đừng tốn thời gian nghĩ về những điều kinh khủng có thể xuất hiện phía trước hoặc không bao giờ xuất hiện.