Từ xưa đến nay nghệ thuật vẫn luôn được coi là tấm gương phản chiếu sinh động hiện thực xã hội, và đó cũng là những gì bộ phim kinh điển The Apartment (1960) của vị đạo diễn tài ba sắc sảo Billy Wilder thết đãi người xem - một lát cắt sắc lẹm xuống xã hội Mỹ những năm giữa thế kỷ XX. Vặn ngược chiều kim đồng hồ quay lại thời kỳ hậu chiến khi mà tổng thống Eisenhower đang nắm quyền, các tập đoàn lớn dường như trở thành lựa chọn lý tưởng của phần đông người lao động Mỹ. Họ bị mê hoặc bởi biết bao quảng cáo hấp dẫn về những công nghệ mới như TV, xe ô tô giá rẻ, đồ ăn nhanh, và đua nhau chuyển đến sống ở những cộng đồng dân cư được hoạch định quy củ. Lối sống mới này thoạt nghe tưởng hoàn toàn vô hại, nhưng lại gióng lên hồi chuông cảnh báo về sự biến mất dần dần của cá tính và tự do cá nhân. Nhà nhà, người người đang tự rập khuôn mình thành những nhân viên văn phòng cần mẫn - sơ mi trắng, quần âu, ca ra vát đen - hoà lẫn mình vào những tập đoàn kinh tế với số nhân viên lên đến hàng chục nghìn người. Những organization man ấy - theo cách gọi của nhà văn William H. Whyte trong cuốn sách best-seller cùng tên của ông - là đại diện cho một giai đoạn của xã hội Mỹ, một giai đoạn mà quan niệm chung về một xã hội hoàn mỹ bao hàm cả sự vùi dập những yếu tố cá nhân (individuality).

Trong The Apartment, anh chàng C. C. Baxter (Jack Lemmon) là một organization man điển hình. Anh sống một mình trong một căn hộ nhỏ ở Mahattan, New York, làm việc ở trụ sở chính của một tập đoàn bảo hiểm cỡ lớn. Nơi anh làm việc có đến 31,259 nhân viên, lúc ra về mọi người phải đi theo hàng lần lượt, bằng không sẽ có một sự cố ách tắc giao thông ngay trong toà nhà bao kính chọc trời đó. Baxter làm việc ở tầng 19, bàn số 861. Góc quay rộng làm lộ ra những dãy bàn dài tưởng chừng bất tận, khiến người xem dễ có cảm tưởng rằng nếu một ngày nọ một nhân viên lỡ có biến mất thì ngày hôm đó cũng sẽ trôi qua như mọi ngày bình thường khác. Nhưng Baxter thì khác, chắc chắn sẽ có người ráo rác tìm anh nếu chẳng may anh không đi làm. Không phải vì anh có tài năng xuất chúng, hay giữ vị trí đặc biệt quan trọng ở trong công ty, mà vì căn hộ anh là địa điểm lý tưởng cho những lần trăng hoa của mấy ông sếp lớn trong công ty. Gọi Baxter là một organization man điển hình còn là vì anh là một kẻ cam chịu. Anh sẵn sàng chịu tiếng xấu gái gú rượu chè, về nhà muộn hơn bình thường, đứng đợi bên ngoài giữa trời mưa gió, hay nửa đêm lết chân ra công viên ngủ, để nhường căn hộ cho các sếp của mình hú hí cùng bồ nhí. Đổi lại, trong mắt các sếp anh sẽ nổi trội hẳn lên giữa đám đồng nghiệp một màu ngày đêm gõ phím lách cách và đón nhận những cơ hội thăng tiến béo bở.

Nhưng The Apartment cũng là câu chuyện về tình yêu và sức mạnh làm thay đổi con người của nó. Baxter có lẽ sẽ tiếp tục cuộc sống khúm núm, tẻ nhạt và cô độc như vậy mãi nếu anh không lỡ phải lòng cô nàng điều khiển thang máy sắc sảo với mái tóc tém cá tính Fran Kubelik (Shirley Maclaine). Nhưng trớ trêu thay, Fran lại là bồ nhí của một trong những người sếp của anh, Jeff Sheldrake (Fred MacMurray), người đã cất nhắc anh lên nhiều chức vụ cao để đổi lại có thể sử dụng căn hộ của anh như những người sếp kia. Đến lúc này Baxter phải đứng trước hai lựa chọn khó khăn: (1) tiếp tục vâng dạ lời sếp để có được một công việc béo bở và (2) nghe theo tiếng gọi của trái tim, thậm chí điều đó đồng nghĩa với mất việc.

Lại nói về Fran Kubelik, cô trót yêu người đàn ông đã có gia đình Jeff Sheldrake, nhưng chỉ đến khi “một ngày nọ anh ấy cứ liên tục nhìn đồng hồ, hỏi xem liệu có dính vết son nào không rồi chạy vội đi để bắt kịp chuyến tàu 7:14 đến White Plains” (Then one day he keeps looking at his watch, and asks you if there's any lipstick showing, then rushes off to catch the seven-fourteen to White Plains), Fran mới đau khổ nhận ra mình đã lỡ sa vào một tình yêu vụng trộm. Cô và Jeff đã có khoảng thời gian tạm ngưng khi Jeff phải quay trở lại làm người đàn ông của gia đình, nhưng giờ đây khi Jeff ngỏ ý muốn nối lại tình xưa và thậm chí sẵn sàng ly hôn để đến với cô, Fran đau khổ không biết phải làm như thế nào, khi mà từ tận sâu trong trái tim cô vẫn còn yêu người đàn ông ấy. Giá như ai đó cho cô một lý do để quên Jeff đi và bước tiếp một cách đường hoàng. Và lý do ấy cũng đã đến, chỉ có điều nó quá sức phũ phàng: Một ngày cô nhận ra cô cũng chỉ là một trong số nhiều cô bồ nhí trước đó của Jeff, rằng bài ca ‘nối lại tình xưa, chia tay vợ’ đã được hắn ca lên không biết bao nhiêu lần, với không biết bao nhiêu người, rằng món quà Giáng Sinh Jeff dành cho cô là một tờ tiền $100 lạnh lẽo, khô khốc, như căn hộ mà Jeff đã bỏ Fran lại để về với gia đình. Bị đẩy xuống đáy của tuyệt vọng, Fran tìm đến cái chết để giải thoát bằng cách uống thật nhiều thuốc ngủ. May sao, Baxter khi ấy về nhà kịp giằng cô lại khỏi bàn tay của tử thần. Tỉnh dậy, tuy trong tâm trí cô vẫn ám đầy màu xanh u uất của sự chán chường, Fran dần tìm lại chút ấm cúng từ những cử chỉ quan tâm, săn sóc của chàng Baxter hiền lành, ngây ngô. Và khi xem đến phân đoạn cô bị anh rể đến xách về, chắc hẳn không ai không cảm nhận được ánh mắt trìu mến của cô dành cho Baxter. Một tình yêu mới đang hé lộ từ đống tro tàn.

Để cảm ơn Baxter đã săn sóc cho Fran, Jeff cất nhắc anh lên vị trí trợ lý của mình, một vị trí ở ngay bên cạnh phòng của Jeff ở tầng 27 như thể ám hiệu một bước tiến lớn trong sự nghiệp tẻ nhạt của Baxter, trước đó làm ở tầng 19 như đã giới thiệu. Fran lại quay lại với Jeff, người vừa ly dị vợ, hay nói đúng hơn, và cũng hợp lý hơn, là bị vợ ly dị, do vợ gã phát hiện những bê bối tình trường của gã. Đến giờ phút này, chắc hẳn ai cũng đều rõ tim ai đang hướng về ai, nhưng ở giữa vẫn tồn tại một thứ gì đó ngăn cản, không cho đến được với nhau. Và thứ đáng ghét đó, không đâu khác, chính là bản ngã organization man của Baxter. Tất cả dường như lại đâm vào ngõ cụt, như một vòng xoay luẩn quẩn không bao giờ có đường ra. Nhưng giây phút Baxter từ chối đưa chìa khoá căn hộ mình cho Jeff, giây phút anh từ bỏ công việc béo bở là giây phút anh đã tự giải thoát cho trái tim và bộ óc của mình khỏi xiềng xích của một cuộc đời organization man. Và giây phút Fran nghe tin Baxter làm vậy cũng là lúc Fran tìm thấy sức mạnh để giải thoát con tim khỏi sự phụ thuộc vào một gã lăng nhăng không đáng tin cậy. Cô rời bỏ bữa tiệc đón năm mới nhàm chán của Jeff, chạy một mạch đến căn hộ của Baxter, nơi con tim cô xứng đáng thuộc về. Hai con người ấy cuối cùng đã tìm được một tình yêu chân thành, ngay tại căn phòng đã chứng kiến bao cuộc tình bất chính.

Ở The Apartment, ta không chỉ được mỉa mai sự lăng nhăng, đồi truỵ của những kẻ có tiền tài địa vị, mà còn được sưởi ấm bởi những câu chuyện về tình người, từ mối tình tréo ngoe trắc trở của Baxter và Fran đến tình cảm “mua anh em xa mua láng giềng gần” của đôi vợ chồng bác sĩ già Dreyfuss nhiều chuyện nhưng vô cùng tốt bụng, những người đã tận tình cứu giúp, chăm lo cho Fran lúc cô nằm giữa ranh giới sự sống và cái chết mà không lấy đồng tiền công nào vì “Tôi giúp cô cậu không phải với tư cách là một người bác sĩ, mà là một người hàng xóm” (I didn't do it as a doctor. I did it as a neighbor).

Với 10 đề cử Oscars, thắng 5 giải trong đó có giải Phim xuất sắc nhất, The Apartment được coi là một trong những bộ phim kinh điển của mọi thời đại và được National Film Registry chọn để bảo toàn. Jack Lemmon và Shirley Maclain đã có màn trình diễn xuất sắc trong phim, khiến nhiều nhà phê bình đã không ngần ngại thốt lên rằng: ”Không phải là không ai có thể đóng vai này tốt như họ, mà là không ai có thể đóng vai này ngoài họ.” Tuy vậy, cả hai đều không giành chiến thắng ở hạng mục Nam chính, Nữ chính năm đó. Sau này, Kevin Spacey đã giành tặng tượng vàng Oscar Nam chính mà anh thắng được nhờ vai diễn trong bộ phim American Beauty cho Jack Lemmon, vì đạo diễn của bộ phim này, Sam Mendes, đã khẳng định The Apartment là nguồn cảm hứng để ông làm American Beauty.

---------------

[ Liên Kết Với Tác Giả Bài Viết - Cộng Đồng Tác Gỉa Chuyên Sâu AUTHORITY ]

Tác giả: Lê Bá Ninh

Admin tại Back in time. Email: [email protected]

Link bài gốc: The Apartment - Từ Câu Chuyện Một Căn Hộ Nhỏ Đến Câu Chuyện Của Cả Một Xã Hội

Tìm thêm những bài viết khác của tác giả qua: Back in time

Follow Facebook Authority - Cộng Đồng Tác Giả Chuyên Sâu để đọc thêm các bài viết mang tính chất chuyên sâu thuộc nhiều lĩnh vực/chủ đề khác nhau từ các tác giả là Blogger/ Author đang sinh sống và làm việc tại Việt Nam.