Ngàn Mặt Trời Rực Rỡ là cuốn tiểu thuyết được xuất bản năm 2007 của tác giả người Mỹ gốc Afghanistan Khaled Hosseini. Đây là tác phẩm thứ hai, sau cuốn tiểu thuyết đầu tay nằm trong danh sách bán chạy nhất năm 2003, Người Đua Diều. Ngàn Mặt Trời Rực Rỡ được đánh giá cao từ trước khi được xuất bản bởi Kirkus Reviews, Publishers Weekly, Library Journal và Booklist, và sau đó đứng đầu danh sách bán chạy nhất của New York Times trong mười lăm tuần sau khi ra mắt. Chỉ trong tuần đầu tiên được ra mắt, cuốn tiểu thuyết đã bán được hơn một triệu bản.

Mariam

Afghanistan, những năm 1960. Mariam, một cô bé sinh ra và lớn lên bên ngoài Herat, một thành phố nhỏ ở ngoại ô Afghanistan. Cô sống với người mẹ bướng bỉnh và đầy thù hận của mình, Nana; trong khi cha cô Jalil, một doanh nhân thành công, chỉ đến thăm Mariam, đứa con ngoài giá thú duy nhất của ông, mỗi tuần một lần.

“Giống như kim la bàn luôn hướng về phía bắc, ngón tay cáo buộc của một người đàn ông luôn hướng về một người phụ nữ. Luôn luôn. Hãy nhớ điều đó, Mariam.” Mẹ cô thường nói vậy, và cô chưa bao giờ tin cho đến khi phải tận mắt chứng kiến.

Buồn bực vì vị trí ngoài lề của mình – cô muốn được sống cùng với bố, được coi như là một đứa con gái thực sự. Vào sinh nhật thứ mười lăm, khi Jalil không xuất hiện để đưa Mariam đi xem phim như đã hứa, cô lén bỏ nhà trốn vào thành phố tìm bố mặc cho mẹ dọa nạt, cấm cản. Nhưng người bố mà cô yêu thương để mặc cô ngủ ngoài cổng suốt một đêm mà không cho cô vào nhà, và sáng hôm sau, khi Mariam quay về nhà, mẹ cô đã tự sát. Mariam được đưa đến nhà của Jalil sau đám tang của mẹ cô và nhanh chóng bị ép kết hôn với Rasheed, một thợ đóng giày góa bụa ở Kabul. Mariam về làm vợ Rasheed khi mới 15 tuổi, lứa tuổi mà rất nhiều cô gái Afghanistan đã phải làm vợ, làm mẹ khi chưa từng một lần yêu và được yêu. Lúc đầu Rasheed đối xử với Mariam một cách tử tế, nhưng sau khi nhận ra cô không thể có con, y đã ngược đãi cô không thương tiếc cả về mặt thể chất và lời nói.

Laila

Lớn lên cùng trên con đường nhà Rasheed và Mariam là Laila, một cô gái trẻ, thông minh từ một gia đình yêu thương cô hết mực. Tuy nhiên, cuộc chiến của Afghanistan và Liên Xô nổ ra và cả hai anh trai của cô rời đi để tham gia cuộc chiến và mẹ cô luôn sống trong nỗi lo lắng và rồi đau khổ rằng hai con trai bà đã hi sinh trên chiến trận mà dường như đã quên mất tuổi thơ của Laila. Laila tìm kiếm sự an ủi từ người bạn thân nhất Tariq. Một vài năm sau, chiến tranh đến với Kabul và bom rơi xuống thành phố thường xuyên như những cơn mưa đêm hè. Lúc bấy giờ, Tariq và Laila đương tuổi thanh niên và đang yêu nhau say đắm. Tariq và gia đình anh chạy trốn sang Pakistan và khi cha mẹ của Laila cũng quyết định rời khỏi Afghanistan, một tên lửa rơi trúng nhà, giết cha mẹ của Laila và khiến cô bị thương.

Rasheed và Mariam chăm sóc cho Laila bình phục trở lại, nhưng một người lạ mang tin tới cho cô rằng Tariq đã chết. Nhận ra cô đang mang thai đứa con của Tariq, không còn cha mẹ, không chốn nương tựa, không còn niềm tin và hy vọng, Laila phó mặc cuộc đời mình cho Rasheed để có cơ hội chăm sóc và nuôi dưỡng đứa con. Mariam và Laila, hai người phụ nữ chênh nhau gần hai mươi tuổi, chỉ thoáng gặp nhau đôi lần trên phố bỗng một ngày trở thành người một nhà, chung một ông chồng, chung một nghĩa vụ sinh con và chung những nỗi đau thầm kín.

... Và trở thành niềm hi vọng của nhau

Mariam ban đầu bị tổn thương và bị đe dọa bởi sự hiện diện của Laila và từ chối có bất cứ điều gì để làm với cô ấy. Tuy nhiên, sau khi Laila sinh một cô con gái, Aziza, hai người phụ nữ dần coi nhau là đồng minh chống lại những sự lăng mạ, ngược đãi của Rasheed. Một vài năm sau, Laila sinh một đứa con trai, Zalmai. Sau đó, một buổi chiều, sau nhiều năm sống trong ngược đãi và đau khổ, Laila bị sốc khi thấy một người đàn ông đang đứng trước cửa nhà cô ấy: Tariq.

Khi Rasheed phát hiện ra rằng Tariq đã trở lại, y đánh đập Laila tàn nhẫn, và suýt giết chết cô nếu như Mariam đã không liều mạng giết hắn trước. Ngày hôm sau, Mariam đầu thú, mở đường để Laila có thể bỏ trốn với Tariq và bắt đầu lại cuộc đời của mình. Laila và Tariq xây dựng một cuộc sống mới ở Kabul: Laila trở thành một giáo viên tại trại trẻ mồ côi. Và khi Laila mang thai, cô quyết định rằng nếu đứa con ấy là con gái, cô ấy sẽ đặt tên nó là Mariam.

Sức mạnh phi thường của hai người phụ nữ

Cuộc đời của Mariam từ khi sinh ra cho đến lúc chết dường như đều gắn với lỗi lầm nào đó: ra đời từ mối quan hệ không được thừa nhận giữa một ông chủ giàu có với người quản gia (chính là mẹ Nana của Mariam); khi đi lấy chồng bị dằn vặt, hành hạ, đánh đập tàn nhẫn chỉ vì không thể sinh con; bị đè nén đến cùng cực đến mức buộc phải giết người chồng chung để cứu người phụ nữ cùng cảnh ngộ cũng là cứu chính mình và cuối cùng bị xử bắn.

Luôn bị ám ảnh mình là nguyên nhân gây nên cái chết của mẹ, bị ám ảnh bởi nỗi trống vắng cô lẻ khôn cùng khi không thể có con và ám ảnh bởi những đau đớn cả về thể xác và tinh thần do người chồng gây ra, ở Mariam, tất cả chỉ còn lại ngọn lửa leo lét của tình người mà cuối cùng cô cũng tìm được nơi để soi sáng và sưởi ấm, đó là Laila.

Số phận của hai người phụ nữ cách nhau gần 20 tuổi được kể đan xen trong truyện như hình ảnh của người phụ nữ đất nước này. Ban đầu, giữa hai người phụ nữ cũng chỉ là khối im lặng đông đặc, thờ ơ. Nhưng sau đó, tìm thấy ở nhau một sự đồng cảm lớn lao khi cùng chịu đựng sự hành hạ tàn bạo của chồng. Hai người phụ nữ, một già, một trẻ lặng lẽ sưởi ấm tâm hồn nhau. Đối với Mariam, những tình cảm của Laila dường như là tình thương nhỏ bé hiếm hoi cuộc đời này dành cho cô.

Hai người phụ nữ, chung số phận đau thương, bị đè nén đến cùng cực đến mức Mariam buộc phải giết người chồng chung để cứu người phụ nữ cùng cảnh ngộ cũng là cứu chính mình. Mariam bị xử bắn. Bước ngoặt đó đem đến kết cục khác nhau cho số phận của hai người phụ nữ, nhưng dù sao họ cũng đã tìm thấy hạnh phúc và sự thanh thản theo cách của riêng mình.

“Bà cũng đang rời bỏ thế giới này như một người đàn bà đã yêu và đã được yêu. Bà vĩnh biệt cuộc sống với tư cách là một người bạn, người đồng hành, người bảo vệ. Một người mẹ. Một người quan trọng.”

Gia đình, tầm quan trọng của người phụ nữ, và Afghanistan

Hosseini đến thăm Afghanistan năm 2003, và nghe rất nhiều câu chuyện về những gì đã xảy ra với phụ nữ, những bi kịch, những khó khăn, bạo lực giới tính mà họ đã phải chịu đựng, sự kỳ thị, bị tước bỏ mọi quyền lực pháp luật, xã hội, và chính trị", và ông nhận ra mình cần phải viết một cuốn tiểu thuyết tập trung vào cuộc sống phụ nữ ở Afghanistan. Khi được hỏi về Ngàn Mặt Trời Rực Rỡ, Khaled Hosseini đã trả lời:

"Cả hai cuốn tiểu thuyết đều diễn ra trong nhiều thế hệ, vì vậy mối quan hệ giữa bố mẹ và con cái, với tất cả các sự phức tạp và mâu thuẫn của nó, là một chủ đề nổi bật." Ông nhận xét cuốn tiểu thuyết của mình thực chất là "một câu chuyện tình", đó là tình yêu "đã đưa các nhân vật ra khỏi sự cô lập, mang lại cho họ sức mạnh vượt qua giới hạn của riêng họ, để lộ những điểm yếu của họ, và giúp họ hy sinh chính bản thân mình".

Trong cuốn sách, cả Mariam và Laila buộc phải chấp nhận một cuộc hôn nhân với Rasheed, người yêu cầu họ phải đeo một cái burqa trước khi nó được luật Taliban thực hiện. Sau đó anh ta trở nên ngày càng lạm dụng. Tuy vậy, ngược lại với Rasheed, Hakim (bố của Laila) có thái độ tiến bộ về phụ nữ và tin tưởng mạnh mẽ rằng phụ nữ Afghanistan có vai trò quan trọng không kém trong đất nước họ. Thay vì cố gắng ép cô kết hôn khi còn trẻ, Hakim hy vọng con gái mình sẽ được giáo dục và đóng góp vào việc xây dựng lại Afghanistan sau chiến tranh. Laila đã hoàn thành hy vọng của cha mình cho cô vào cuối tiểu thuyết, khi cô lãnh đạo một dự án xây dựng lại một trại trẻ mồ côi ở Kabul.

“Bố biết con vẫn còn trẻ, nhưng bố muốn con hiểu và học điều này ngay bây giờ…. Hôn nhân có thể chờ đợi, nhưng học tập thì không. Con là một cô gái rất, rất thông minh. Con có thể là bất cứ thứ gì con muốn, Laila…. Bố biết rằng khi cuộc chiến này kết thúc, Afghanistan sẽ cần con nhiều như nó cần đàn ông, thậm chí là nhiều hơn. Bởi vì một xã hội không thể có cơ hội thành công nếu ở đó phụ nữ không được giáo dục, Laila. Không thể có cơ hội."

“Ngàn mặt trời rực rỡ”

Tiêu đề của cuốn sách xuất phát từ một dòng trong bài thơ "Kabul", được viết bởi nhà thơ Iran thế kỷ 17 Saib Tabrizi (bản dịch của Josephine Davis):

“Không ai có thể đếm được bao nhiêu mặt trăng tỏa sáng trên những mái ngói của nàng,

Hay ngàn mặt trời rực rỡ trốn sau những bức tường của nàng.”

Cha của Laila, Hakim, trích dẫn những dòng này khi gia đình sắp rời khỏi thành phố chiến tranh. Thông qua hình ảnh của mặt trời và mặt trăng, các dòng thơ gợi lên một cảm giác vô tận và một vẻ đẹp thiên đường đứng trong tương phản sâu sắc với đống đổ nát và máu của thành phố trong chiến tranh. Mặt trăng và mặt trời có thể được hiểu là công dân của Kabul, với đầu nam của mỗi hộ gia đình được đại diện bởi một mặt trăng lung linh trên mái nhà của nó. Sự tham chiếu đến “một ngàn mặt trời lộng lẫy ẩn sau bức tường” có thể ám chỉ đến những người phụ nữ Kabul, những người đẹp rực rỡ ẩn mình trong nhà và ngoài trời, ẩn mình khỏi thế giới bên ngoài nhưng vẫn cung cấp sự ấm áp cho đời sống xã hội của Afghanistan. Hình ảnh mạnh mẽ của phụ nữ là "mặt trời lộng lẫy" gắn liền với chủ đề của Hosseini về sức mạnh và tầm quan trọng của phụ nữ đối với xã hội Afghanistan.

Trong một cuộc phỏng vấn, Khaled Hosseini giải thích, "Trong khi đang tìm kiếm các bản dịch tiếng Anh của những bài thơ về Kabul, để sử dụng trong một cảnh mà một nhân vật rời khỏi thành phố thân thuộc của mình, tôi tìm thấy hai câu thơ đặc biệt này. Tôi nhận ra rằng tôi đã tìm thấy không chỉ một câu thơ hợp với hoàn cảnh tôi cần, mà chính là cũng là tiêu đề trong cụm từ “ngàn mặt trời rực rỡ"

Kết

Ngàn Mặt Trời Rực Rỡ là một cuốn sách đẹp – đẹp vì thiên nhiên, đẹp vì tâm hồn, và đẹp vì tình người. Một nhà bình văn đã nói: “Bạn sẽ muốn bị hóa đá để không phải rơi lệ khi đọc câu chuyện này”. Con tim bạn sẽ được tan vỡ và chữa lành theo một cách tuyệt vời nhất, khi bạn mở lòng với câu chuyện đầy bi kịch nhưng không bao giờ mất đi hi vọng và thấm đẫm tính nhân văn của Mariam và Laila.

Tác giả: Nguyễn Phương Linh – Bookademy

---------

Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách tại link:https://www.facebook.com/bookademy.vn

Tham gia  cộng đồng Bookademy để có cơ hội đọc và nhận những cuốn sách thú vị, đăng ký CTV tại link:https://goo.gl/forms/7pGl3eYeudJ3jXIE3