Xuyên suốt cuộc đời của mình, chúng ta có khuynh hướng cho rằng những người ta gặp mặt ít nhiều sẽ có phần giống ta: tốt bụng, giàu lòng trắc ẩn, hợp lý và đứng đắn. Rất khó hình dung việc có ai đó là người quen của chúng ta mắc phải hội chứng nhân cách phản xã hội.

Không may thay, các cá thể antisocial (phản xã hội) sống và làm việc quanh ta. Không nhận thức được sự hiện diện của họ và cách họ hoạt động là một bất lợi lớn. Đồng thời được biết đến với tên gọi sociopath, chúng là những kẻ săn mồi ghê gớm nhất; khai thác và bạo hành những người yếu đuối, ngây thơ và ngu dốt. Càng hiểu rõ về họ, chúng ta sẽ càng được an toàn.

Sociopath thực sự là gì? Đó là một người, vì những lí do chưa được hiểu rõ, thiếu hụt sự đồng cảm hoặc lòng tốt căn bản của con người. Họ xem người khác như những vật thể cho họ sử dụng, và không hề do dự khi thao túng hoặc khai thác một người hay tình huống bất kì sao cho có lợi cho họ nhất.

Liên kết trong não bộ của sociopath khác xa với người bình thường, và chúng ta không bao giờ nên cho rằng ta và họ đang tuân theo một bộ luật giống nhau. Chúng ta phải hiểu rằng các sociopath có cách thức hoạt động riêng và độc nhất.

Một sociopath phi đạo đức hơn là vô đạo đức. Khái niệm đúng hay sai không liên quan đến họ. Mục đích sống của họ là để có được những gì họ muốn. Họ có thể nhằm vào một cá nhân, một gia đình, một cơ sở hay thậm chí là một đất nước, tùy thuộc vào cấp độ quyền lực và ảnh hưởng của họ.

Họ không có lương tâm và không cảm thấy hối hận sau khi làm điều gì sai trái. Họ cảm thấy mọi khía cạnh trong hành vi của họ là hợp lý; thường xuyên đổ lỗi cho nạn nhân và tin rằng ‘’chúng đáng bị thế’’ hoặc “chúng đã tự rước họa vào người.’’

Mặt khác, sociopath cảm thấy bị đối xử bất công nếu họ không chiếm ưu thế. Họ có thể bị hoang tưởng, cho rằng những người khác đang muốn ‘’bắt’’ họ hoặc đang cố cướp gì đó của họ. Họ có lòng thù hận sâu sắc và sẽ báo thù lại một cách tàn nhẫn khi cảm thấy bị cản trở hoặc tấn công.

Một sociopath hiếm khi chấp nhận câu trả lời ‘’Không’’. Họ không bao giờ ngừng việc theo đuổi mục tiêu. Họ trở nên giận dữ khi bị làm thất bại và sẽ trừng phạt bất cứ ai họ tin rằng đã ngáng đường họ.

Kiểu người này có thể vô cùng bốc đồng và không bị ngăn cản bởi bản năng tự bảo toàn (self-preservation) tự nhiên của con người. Nếu chúng ta nghĩ rằng họ sẽ không làm một điều gì đó vì nó đầy rủi ro hoặc dại dột, ta đã sai. Rất khó có thể ngăn họ tự bản thân vào nguy hiểm khi theo đuổi mục tiêu.

Một sociopath ở giữa chúng ta có thể là một ‘’nghệ sĩ lừa đảo’’ đầy cuốn hút, một ngôi sao đã kết hôn với hình tượng trước công chúng đầy ‘’tinh khôi’’ nhưng đồng thời với nhiều tình thân bí mật; một người cực kì lôi cuốn, chính trị gia suy đồi đạo đức hay một Bộ trưởng sùng đạo với một giáo đoàn hùng hậu.

Một sociopath cực kì thèm khát vị trí quyền lực, và sẽ thường xuyên tìm kiếm các công việc có thể giúp họ thống trị, kiểm soát hay áp bức người khác. Luật sư, sĩ quan cảnh sát, bác sĩ, giáo viên, huấn luyện viên, giáo sĩ, nhà trị liệu, CEO và chính trị gia luôn có một số lượng sociopath nhất định trong xếp hạng của họ.

Trong vai trò là lãnh đạo của các ngành công nghiệp và của xã hội; sociopath có thể gây hại đáng kể. Một số ví dụ của việc này là những kẻ “gây ô nhiễm’’ từ các tập đoàn lớn, các CEO cướp hàng triệu từ các cổ đông của họ; các sĩ quan cảnh sát lạm dụng những người dân mà họ có nghĩa vụ phải bảo vệ; và các huấn luyện viên lợi dụng các học viên trẻ tuổi.

Một số ví dụ khác là các nhà trị liệu hay ‘’ngủ’’ với các khách hàng đang gặp rắc rối của họ, các chính trị gia kiếm được hàng tỉ cho công ty riêng của họ qua việc ‘’lái buôn’’ sự cạnh tranh, các nhà lãnh đạo tinh thần thời hiện đại, những người mà mục tiêu thực chất là để khai thác tình dục hoặc tài chính của các follower ngây thơ; và các Guru bỏ vốn đầu tư hay quảng bá kế hoạch Ponzi và sau đó đổ lỗi các nạn nhân vì đã quá tham lam.

Hội chứng sociopathy, giống như các hội chứng tâm lý khác, có các mức độ nặng nhẹ khác nhau. Những người đơn thuần là antisocial có khuynh hướng vô tâm và thiếu nhạy cảm. Họ là những người lạnh lùng, tính toán, tham lam và yêu cầu quá cao.

Sociopath không hề chần chừ khi phá vỡ các luật lệ của xã hội, hay sử dụng người khác làm bàn đạp tiến đến thành công. Dù vậy, nhiều người trong số họ vẫn có thể tu luyện lòng tốt hay thậm chí là thái độ ngọt ngào, thứ giúp họ lấy lòng các nạn nhân tiềm năng.

Các trường hợp cá biệt là kẻ hiếp dâm, bạo dâm và kẻ giết người hàng loạt, những kẻ xem việc làm nhục và tổn thương người khác là thú vui. Hơn nữa là các tú ông tú bà, các kẻ tống tiền và thành viên của một số loại băng đảng có tổ chức. Chúng lợi dụng sự thu hút và quyến rũ hoặc hối lộ, ép buộc và hăm dọa để bẫy nạn nhân.

Càng thông minh, các sociopath càng nguy hiểm. Chúng là những kẻ săn mồi của loài người, và giống như cách một con thú họ mèo có thể nhận dạng được cá thể yếu nhất trong một bầy và rình mồi, một sociopath có thể nhận ra những ai nghèo túng, dễ bị tổn thương và ngây thơ. Một sociopath thông minh sẽ thành công hơn trong việc này vì họ thành thạo hơn nhiều việc ngụy trang mục đích thật của mình.

Một cá thể antisocial lợi dụng điểm yếu về mặt cảm xúc của con mồi hệt như cách một con sư tử hay báo lợi dụng một linh dương què quặt hoặc ốm yếu. Càng khôn ngoan, họ càng dễ dàng nhận diện và khai thác những điểm yếu trong tính cách của người khác.

Trẻ em là các mục tiêu dễ dàng nhất vì một đứa trẻ không thể tự bảo vệ bản thân khỏi các sociopath. Đó là lí do việc giám sát trẻ em rất quan trọng. Đối với người lớn, việc giữ lại các nét tính cách của trẻ em, ví dụ như tin tưởng mù quáng hay cả tin không bao giờ là điều tốt.

Thái độ nghi ngờ vừa đủ an toàn hơn rất nhiều. Những người luôn khăng khăng tin rằng tất cả mọi người đều “tử tế” và có ý định tốt dễ bị nhắm vào như bất kì đứa trẻ nào.

Khi giao thiệp với các chính trị gia, cố vấn tài chính hay CEO, có được đầy đủ thông tin nghĩa là có được sức mạnh. Cùng với việc đa nghi, kiến thức và hiểu biết về một tình huống đã cho trước giúp bạn khó bị khai thác, thao túng hay lừa dối hơn.

Trong cuộc sống thường ngày, chúng ta có thể bắt đầu việc nhận dạng các sociopath xung quanh ta bằng cách cảnh giác trước sự lạnh lùng, hoài bão, hung hãn hoặc sức mê hoặc nhiều quá mức bình thường; bằng cách nghi vấn động cơ của những người quyền lực và bằng cách tìm kiếm sự mâu thuẫn trong hành động và lời nói của người khác. Một người quá tốt để có thể là thật thường sau này được tiết lộ là một sociopath, cũng như các cá thể  nhẫn tâm và không có lòng thương xót.

Trong tình cảm, sociopath thường bắt đầu là những người hào phóng và lôi cuốn. Họ sẽ khiến bạn rơi vào lưới tình bằng cách “trút xuống” bạn sự quan tâm quá độ và khiến bạn cảm thấy đặc biệt và được ưu tiên. Đối với một người thiếu thốn về mặt tình cảm và lòng tự trọng thấp, sự tán tỉnh thế này là một giấc mơ thành sự thật, nhưng lại nhanh chóng biến thành cơn ác mộng khi những ý đồ thực sự của sociopath được tiết lộ.

Trong tình cảm, có một kiểu bạn đời chuyên bạo hành kinh điển, người đã nhiều lần được đem vào văn chương. Một kiểu người tình mắc chứng phản xã hội khác là những người “nổi loạn” khó nắm bắt và đầy hứng thú. Họ đả phá những tín ngưỡng lâu đời, là những người quyến rũ và cuốn hút. Họ biến mối quan hệ thành một thử thách đầy trêu ngươi. Họ thậm chí có thể nói thẳng ra với bạn là họ không có gì tốt đẹp và sẽ chỉ làm tổn thương bạn, nhưng chỉ khi họ biết chắc là bạn sẽ càng muốn ở bên cạnh họ.

Kiểu người này thích thú việc chơi đùa với bạn như cách mèo vờn chuột. Họ thích thú những trò tàn ác, và họ biết chắc chắn chuyện này sẽ kết thúc thế nào: với họ hoan hỉ vì thắng lợi và bạn bị tàn phá nặng nề. Họ bị kích thích bởi sự ái mộ và khát khao của bạn, chúng nâng cao tầm “vĩ đại” của họ. Bạn kết thúc ra sao không khiến họ bận tâm, và họ sẽ đá bạn thẳng cẳng khi bạn không còn hữu dụng hay tiêu khiển.

Một sociopath không có khả năng nhận trách nhiệm cho hành vi xấu xa của bản thân. Họ không bao giờ thay đổi. Một người phụ nữ bị thu hút bởi một người đàn ông là sociopath và tin rằng tình yêu của cô sẽ cảm hóa anh ta đang tự rước họa vào thân. Không hề tồn tại những “chàng trai mất phương hướng”, những người cần một cô gái tốt để chữa lành cho họ như các bộ phim và TV hay miêu tả một cách sai lầm và đầy nguy hiểm; chúng là người lớn và nhũng kẻ săn mồi nhẫn tâm.

Cho dù đó là hàng xóm của ta hay một chính trị gia ở địa phương, sếp hay một người lạ trong một buổi hẹn hò được sắp xếp, sociopath sống quanh chúng ta. Biết cách nhận dạng họ sẽ giúp ta thoát khỏi những đau buồn không cần thiết. Cho dù ta gặp phải một trường hợp nhẹ của hội chứng rối loạn này hay một con quái vật rõ rành rành, sở hữu một thái độ cảnh giác, thực tế trước những người trong cuộc đời ta sẽ có lợi cho ta.

Link: INSIDE THE MIND OF A SOCIOPATH

Theo whypsy.com