Nguồn: Gifer 

The 10 Most Common Signs of Schizophrenia

Ảo giác, ảo tưởng, những hành vi và suy nghĩ thiếu tính tổ chức… việc biết đến những dấu hiệu này và chúng như thế nào có thể là một bước đi đúng đắn cho kế hoạch trị liệu hợp lý

Hallucinations, delusions, disorganized thinking and behaviors… knowing these signs and what they look like can be a good step toward the right treatment plan.

Bệnh tâm thần phân liệt là một tình trạng sức khỏe tâm thần có thể ảnh hưởng đến hành vi, suy nghĩ, và cảm xúc của một người.

Schizophrenia is a chronic mental health condition that affects a person’s behaviors, thoughts, and feelings.

Nguồn: Health 

Căn bệnh này là một trong những 15 nguyên nhân quan trọng gây ra bệnh về thần kinh trên thế giới. Căn bệnh này thường được chẩn đoán trong khoảng độ tuổi từ 16 đến 30, sau khi một người trải qua giai đoạn tâm thần đầu tiên của họ. Trẻ em hiếm khi mắc chứng tâm thần phân liệt.

The condition is one of the top 15 leading causes of disability in the world. It’s usually diagnosed between the ages of 16 and 30, after a person has experienced their first psychotic episode. It’s rare for a young child to have schizophrenia.

Tuy nhiên, các triệu chứng của chứng tâm thần phân liệt phát triển chậm theo thời gian. Bạn có thể bắt đầu thấy các dấu hiệu trong những năm đầu khi còn trẻ, ví dụ như:

• Trải qua sự suy giảm đáng kể trong điểm số và năng suất công việc

• Đột nhiên gặp khó khăn trong việc nghĩ một cách rõ ràng và tập trung

• Trở nên nghi ngờ người khác, hoặc có những suy nghĩ hoang tưởng

• Dành ngày càng nhiều thời gian ở một mình

• Có những ý tưởng say mê mới lạ mà có vẻ lạ lùng với người khác

• Có cảm giác kỳ lạ, hoặc dường như không có cảm giác nào cả

• Có ít hoặc không có hứng thú về vẻ bề ngoài của họ

• Cảm thấy khó khăn trong việc kể ra sự khác biệt giữa điều có thực và không có thực

• Không có khả năng nói rõ ràng, hoặc vật lộn để giao tiếp với người khác.

But symptoms of schizophrenia develop slowly over time. You may begin to see signs in early teen years, such as:

• experiencing a significant drop in grades or job performance

• suddenly having trouble thinking clearly or concentrating

• becoming suspicious of others or having paranoid thoughts

• spending more and more time alone

• having new passionate ideas that seem strange to others

• having strange feelings or seeming like they experience no feelings at all

• having less or no interest in how they look

• finding it difficult to tell the difference between what’s real and what’s not real

• being unable to speak clearly or struggling to communicate with others

Các triệu chứng thường rơi vào một trong 3 loại sau:

• Dương tính. Họ không hiểu được thực tại như những người khác. Họ cũng có thể nghe, ngửi, hoặc nếm vị những thứ mà người khác không thấy.

• Âm tính. Đây là những dấu hiệu cho thấy họ thường lơ đãng trong cuộc sống một cách không bình thường. Họ không có hứng thú, và mất động lực để làm hầu hết mọi thứ, bao gồm những thứ từ gặp gỡ bạn bè đến làm những hoạt động thường ngày.

• Nhận thức. Những người mắc bệnh gặp khó khăn trong việc chú ý, tập trung, và ghi nhớ mọi thứ.

Symptoms usually fall into one of three categories:

• Positive symptoms. They don’t see reality the same way other people do. They may also see, hear, smell, or taste things that others don’t.

• Negative symptoms. These are things that are unusually absent from their life. They have no interest and have lost the motivation to do most things, including everything from seeing friends to doing typical daily activities.

• Cognitive symptoms. They have trouble paying attention, concentrating, and remembering things.

Những người mắc chứng tâm thần phân liệt thường có một loạt triệu chứng có thể khác nhau về mức độ nghiêm trọng. 10 triệu chứng phổ biến nhất là:

People with schizophrenia have a variety of symptoms that can range in severity. The 10 most common ones are:

1. Ảo giác

1. Hallucinations 

Nguồn: BBC 

Khi một người mắc chứng tâm thần phân liệt gặp phải ảo giác, họ nhìn, nghe, ngửi, hoặc nếm vị không tồn tại.

When a person with schizophrenia has hallucinations, they see, hear, smell, or taste things that don’t exist.

Nhưng đối với người mắc bệnh, những gì họ nhìn, nghe, ngửi và nếm vị rất thật. Điều này có thể khá bối rối hoặc gây đau buồn nếu bạn quan tâm đến người gặp ảo giác.

But to that person, what they see, hear, smell, or taste is very real. This can be pretty confusing or upsetting if you care about the person who’s having hallucinations.

Thỉnh thoảng, họ có thể nghe thấy giọng nói trong một khoảng thời gian dài trước khi bất kỳ ai khác nhận ra.

Sometimes they might hear voices for a long time before anyone else notices.

Những giọng nói này có thể đến từ những người họ biết hoặc không biết. Những người này có thể đang phán xét hoặc đe doạ họ. Họ cũng có thể là sự kể chuyện về việc người mắc bệnh đang làm gì, hoặc đang yêu cầu người mắc bệnh làm những điều nhất định.

These voices may be from people they know or people they don’t know. They might be judging or threatening them. They could also be a narration of what the person is doing or demanding them to do certain things.

Đôi khi, giọng nói không phải là giọng nói - thay vào đó, nó nghe như tiếng huýt sáo hoặc âm thanh kêu xì.

Sometimes the voice isn’t a voice at all — instead it’s a sound like a whistle or hissing noise.

2. Ảo tưởng

2. Delusions

Nguồn: verywellmind 

Trong khi chúng hay được đặt tên với nhau, ảo tưởng khác với ảo giác.

While often named together, delusions are different from hallucinations.

Ảo tưởng là những niềm tin sai lệch về những điều có vẻ lạ hoặc phi lý với người khác. Ngay cả khi nếu bạn cho người khác thấy những sự thật chứng minh rằng ý tưởng của họ không dựa trên thực tế, có thể họ sẽ không thay đổi suy nghĩ.

Delusions are false beliefs about things that may seem strange or illogical to others. Even if you present the person with facts that prove their idea isn’t based on reality, they’re unlikely to change their mind.

Một người bị ảo tưởng có thể tin rằng những người trên TV hoặc radio đang gửi họ những tin nhắn mật nhằm bảo họ làm điều gì đó. Hoặc họ có thể tin rằng họ đang gặp nguy hiểm, hoặc một người/ nhóm nào đó đang cố gắng hãm hại họ.

A person having delusions may believe that people on TV or radio are sending them secret messages that tell them to do something. Or they might believe they’re in danger or a specific person or group of people are trying to harm them.

Những người bị ảo tưởng có thể gặp khó khăn trong việc tập trung. Họ có thể thấy bối rối, hoặc cảm thấy như thể suy nghĩ của họ đã bị chặn.

People with delusions may find it difficult to concentrate. They may get confused or feel as though their thoughts have been blocked.

3. Suy nghĩ thiếu tính tổ chức

3. Disorganized thinking

Nguồn: iHope 

Khi việc suy nghĩ bị “thiếu tính tổ chức”, điều đó có nghĩa là những người mắc chứng tâm thần phân liệt gặp khó khăn trong việc làm cho suy nghĩ và lời nói theo đúng tuần tự.

When thinking is “disorganized,” it means that it’s hard for someone with schizophrenia to keep their thoughts or speech in order.

Họ có thể gặp rắc rối trong việc ghi nhớ mọi thứ hoặc hoàn thành công việc. Họ có thể bắt đầu nói chuyện, và sau đó đột nhiên dừng lại, vì họ không thể nhớ được những gì họ vừa nói. Hoặc, họ có thể nhảy từ chủ đề này sang chủ đề khác trong lúc nói chuyện. Đôi khi, họ sẽ tạo ra từ mới.

They might have trouble remembering things or finishing tasks. They may start talking and then suddenly stop because they can’t remember what they were saying. Or, they may jump from topic to topic while having a conversation. Sometimes they’ll make up words.

Nếu họ đang trải qua những triệu chứng nghiêm trọng, có khả năng họ không thể hiểu được. Họ có thể có “word salad” - một mớ lộn xộn những từ được xếp vào nhau theo thứ tự vô nghĩa. 

If they’re experiencing severe symptoms, they may be impossible to understand. They might have “word salad” — a jumble of words thrown together in nonsensical order.

Hoặc họ có thể chọn dừng nói chuyện hoàn toàn.

Or they might just choose to stop talking altogether.

Thông thường, những người bị tâm thần phân liệt bị anosognosia (là một phân nhóm đặc biệt của chứng mất trí nhớ, trong đó bệnh nhân không thể nhận ra sự tồn tại của sự thiếu hụt trong hoạt động mặc dù điều này có thể rõ ràng với người khác). Điều này có nghĩa rằng, họ thiếu nhận thức về việc bản thân mắc bệnh. Điều này khác với sự phủ nhận. Họ không có khả năng suy nghĩ đủ rõ ràng để chọn từ chối điều gì. Anosognosia có thể khiến cho việc trị liệu tâm thần phân liệt trở nên khó khăn hơn.

Often, people with schizophrenia have anosognosia. This means they lack awareness of having an illness. This is different from being in denial. They aren’t capable of thinking clearly enough to choose to deny something. Anosognosia can make treating schizophrenia more difficult.

4. Vấn đề về khả năng tập trung và ghi nhớ

4. Concentration and memory problems

Những khó khăn về nhận thức là những dấu hiệu phổ biến khác của bệnh tâm thần phân liệt, mặc dù phải thừa nhận rằng, những dấu hiệu này có thể xảy ra trong những căn bệnh khác. Người mắc bệnh có thể gặp khó khăn trong việc chú ý, tập trung, và ghi nhớ mọi thứ.

Cognitive difficulties are another common sign of schizophrenia, though admittedly, these can occur in various other conditions, too. The person may have trouble paying attention, concentrating, and remembering things.

Tương tự với suy nghĩ thiếu tính tổ chức, dấu hiệu này có thể khiến họ gặp khó khăn trong giao tiếp.

Similar to disorganized thinking, this can make it hard for them to have a conversation.

Những dấu hiệu này có thể làm cho người mắc bệnh khó khăn hơn trong việc học điều mới và ghi nhớ những cuộc hẹn. Họ cũng có thể vật lộn để sử dụng thông tin họ vừa mới học được, hoặc đưa ra quyết định ảnh hưởng đến cuộc đời họ.

These symptoms can also make it difficult for someone to learn new things or remember appointments. They might struggle to use information they just learned or make decisions that affect their life.

5. Quá phấn khích

5. Overly excited

Nhìn chung, những người phấn khích quá mức dường như bị tăng động, và luôn luôn di chuyển xung quanh. Sẽ khó khăn với họ nếu họ ngồi lâu, và họ sẽ trở nên rất phấn khích về những thứ xung quanh họ.

In general, people who are overly excited seem hyperactive and always moving around. It can be hard for them to sit still for long, and they’ll get very excited about things around them.

Thỉnh thoảng, con người trở nên phấn khích, nhưng sự phấn khích quá mức này thì khác. Sự chuyển động và lời nói của họ có thể nhanh, và đôi khi họ sẽ có một sự “bùng nổ” năng lượng mà dường như không biết xuất phát từ đâu.

Everyone gets excited from time to time, but this overexcitement is different. Both their speech and movements may be fast, and sometimes they’ll have an “outburst” of energy that seems to come out of nowhere.

Sự phấn khích của họ có thể ảnh hưởng khả năng ăn và ngủ của họ, và điều đó có thể khiến họ gặp khó khăn nhiều hơn khi nói chuyện với người khác. Hoặc, họ có thể đi lại xung quanh rất nhiều và nói rất nhanh đến mức họ tự làm bản thân kiệt sức.

Their excitement can affect their ability to eat or sleep, and it can make it very difficult to talk to others. Or, they may move around so much and talk so quickly that they exhaust themselves.

Ở người bị tâm thần phân liệt, những sự chuyển động đột ngột và tính dễ bị kích thích thường liên quan đến những dấu hiệu của chứng loạn tâm thần, như ảo giác và ảo tưởng.

In people with schizophrenia, the sudden movements and excitability are typically related to symptoms of psychosis, like hallucinations or delusions.

Những người trải qua chứng điên loạn - một triệu chứng của rối loạn lưỡng cực loại I - có thể tỏ ra quá phấn khích với nhiều năng lượng và ít cần ngủ. Vì vậy, nếu bạn nhận ra dấu hiệu này ở bản thân hoặc ở ai khác, hãy cân nhắc việc nói chuyện với chuyên gia sức khoẻ tâm lý để nhận được chẩn đoán chính xác.

People who experience mania — a symptom of bipolar I disorder — may also appear overexcited with extra energy and little need for sleep. So if you’re noticing this in yourself or someone else, consider speaking with a mental health professional to receive the right diagnosis.

6. Sự vĩ đại

6. Grandiosity

Nguồn: Medium 

Một vài người mắc bệnh tâm thần phân liệt thường có quan điểm phóng đại về bản thân, đôi khi được gọi là ảo tưởng về sự vĩ đại. Họ có thể nghĩ rằng họ giỏi hơn người khác, hoặc có những khả năng phi thường. Họ cũng có thể tin tưởng sai lệch rằng họ giàu có, thông minh, nổi tiếng, hoặc có quyền lực.

Some people with schizophrenia have an exaggerated opinion of themselves, sometimes called delusions of grandeur. They may think they’re superior to others or have extraordinary abilities. They may also incorrectly believe they’re very wealthy, smart, famous, or powerful.

Dựa vào mức độ nghiêm trọng của triệu chứng, có thể họ chỉ tin những điều về bản thân mà không làm bất cứ điều gì liên quan đến chúng. Hoặc, những điều đó có thể ảnh hưởng thái độ của họ với bản thân.

Depending on the severity of the symptom, they may only believe these things about themselves but not do anything about it. Or it may impact their attitude about themselves.

Trong những trường hợp nghiêm trọng, những người này sẽ tin rằng họ có những phẩm chất đặc biệt. Thỉnh thoảng, họ sẽ hành động dựa trên những niềm tin này theo những cách có vẻ kỳ lạ, hoặc thậm chí nguy hiểm đến bản thân họ và người khác.

In severe cases, they’ll believe they have multiple special qualities. Often, they’ll act on these beliefs in ways that may seem strange or even dangerous to themselves or others.

7. Cảm xúc thu hẹp

7. Emotional withdrawal

Nguồn: verywellhealth 

Khi một người mắc bệnh tâm thần phân liệt trở nên ít tiếp xúc hơn với mọi thứ, họ dần dần dừng quan tâm về tất cả các khía cạnh trong cuộc sống. Họ thiếu mong muốn làm việc, và bạn bè, gia đình không thể khuyến khích họ tham gia vào các hoạt động.

When a person with schizophrenia emotionally withdraws from things, they slowly stop caring about all aspects of daily life. They lack the desire to do things, and friends or family can’t encourage them to join activities.

Khi bạn nói chuyện với người đang thu hẹp cảm xúc, họ dường như trông không thân thiện và dửng dưng khi nói chuyện.

When you talk to a person who’s emotionally withdrawing, they may seem distant and uninterested in having a conversation.

Khi tình trạng của họ phát triển, họ bắt đầu mất hết hứng thú với việc nói chuyện với người khác và có thể rơi vào tình trạng hoàn toàn thu hẹp. Họ cũng có thể ngừng cam kết về mặt cảm xúc trong việc chăm sóc bản thân hoặc những nhu cầu cá nhân, và có thể cần trợ giúp để làm việc đó.

As they progress, they begin to lose all interest speaking with others and can end up completely withdrawn. They also stop having any emotional commitment to caring for themselves or their personal needs and may need help doing so.

8. Thiếu bộc lộ cảm xúc (làm yếu đi)

8. Lack of emotional expressions (blunted)

Nguồn: Medical News Today 

Một triệu chứng đặc trưng của bệnh tâm thần phân liệt là sự thiếu bộc lộ cảm xúc. Những người mắc phải tình trạng này có thể có ít hoặc không có phản ứng gì với tin tức tốt hoặc xấu.

A characteristic symptom of schizophrenia is a lack of emotional expression. People with this condition may show little or no reactions to good or bad news.

Họ cũng bắt đầu cho thấy ít biểu cảm khuôn mặt và cử chỉ hơn khi nói chuyện. Giọng nói của họ có thể trở nên “không biểu cảm” khi nói chuyện.

They also begin to show fewer facial expressions and gestures when they talk. Their voice may become “flat” when they speak.

Thú vị thay, các nghiên cứu đề xuất rằng trong khi họ tỏ vẻ có biểu cảm “cứng nhắc”, những gì họ biểu hiện ra ngoài có thể không giống với những gì họ cảm nhận bên trong.

Interestingly, research suggests that while they appear to have a “wooden” expression, what they express outward may not be the same as what they feel inside.

Đôi khi, họ có thể có những phản ứng không thể giải thích được và dường như không phù hợp với nhiều thứ, ví dụ như sự tức giận tột độ và tiếng cười không phù hợp.

Sometimes, they can have unexplained and seemingly inappropriate reactions to things, like overwhelming anger or inappropriate laughter.

9. Gặp khó khăn với tư duy trừu tượng

9. Difficulty with abstract thinking

Một dấu hiệu truyền thống khác của tâm thần phân liệt là sự đấu tranh để hình thành lời phát biểu tổng quát, hoặc nghĩ xa hơn về một ý tưởng/ khái niệm trừu tượng đáng tin cậy.

Another classic sign of schizophrenia is the struggle to form generalizations or think beyond a solid idea or concept.

Những người rơi vào tình trạng này có thể có khoảng thời gian khó khăn hiểu được mọi thứ mà không theo quy luật tự nhiên hoặc có thật. Họ cũng có thể gặp khó khăn trong việc hiểu câu tục ngữ, sự so sánh, hoặc sự ẩn dụ, bởi vì họ chỉ có thể hiểu mọi thứ theo nghĩa đen.

People with the condition may have a hard time understanding things that aren’t physical or real. They may also have difficulty understanding a proverb, simile, or metaphor because they can only interpret things literally.

Họ có xu hướng bị phân tán bởi những điều có thật và mang nghĩa đen, và có thể không hiểu được một câu chuyện có ý nghĩa gì, hay sự so sánh được thực hiện.

They tend to get distracted by what’s real and literal, and may be unable to understand what a story means or the comparison that’s being made.

10. Hành vi cực kỳ thiếu tổ chức và căng trương lực

10. Extremely disorganized or catatonic behavior

Nguồn: Verywell Mind 

Hành vi thiếu tính tổ chức có thể bao gồm các hành vi kỳ lạ như cười hoặc cười không vì lý do gì, hoặc nói chuyện với bản thân. Hành vi này có thể bao gồm các chuyển động dường như xảy ra không có lý do, hoặc thậm chí bị căng thẳng và khó chịu mà không có nguyên nhân rõ ràng nào.

Disorganized behavior can include odd behaviors like smiling or laughing for no apparent reason, or talking to yourself. It can also include movements that seem to happen for no reason, or even being stressed or annoyed without a clear cause.

Những người mắc bệnh tâm thần phân liệt có thể có sự ngốc nghếch trẻ con. Hoặc, họ có thể trông nhếch nhác và ăn mặc kỳ lạ. Trong một vài trường hợp, họ cũng có thể biểu hiện những hành vi không phù hợp về tình dục, ví dụ như thủ dâm công khai.

People with schizophrenia may have a childlike silliness about them. Or, they may be disheveled or oddly dressed. In some cases, they might also demonstrate inappropriate sexual behaviors, like public masturbation.

Hành vi căng trương lực có thể bao gồm không di chuyển chút nào, hoặc từ chối làm mọi thứ, hoặc từ chối nói chuyện.

Catatonic behavior can include not moving much or at all, or refusing to do things or speak.

Ai đó cũng có thể có nhiều chuyển động bất thường mà dường như không vì mục đích gì. Bạn có thể thấy họ cố tình có những tư thế kỳ lạ, hoặc nhận ra cử chỉ không bình thường, hoặc nhăn mặt.

Someone might also do a lot of unusual movements that don’t seem to have a purpose. You may find them purposely in strange positions or notice their unusual gestures or grimacing.

Những người mắc bệnh tâm thần phân liệt có thể mắc chứng nhại lời (lặp lại những gì người khác nói), hoặc chứng nhại động tác (lặp lại cách người khác di chuyển).

People with schizophrenia may also have echolalia (repeating what others say) or echopraxia (repeating how others move).

Điều gì xảy ra tiếp theo?

What’s next?

Có nhiều dấu hiệu phổ biến khác nhau của bệnh tâm thần phân liệt, và bạn không cần phải mắc phải tất cả những dấu hiệu để được bác sĩ chẩn đoán bệnh.

There are many common signs of schizophrenia, and you don’t need to have all of them for a doctor to diagnose the condition.

Nếu bạn muốn biết thêm về các triệu chứng của bệnh tâm thần phân liệt, hãy xem bài viết sâu hơn của chúng tôi, hoặc làm các câu đố về căn bệnh này.

If you’d like to learn more about the symptoms of schizophrenia, check out our in-depth article or take our schizophrenia quiz.

Nếu bạn nhận ra một vài triệu chứng và lo lắng rằng bạn hoặc người bạn yêu quý có thể mắc tâm thần phân liệt, bạn luôn có thể tìm đến chuyên gia sức khỏe tâm thần để được hỗ trợ thêm. Họ sẽ có thể xác thực chẩn đoán và tạo ra kế hoạch trị liệu cá nhân.

If you recognize several of these symptoms and are concerned that you or a loved one may have schizophrenia, you can always reach out to a mental health professional for further support. They’ll be able to confirm a diagnosis and create a personalized treatment plan.

Trong khi bệnh tâm thần phân liệt có thể là căn bệnh đầy thách thức, chúng ta vẫn có thể quản lý được bằng công cụ và hỗ trợ hợp lý. Việc điều trị từ sớm sẽ tăng cơ hội trị liệu thành công.

While schizophrenia may be a challenging condition, it’s manageable with the right tools and support. Early treatment will increase your chances of successful treatment.

----------------------------

Dịch giả: Minh Nguyễn

Biên tập: Channie

Nguồn ảnh: Sưu tầm

Link bài gốc: The 10 Most Common Signs of Schizophrenia 

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về YBOX.VN. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là “Tên dịch giả - Nguồn: Tâm Lý Học Tuổi Trẻ”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Facebook Tâm Lý Học Tuổi Trẻ tại www.facebook.com/tamlyhoctuoitre để đọc các bài dịch khác và cập nhật các bài viết mới hằng ngày.

(***) Follow Instagram tamlyhoctuoitre_ybox tại https://www.instagram.com/tamlyhoctuoitre_ybox/ để đọc thêm nhiều quotes hay mỗi ngày.

----------------------------