Thao túng tâm lý xảy ra khi một người bị lợi dụng  vì lợi ích của người khác. Kẻ thao túng cố tình tạo nên ưu thế cho mình và khai thác nạn nhân để phục vụ cho mục đích của mình.

Preston Ni- một chuyên gia về giao tiếp, gợi ý 8 cách đơn giản để bạn có thể tránh bị thao túng.

Lời khuyên quan trọng nhất để giải quyết với một người thao túng tinh thần là bạn phải hiểu về nhân quyền của mình để biết được khi nào chúng bị xâm phạm. Nếu bạn không làm hại người khác, bạn có quyền đứng dậy và bảo vệ quyền lợi của bản thân mình. Ngược lại, nếu bạn có thể gây hại cho người khác, có nghĩa bạn đã chối bỏ những quyền này. Sau đây là một số quyền cơ bản của chúng ta:

• Quyền được tôn trọng.
• Quyền được bộc lộ cảm xúc, quan điểm và nguyện vọng.
• Quyền được lựa chọn các mối yêu tiên. 
• Quyền nhận những thứ bạn trả giá cho.
• Quyền được có ý kiến riêng.
• Quyền được chăm sóc, bảo vệ bản thân không bị đe dọa về thân thể, tinh thần và cảm xúc.
• Quyền được xây dựng cuộc sống hạnh phúc và khỏe mạnh cho riêng mình

Các quyền cơ bản này thể hiện ranh giới của bạn.

Tất nhiên, xã hội vẫn đầy rẫy những người không tôn trọng các quyền này. Đặc biệt là những kẻ thao túng tinh thần, họ muốn tước đoạt quyền lợi của bạn để có thể kiểm soát và lợi dụng bạn. Nhưng bạn có đủ quyền năng để tuyên bố rằng: chính bạn mới là người có quyền quyết định cuộc đời mình.

Giữ khoảng cách

Một cách để phát hiện ra một kẻ thao túng là xem liệu người đó có mang nhiều bộ mặt khác nhau hay không. Mặc dù tất cả chúng ta phần nào đó vẫn thay đổi trong các mối quan hệ xã hội khác nhau, nhưng những kẻ thao túng tinh thần người khác thì đặc biệt quen với việc lật mặt. Họ có thể cực kỳ lịch sự với một người nhưng lại cư xử thô lỗ với một người khác, hoặc vừa tỏ ra hoàn toàn vô hại thì lúc sau lại trở nên vô cùng hung hăng. Khi bạn quan sát thấy một người thường xuyên có kiểu thái độ đó, hãy giữ khoảng cách an toàn với họ, và tránh gần gũi với họ trừ khi bạn bắt buộc phải làm vậy. Như được đề cập trước đó, các nguyên nhân của sự thao túng tinh thần rất phức tạp và đã ăn rễ sâu rồi. Việc của bạn không phải là thay đổi hay cứu họ.

Tránh mặc cảm hoặc tự trách mình

Kế hoạch của kẻ thao túng là tìm kiếm và xoáy sâu vào điểm yếu của bạn, vì thế cũng dễ hiểu nếu bạn cảm thấy yếm thế hay tự trách chính mình vì không làm hài lòng họ. Điều quan trọng là bạn hãy nhớ rằng vấn đề không nằm ở bạn, bạn chỉ đang bị thao túng để cảm thấy tồi tệ về bản thân rồi dễ đánh mất quyền năng của mình mà thôi. Hãy xem xét mối quan hệ của bạn với kẻ thao túng và tự hỏi:

• Mình có đang thực sự được tôn trọng?
• Những mong đợi và yêu cầu của người này dành cho mình có hợp lý không?
• Sự nhượng bộ trong mối quan hệ này đến từ một phía hay hai phía? 
• Cuối cùng là mình có cảm thấy tốt về bản thân khi ở trong mối quan hệ này không?

Các câu trả lời sẽ gợi ý cho bạn biết bạn hay người kia là người có vấn đề trong mối quan hệ đó

Hiển nhiên, những kẻ thao túng tâm lý sẽ đưa ra các yêu cầu dành cho bạn. Những yêu cầu này thường khiến bạn phải chật vật để đáp ứng nhu cầu của họ. Khi bạn nghe một lời gạ gẫm vô lý, đôi lúc sẽ có ích nếu bạn đặt sự tập trung ngược lại người đang thao túng bạn, bằng cách hỏi một số câu hỏi thăm dò, để xem liệu người đó có đủ ý thức để nhận ra sự bất công trong ý định của họ hay không. Chẳng hạn, bạn có thể hỏi:

• “Điều này có vẻ chỉ hợp lý với ông thôi nhỉ?"
• "Điều ông muốn tôi làm có công bằng không?"
• “Tôi có tiếng nói ở đây không vậy?”
• “Ông đang yêu cầu hay ra lệnh cho tôi đấy?
• “Tôi làm điều này để được gì?”
• "Ông có đang thực sự mong tôi (lặp lại yêu cầu đó)?"

Khi bạn hỏi những câu hỏi như vậy, bạn giống như đang giơ lên một chiếc gương khiến kẻ thao túng có thể nhìn thấy bản chất thật của mình. Nếu người đó ở một mức độ nào đấy còn tự ý thức được, anh ta/cô ta có lẽ sẽ rút lại yêu cầu.  

Ngược lại, những kẻ thao túng dạng bệnh lý thực sự (giống như một người ái kỷ) sẽ chối bỏ câu hỏi của bạn và kiên định với ý định của họ. Trong trường hợp này, hãy áp dụng các mẹo tiếp theo để giữ lấy quyền năng của mình mà chấm dứt sự thao túng đó. 

Dùng thời gian làm lợi thế

Cùng với các yêu cầu vô lý, kẻ thao túng cũng thường mong đợi bạn phải trả lời họ ngay lập tức để tối đa sức ép và sự kiểm soát họ đặt lên bạn ( giống như màn “chốt đơn” của nhân viên bán hàng). Những lúc như này, thay vì đáp lại yêu cầu của kẻ thao túng ngay, bạn hãy thử tận dụng thời gian làm lợi thế cho bạn, tránh để bản thân bị ảnh hưởng ngay lúc đó. Bạn có thể rèn luyện cách làm chủ tình thế bằng cách nói những câu đại loại như: “Tôi sẽ suy nghĩ thêm”

Hãy thử nghĩ xem mấy từ đó sẽ có sức nặng như thế nào khi từ một khách hàng nói với nhân viên bán hàng, hay từ một đối tượng được “thả thính” nói với người theo đuổi mình. Hãy dành cho mình khoảng thời gian cần thiết để cân nhắc lợi hại, và xem xét liệu bản thân có muốn thương lượng để được đối xử công bằng hơn không hay tốt hơn là nói “không” luôn- điều sẽ được bàn ở ý tiếp theo.

Biết cách nói “không”- một cách lịch thiệp mà vẫn đủ mạnh mẽ

Nói “không” một cách lịch thiệp mà vẫn mạnh mẽ là một nghệ thuật giao tiếp, cho phép bạn giữ vững lập trường của mình trong khi vẫn duy trì được mối quan hệ ở mức có thể chấp nhận.

Cho biết hậu quả 

Khi một kẻ thao túng tâm lý kiên quyết vượt quá ranh giới , và sẽ không chấp nhận câu trả lời “không” của bạn, hãy cho người đó biết hậu quả có thể là gì. 

Khả năng chỉ ra và khẳng định hậu quả là một kỹ năng quan trọng bạn có thể sử dụng để hạ gục một kẻ khó nhằn, nói rõ hơn là sẽ chặn đứng người có tính thao túng và khiến họ phải chuyển sang tôn trọng chủ thể. 

Đối đầu với kẻ bắt nạt một cách an toàn

Một người thao túng tâm lý cũng trở thành một kẻ bắt nạt khi người đó đe dọa hoặc làm hại người khác.

Điều quan trọng nhất bạn phải ghi nhớ là những kẻ bắt nạt nhắm tới những người yếu thế hơn họ. Vì thế, nếu bạn cứ thụ động và nghe lời, bạn sẽ khiến mình trở thành mục tiêu. Nhưng bên trong nhiều kẻ bắt nạt cũng chỉ là một con người hèn nhát. Khi mục tiêu bắt đầu cho thấy sự cứng rắn và đứng lên vì quyền lợi bản thân, kẻ bắt nạt sẽ bị hạ gục. Điều này đều đúng trong môi trường làm việc, ở trường học hay trong chính ngôi nhà của bạn.  

Nhưng có một ghi chú nhỏ: các nghiên cứu đã cho thấy nhiều kẻ bắt nạt chính họ là nạn nhân của bạo lực. Điều này không thể biện minh cho hành vi bắt nạt người khác được, nhưng có thể giúp bạn có cái nhìn khách quan hơn về kẻ bắt nạt.

-----------------------

Dịch giả: Đào Hà

Biên tập: Kate

Minh họa: Đào Hà

Nguồn: brightside.me

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về YBOX.VN. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là “Tên dịch giả - Nguồn: Tâm Lý Học Tuổi Trẻ”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Với mục tiêu chia sẻ và góp phần nâng cao kiến thức tâm lý cho những người trẻ, chúng tôi mong nhận được sự ủng hộ và đóng góp của các bạn. Trở thành Cộng tác viên hoặc thực tập sinh để rèn luyện ngoại ngữ và đóng góp tri thức chuyên sâu về tâm lý cho cộng đồng tại đây  https://bom.to/AxK6nj 

(***) Follow Facebook Tâm Lý Học Tuổi Trẻ tại www.facebook.com/tamlyhoctuoitre để đọc các bài dịch khác và cập nhật các bài viết mới hằng ngày.

(***) Follow Instagram tamlyhoctuoitre_ybox tại https://www.instagram.com/tamlyhoctuoitre_ybox/ để đọc thêm nhiều quotes hay mỗi ngày.