Nếu bạn đã từng khó ngủ hoặc hay tỉnh giấc giữa đêm, có lẽ bạn đang gặp rắc rối với con quái vật mang tên Mất Ngủ (Insomnia) - một chứng rối loạn giấc ngủ thường gặp. 30%-35% người lớn cho biết đã bị mất ngủ ít nhất một lần trong đời, và 10% trong số đó mắc chứng mất ngủ mãn tính, hội chứng rối loạn khiến người ta thường xuyên mất ngủ và khó vào giấc ngủ sâu. Mất ngủ không ngoại trừ bất kỳ ai. Ai đã từng hay có người quen mắc chứng mất ngủ đều biết sức mạnh hủy diệt của nó, từ chất lượng cuộc sống đến các mối quan hệ và kể cả công việc bạn đang làm.

Mặc dù chứng bệnh này có phổ biến đến mức nào, rất nhiều người vẫn hiểu sai về nó, từ nguyên nhân gây bệnh cho đến cách khắc phục. Khi bạn bè của chúng ta đang vật lộn với chứng mất ngủ, ta thường có xu hướng đưa ra lời khuyên để giúp đỡ bằng những kiến thức ta có được về chứng bệnh này. Tuy nhiên, đôi lúc đưa ra những yêu cầu không phù hợp và chủ quan chỉ làm tình hình thêm nghiêm trọng.

Chứng mất ngủ là một căn bệnh khá lạ lùng - vì vậy, rất khó có thể mô tả nó cho một người chưa từng mắc phải. Vẫn có nhiều người cho rằng mất ngủ triền miên là bởi một vài thói quen xấu như thức khuya hay uống quá nhiều cà phê. Quan điểm này khiến người ta tin rằng người mắc chứng mất ngủ là bởi chính họ muốn thế - đây là một quan niệm sai lầm và có khả năng làm người mắc chứng mất ngủ thêm căng thẳng hơn và khiến họ khó ngủ hơn.

1. “Uống thuốc an thần thử xem?”

Vì sao không nên nói câu này? Đương nhiên rồi, vì người bệnh chắc hẳn đã thử dùng thuốc an thần. Nếu ai đó kể cho bạn nghe về chứng mất ngủ triền miên của họ, nhiều khả năng là họ đã dùng thuốc an thần - hay một số loại thuốc gây buồn ngủ khác, thuốc chống dị ứng, trà, tập thể dục cường độ cao đến khi mệt lả, hương hoa oải hương và nghe sóng âm. Quan trọng hơn, thuốc an thần không phải là giải pháp chung cho tất cả các chứng mất ngủ - những loại thuốc chữa mất ngủ dù kê đơn hay không, chỉ có tác dụng với một số người.

Vậy nên nói câu gì? “Ồ tệ quá. Mình rất tiếc khi biết bạn bị mất ngủ. Bạn có muốn chia sẻ gì thêm với mình không?”

Bạn của bạn đôi khi sẽ không chia sẻ nhiều vì họ đang tìm những lời khuyên thực tế hơn. Và trong phần lớn trường hợp, họ đang tìm kiếm sự cảm thông. Vì vậy, thay vì gợi ý sử dụng thuốc, hãy lắng nghe họ. Trong một thế giới xem việc dậy sớm là chuẩn mực và ngủ muộn là lười biếng, người bị mất ngủ thật sự cảm thấy rất khó khăn. Bất kỳ lúc nào họ muốn chia sẻ, hãy cố gắng lắng nghe họ.

2. “Bạn có biết vì sao bạn mất ngủ không?”

Vì sao không nên nói câu này? Nhiều người mất ngủ thường mắc chứng căng thẳng khi ngủ - cảm giác lo lắng khi nghĩ đến việc ngủ, sợ ngủ không đủ, hay ám ảnh với nguyên nhân khiến bản thân bị mất ngủ. Vì vậy, hỏi về nguyên nhân vì sao người đó không ngủ được chẳng giúp được chút gì cho họ cả, thậm chí còn có thể khiến họ lo lắng nhiều hơn. Đây là điều tối kỵ không nên hỏi những người đang chiến đấu với chứng mất ngủ; bởi khi một người đã không thể ngủ nổi vì lo lắng, chất vấn chỉ làm họ căng thẳng hơn.

Vậy nên nói câu gì? “Mình sẽ giúp bạn bình tĩnh hơn nhé…”

Điều tốt nhất bạn có thể làm cho một người khó ngủ chính là cho họ sự thoải mái. Nhắc họ nhớ về những cách ngủ họ đã dùng trước đây. Nếu có thể, hãy đánh lạc hướng họ khỏi những suy nghĩ tiêu cực thường trực trong tâm trí.

Diễn viên hài và là một người mắc chứng mất ngủ - Amy Poehler tiết lộ trong cuốn Vâng, rất sẵn lòng rằng người yêu của cô thường đọc truyện cho cô trước khi đi ngủ; đôi khi anh ấy còn kể những mẩu chuyện ngu ngốc để đẩy lùi sự căng thẳng về đêm của cô. Vì vậy, hãy giúp đỡ một cách nhẹ nhàng, không quá áp đặt. Cho dù hiệu quả hay không, người bệnh cũng sẽ rất cảm kích bạn.

3. “Tôi thấy chẳng có gì đáng lo ở đây cả.”

Vì sao không nên nói câu này? Không phải ai mất ngủ cũng do rối loạn lo âu, và ngược lại. Tuy nhiên, mất ngủ là một hệ quả của rối loạn lo âu, và nhiều người mắc cả hai triệu chứng nói trên cùng một lúc.

Nhiều người mắc rối loạn lo âu hoàn toàn nhận biết rằng chẳng có gì đáng để lo lắng hết. Ý tôi là, tôi còn trẻ, tôi nhìn chung khá khỏe mạnh, điểm số của tôi không tệ lắm, và nếu tôi có trượt chân vấp ngã, tôi vẫn có thể quay lại căn hầm sạch sẽ sống cùng bố mình.

Đáng buồn thay, tất cả những điều ấy chẳng thể làm tôi yên lòng mỗi khi cơn căng thẳng ập đến - bởi căng thẳng chưa bao giờ được giải quyết dựa trên logic thông thường. Hầu như tất cả những căng thẳng đều có căn nguyên di truyền hoặc chấn thương về tâm lý, liên quan đến phản ứng tự nhiên trước sự nguy hiểm hơn là đánh giá mức độ nghiêm trọng của vấn đề. Dù có giải thích nguyên nhân của rối loạn lo âu bao nhiêu lần nữa, nó cũng không thể xảy ra.

Vậy nên nói câu gì? “Tôi rất mừng vì tối qua bạn ngủ được rồi!”

Thay vì chỉ trích thái độ căng thẳng của bạn mình, hãy khen ngợi và khuyến khích những biểu hiện tích cực của họ. Cho họ biết rằng bạn tự hào đến mức nào khi thấy họ đã làm mọi cách để có được một giấc ngủ ngon, đặc biệt là khi bao nhiêu sự căng thẳng dồn đến. Sự động viên tích cực này có thể ảnh hưởng đến chúng ta trong vô thức nên cho dù bạn không cố tình giúp đỡ, bạn cũng đã giúp họ đi những bước đầu tiên để khắc phục chứng mất ngủ.

4. “Sữa nóng sẽ giúp dễ ngủ hơn đó.”

Vì sao không nên nói câu này? Cuộc sống rất không công bằng. Nhiều người sinh ra với sự giàu có và quyền lực; và có nhiều người sinh ra với một cơ thể có thể chìm vào giấc ngủ không cần bất kỳ tác động nào. Cả hai trường hợp trên, bạn đều ổn - nhưng những đặc quyền ấy thường đi kèm với trách nhiệm - không nên thể hiện chúng ra trước mặt mọi người. Vì vậy, khi thấy ai đó mất ngủ, hãy tinh tế và tử tế, thay vì thể hiện rằng bạn tốt đến mức nào.

Vậy nên nói câu gì? “Mất ngủ thật sự rất kinh khủng.”

Nếu bạn chưa bao giờ bị mất ngủ, đừng đánh đồng những trải nghiệm của mình với họ - chỉ cần ý thức rằng chứng mất ngủ là một chứng bệnh rất khó để có thể chịu đựng và chung sống, hãy lắng nghe họ nhiều hơn.

5. “Hôm nay bạn uống cà phê trễ quá đúng không?”

Vì sao không nên nói câu này? Đây là lý do đầu tiên người ta tìm đến mỗi khi nhắc đến từ “mất ngủ”. Vậy nên, việc ta không ngủ được do nhâm nhi tách latte lúc 10 giờ tối là hoàn toàn bình thường.

Vậy nên nói câu gì? “Tôi có thể làm gì giúp bạn cảm thấy tốt hơn không?”

Nếu bạn chưa từng trải qua hoặc không biết rõ về chứng mất ngủ, đừng ép bản thân phải đưa ra một lời khuyên nào cả. Rất có thể người bạn kia đã phải nghe quá nhiều lời gợi ý như thế rồi, cả chuyên gia lẫn những người nghiệp dư. Chỉ cần ở bên họ và thấu hiểu việc họ từ chối các cuộc hẹn vì mất ngủ, chứ không phải vì họ lười hay ghét bỏ bạn. Hãy hỗ trợ họ ngay khi có thể.

6. “Nếu bạn đi ngủ ngay bây giờ thì bạn sẽ ngủ được khoảng X tiếng đó.”

Vì sao không nên nói câu này? Người mất ngủ nào cũng đã tự trang bị cho mình một chiếc đồng hồ đếm ngược trong đầu. Từng giờ thao thức trôi qua, ta đếm xem mình còn có thể ngu trong bao lâu - như 6 tiếng vẫn là một con số chấp nhận được, hay ngủ 5 tiếng dễ khiến ta đổ cà phê lên áo và có thể không nói nổi một câu rõ ràng nếu chỉ ngủ có 4 tiếng. Chúng ta đều biết (hay quan sát được) những hậu quả trên.

Nhắc nhở một người mất ngủ về thời gian ngủ còn lại giống như nhắc họ rằng tình trạng của họ chưa đến mức tuyệt vọng, nhưng cũng có thể mang tác dụng ngược khiến chiếc đồng hồ đếm ngược trong đầu họ dời đi nhanh hơn.

Vậy nên nói câu gì? “Dù ngủ được hay không thì cậu vẫn sẽ ổn thôi”

4 giờ sáng, đã 5 tiếng trôi qua kể từ khi căn phòng chìm vào bóng tối, thứ bóng tối giống như ngày mai mờ mịt của bạn vậy. Trong hoàn cảnh như thế, những lời động viên là cần thiết để khiến bạn cảm thấy tốt hơn.

7. “Ngủ không đủ là hại sức khỏe lắm đó!”

Vì sao không nên nói câu này? Hiện nay vẫn chưa có một định nghĩa chính xác cho chứng mất ngủ. Nhiều người cho rằng người mắc chứng mất ngủ là người không thể dậy sớm, thức khuya chạy deadlines và vô trách nhiệm trong công việc.

Người ta đang cố gửi bạn thông điệp “hãy sống thật” bằng cách nhắc nhở bạn về tác hại của việc mất ngủ - một hành động thiện chí, đặc biệt trong trường hợp bạn đang cố tình bỏ qua giấc ngủ của mình. Tuy nhiên, nếu đó là một người đang mắc chứng mất ngủ thì đây giống như một lời cảnh báo về những mối nguy trong cuộc đời vốn đã rất khó khăn của họ.

Vậy nên nói câu gì? “Mình rất tiếc khi bạn bị như vậy.”

Bố mẹ đã từng dặn rằng nếu ta không nói được điều tử tế thì tốt nhất là ta nên im lặng. Cách nghĩ này cũng đúng với trường hợp trò chuyện với một người bệnh - kể cả khi đó là một căn bệnh bạn chẳng tin là có thật, như mất ngủ hay dị ứng thức ăn. Nếu bạn không thể làm gì tốt hơn, hãy hỗ trợ họ một cách thầm lặng, như cây xanh vẫn thường làm cho con người chúng ta.

Dịch giả: Thanh Nhàn

Biên tập: Khánh Linh

Nguồn ảnh: Internet

Link bài gốc: 7 Things Never To Say To An Insomniac

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về YBOX.VN. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là “Tên dịch giả - Nguồn: Tâm Lý Học Tuổi Trẻ”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Với mục tiêu chia sẻ và góp phần nâng cao kiến thức tâm lý cho những người trẻ, chúng tôi mong nhận được sự ủng hộ và đóng góp của các bạn. Trở thành Cộng tác viên hoặc thực tập sinh để rèn luyện ngoại ngữ và đóng góp tri thức chuyên sâu về tâm lý cho cộng đồng tại đây  https://bom.to/AxK6nj 

(***) Follow Facebook Tâm Lý Học Tuổi Trẻ tại www.facebook.com/tamlyhoctuoitre để đọc các bài dịch khác và cập nhật các bài viết mới hằng ngày.

(***) Follow Instagram tamlyhoctuoitre_ybox tại https://www.instagram.com/tamlyhoctuoitre_ybox/ để đọc thêm nhiều quotes hay mỗi ngày.