Nếu bạn là người cầu toàn, có lẽ bạn đã quen với cảm giác muốn mọi thứ vừa ý. Bạn có thể gặp khó khăn với việc bàn giao giấy tờ, khổ sở với các dự án trong công việc và thậm chí lo lắng về những sai sót nhỏ trong quá khứ.

Tiêu chuẩn cao là một chuyện, nhưng cầu toàn lại là chuyện khác. Như một số nhà nghiên cứu đã phát hiện ra, theo đuổi sự hoàn hảo có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho cả tinh thần và thể chất con người.

Chủ nghĩa hoàn hảo (hay cầu toàn) là gì?

Theo các nhà nghiên cứu, những người theo chủ nghĩa hoàn hảo (hay người cầu toàn) luôn giữ mình theo những tiêu chuẩn cao phi thực tế và sẽ tự phê bình bản thân nếu họ tin là mình chưa đạt được những tiêu chuẩn này. Những người cầu toàn cũng có thể cảm thấy tội lỗi và xấu hổ nếu họ gặp thất bại, nó khiến họ tránh những tình huống mà họ lo là mình có thể sẽ thất bại. Amanda Ruggeri, viết về chủ nghĩa cầu toàn trên trang BBC Future, giải thích: “Khi những người cầu toàn không thành công, họ không chỉ cảm thấy thất vọng về hướng đi sai lầm mà mình đã chọn. Họ thấy xấu hổ về con người của mình”.

Cầu toàn có thể gây hại như thế nào?

Mặc dù nhiều người coi việc theo đuổi sự xuất chúng là một điều tốt, các nhà nghiên cứu lại phát hiện rằng sau cùng, cầu toàn thực sự có liên quan đến suy giảm sức khỏe tinh thần.

Trong một khảo sát, các nhà nghiên cứu đã phân tích các cách mà sự cầu toàn ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần như nào thông qua các nghiên cứu trước đó. Họ đã xem xét tổng cộng 284 nghiên cứu (với hơn 57.000 người tham gia) và phát hiện rằng sự cầu toàn có liên quan đến các triệu chứng trầm cảm, lo âu, rối loạn ám ảnh cưỡng chế và rối loạn ăn uống.

Họ cũng nhận thấy những người có tính cầu toàn cao hơn (người tham gia với các đặc điểm cầu toàn được xác định rõ ràng hơn) báo cáo là có mức độ đau buồn trong tâm lý về tổng thể cao hơn nhiều.

Trong một bài báo được xuất bản năm 2016, các nhà nghiên cứu đã xem xét cách mà sự cầu toàn và chứng trầm cảm có liên quan với nhau theo thời gian. Họ nhận ra người có tính cầu toàn cao hơn có xu hướng gia tăng các triệu chứng trầm cảm, cho thấy sự cầu toàn có thể là yếu tố tiềm ẩn gây nên bệnh trầm cảm. Nói cách khác, mặc dù mọi người có thể nghĩ sự cầu toàn của họ là thứ giúp họ thành công, nhưng có vẻ như nó thực sự có thể gây hại cho sức khỏe tinh thần của họ.

Có phải cầu toàn luôn có hại? Các nhà tâm lý học đã tranh luận về quan điểm này rất nhiều; một số ý kiến ​​cho rằng có thể tồn tại một thứ gọi là chủ nghĩa hoàn hảo mang tính thích nghi, trong đó mọi người luôn giữ mình trên những tiêu chuẩn cao mà không hề tự phê bình về những sai lầm họ mắc phải. Vài nhà nghiên cứu đã đề xuất về một hình thức cầu toàn lành mạnh hơn bao gồm việc theo đuổi mục tiêu theo ý muốn của bạn và không đổ lỗi cho bản thân nếu bạn không đạt được mục tiêu ấy. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu khác lại cho rằng sự cầu toàn không thích nghi; theo họ thì, chủ nghĩa cầu toàn không chỉ đơn thuần là giữ cho mình theo những tiêu chuẩn cao, và cầu toàn cũng chẳng có lợi nữa.

Có phải chủ nghĩa hoàn hảo đang trỗi dậy không?

Trong một khảo sát, các nhà nghiên cứu đã xem xét chủ nghĩa hoàn hảo đã thay đổi theo thời gian như thế nào. Họ đã xem xét dữ liệu thu thập trước đây của hơn 41.000 sinh viên đại học, từ năm 1989 đến năm 2016 và phát hiện ra rằng, qua thời gian nghiên cứu, sinh viên đại học đã báo cáo mức độ đòi hỏi sự cầu toàn ngày càng tăng. Lớp sinh viên ấy dần đặt mình theo tiêu chuẩn cao hơn, cảm thấy bản thân có nhiều kỳ vọng cao hơn, và cũng đặt tiêu chuẩn cao hơn lên người khác nữa. Quan trọng là, điều làm gia tăng tính cầu toàn nhiều nhất bắt nguồn từ kỳ vọng xã hội mà những người trẻ tuổi phải bắt kịp từ môi trường xung quanh.

Các nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết rằng điều này có thể là do xã hội ngày càng cạnh tranh: sinh viên đại học hẳn sẽ chịu những áp lực này từ chính cha mẹ họ và từ xã hội, điều này sẽ làm tăng xu hướng cầu toàn hơn nhiều.

Làm thế nào để chống lại chủ nghĩa cầu toàn?

Vì chủ nghĩa hoàn hảo liên quan đến nhiều hệ quả tiêu cực, người có xu hướng cầu toàn có thể làm gì để thay đổi hành vi của họ? Dù mọi người đôi lúc thấy do dự khi từ bỏ khuynh hướng cầu toàn của mình, các nhà tâm lý học chỉ ra việc từ bỏ sự hoàn hảo không có nghĩa là ta sẽ kém thành công hơn. Trên thực tế, vì sai lầm là một phần quan trọng của việc học hỏi và phát triển, biết vận dụng điều không hoàn hảo thực sự có thể giúp ích cho ta về lâu dài.

Sự thay thế khả dĩ cho chủ nghĩa cầu toàn liên quan đến việc phát triển thứ mà các nhà tâm lý học gọi là tư duy cầu tiến. Các nhà nghiên cứu tại Đại học Stanford đã phát hiện ra rằng nuôi dưỡng tư duy cầu tiến là một cách quan trọng để giúp chúng ta học hỏi từ những thất bại của mình. Không giống những người có tư duy cố định (người coi trình độ kỹ năng của họ là bẩm sinh và không thể thay đổi), người có tư duy cầu tiến tin là họ có thể cải thiện khả năng bằng cách học hỏi từ những sai lầm của chính họ.

Các nhà tâm lý học chỉ ra rằng cha mẹ có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc giúp con cái phát triển thái độ lành mạnh hơn đối với việc thất bại - Họ có thể khen ngợi con mình vì đã nỗ lực (ngay cả khi kết quả của chúng không hoàn hảo) và giúp con trẻ học cách kiên trì khi chúng mắc lỗi.

Một thay thế tiềm năng khác cho chủ nghĩa hoàn hảo là trau dồi lòng trắc ẩn với bản thân. Để hiểu được thế nào là tự trắc ẩn, bạn hãy nghĩ về cách mình sẽ phản ứng như nào khi một người bạn thân mắc lỗi đi. Lạ lùng là, có lẽ bạn sẽ đáp lại lỗi lầm ấy bằng sự tử tế và thấu hiểu, biết rằng người bạn kia có ý tốt. Ý tưởng đằng sau lòng trắc ẩn là chúng ta nên đối xử tử tế với bản thân khi mình mắc lỗi, nhắc nhở bản thân rằng sai lầm là một phần của con người và tránh khiến bản thân bị tiêu hao bởi những cảm xúc tiêu cực.

Như Ruggeri đã nói trên trang BBC Future rằng, lòng trắc ẩn có thể có lợi cho sức khỏe tinh thần, nhưng những người cầu toàn có xu hướng không để tâm đối xử nhân từ với bản thân mình. Nếu bạn quan tâm đến việc cố gắng nuôi dưỡng lòng trắc ẩn của mình hơn, các nhà nghiên cứu có một bài tập nho nhỏ mà bạn có thể thử để bạn tự hình thành lòng trắc ẩn cho chính mình đấy.

Các nhà tâm lý học cũng đã đề xuất liệu pháp nhận thức-hành vi có thể là một cách giúp mọi người thay đổi niềm tin về chủ nghĩa hoàn hảo. Mặc dù sự cầu toàn có liên quan đến suy giảm về sức khỏe tinh thần, nhưng tin tốt là bạn có thể tự mình thay đổi nó đấy. Bằng việc coi những sai lầm là cơ hội học hỏi và thay việc tự phê bình bằng tự trắc ẩn, bạn có thể vượt qua sự cầu toàn (mang tính tiêu cực) và phát triển được những cách đặt mục tiêu lành mạnh hơn cho bản thân mình đấy.

Tác giả: Elizabeth Hopper

-------------

Dịch giả: Diệu Linh

Biên tập: Huỳnh Phát

Nguồn ảnh: Google Photos

Link bài gốc: https://www.thoughtco.com/understanding-perfectionism-4161254

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về YBOX.VN. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là “Tên dịch giả - Nguồn: Tâm Lý Học Tuổi Trẻ”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Facebook Tâm Lý Học Tuổi Trẻ tại www.facebook.com/tamlyhoctuoitre để đọc các bài dịch khác và cập nhật các bài viết mới hằng ngày.

(***) Follow Instagram tamlyhoctuoitre_ybox tại https://www.instagram.com/tamlyhoctuoitre_ybox/ để đọc thêm nhiều quotes hay mỗi ngày.