Có một bài tập trong khóa huấn luyện đội đặc nhiệm SEAL của Hoa Kỳ được gọi là “chống đuối nước" khi đó họ sẽ trói tay bạn lại sau lưng, trói chân bạn lại và thả bạn xuống hồ sâu 3 mét.

Nhiệm vụ của bạn là sống sót trong 5 phút.

Giống như hầu hết các bài tập huấn luyện của SEAL, đa số người tham gia đều thất bại. Khi bị thả xuống nước, nhiều người trong số họ hoảng sợ và la hét để được đưa lên trở lại. Một số chật vật mãi cho đến khi chìm sâu dưới nước, nơi họ bị bất tỉnh và phải được đưa ra ngoài và hồi sức. Trong những năm qua, một số học viên thậm chí đã tử vong trong quá trình huấn luyện. 

Nhưng có một số người đã làm được. Và họ làm như vậy bởi vì họ hiểu được hai bài học phản trực giác.

Bài học đầu tiên của việc chống đuối nước là một nghịch lý: bạn càng cố gắng giữ đầu qua khỏi mặt nước, bạn càng bị chìm.

Với tay và chân đã bị trói lại, việc nổi trong suốt năm phút là bất khả thi. Tệ hơn nữa, những nỗ lực hạn chế để giữ cơ thể nổi sẽ chỉ khiến bạn chìm nhanh hơn. Mẹo để chống đuối nước là thực sự để bản thân chìm xuống đáy hồ. Từ đó, bạn đẩy nhẹ người khỏi đáy hồ và để lực quán tính đưa bạn trở lại mặt nước. Khi tới được đó, bạn hít không khí thật nhanh và bắt đầu lại toàn bộ quá trình. 

Một điều kỳ  lạ là, việc sống sót chống đuối nước không hề đòi hỏi sức mạnh hay sự bền bỉ siêu phàm. Nó thậm chí còn không yêu cầu bạn biết bơi. Ngược lại, không biết bơi có khi lại là một lợi thế. Thay vì chống lại định luật vật lý thông thường, bạn phải đầu hàng nó và sử dụng nó để cứu sống chính mình.

Bài học thứ hai của việc chống đuối nước rõ ràng hơn một chút, nhưng cũng là nghịch lý: bạn càng hoảng loạn, bạn càng mất khí oxi và bạn càng có khả năng bất tỉnh và chết đuối. Theo một cách ngược ngạo, bài tập này biến bản năng sinh tồn của bạn chống lại bạn: bạn càng muốn thở mãnh liệt thì bạn càng không thể thở. 

Hơn cả một bài kiểm tra về ý chí thể chất, khả năng chống đuối nước là một bài kiểm tra khả năng tự kiểm soát cảm xúc của mỗi học viên trong các tình huống cực kỳ nguy hiểm. Liệu anh ấy có thể kiềm chế những thôi thúc của chính mình? Liệu anh ấy có thể thả lỏng khi đang đối diện với cái chết? Anh ấy có sẵn sàng mạo hiểm mạng sống của mình để phục vụ các giá trị hay mục tiêu cao hơn? 

Những kỹ năng đó quan trọng hơn rất nhiều so với khả năng bơi lội của học viên. Chúng quan trọng hơn khả năng phục hồi, thể chất bền bỉ, hay tham vọng của anh ấy. Chúng quan trọng hơn việc anh ta thông minh như thế nào, anh ta đã học trường nào, hay anh ta trông bảnh như thế nào trong bộ vest Ý sang trọng. 

khả năng buông bỏ một thứ khi người ta muốn nhất - là một trong những kỹ năng quan trọng nhất mà bất kỳ ai cũng có thể phát triển. Và nó không chỉ được áp dụng  trong huấn luyện ở SEAL. Đây là kỹ năng mà chúng ta còn phải học và áp dụng trong cả cuộc đời

Hầu hết mọi người đều cho rằng để có được thành quả xứng đáng chúng ta cũng cần phải có những nỗ lực xứng đáng. . Chúng ta nghĩ rằng làm việc lâu gấp đôi được kết quả gấp đôi. Việc quan tâm đến một mối quan hệ nhiều gấp đôi sẽ khiến mọi người cảm thấy được yêu thương gấp đôi. Nếu như hét to quan điểm của bạn lên gấp đôi sẽ khiến bạn đúng gấp đôi. 

Giả định ở đây là cuộc sống hầu hết tồn tại trên một đường thẳng tuyến tính, rằng có một tỉ lệ 1:1 giữa nỗ lực và thành quả với mọi thứ:

Nhưng cho phép tôi nói cho bạn biết - với tư cách một người vừa thử uống gấp đôi lượng Red Bull bình thường để có thể hoàn thành việc chỉnh sửa chết tiệt này - điều này gần như không bao giờ đúng. Hầu hết thế giới không tồn tại trên một đường thẳng tuyến tính. Mối quan hệ tuyến tính chỉ tồn tại đối với những công việc không cần đầu óc, thuộc lòng, lặp đi lặp lại - lái xe ô tô, điền đống giấy tờ, dọn dẹp phòng tắm, v.v. Trong tất cả trường hợp này, làm một việc trong hai tiếng sẽ gấp đôi lượng việc làm trong một giờ. Nhưng đó chỉ đơn giản bởi vì nó không đòi hỏi suy nghĩ hay sự khéo léo. 

Hầu hết các hoạt động trong cuộc sống không vận hành theo đường thẳng tuyến tính nỗ lực/phần thưởng bởi vì hầu hết các hoạt động trong cuộc sống không đơn giản hay không cần động não. Gần như mọi hoạt động đều phức tạp, khiến chúng ta phải nghĩ suy, và đòi hỏi chúng ta phải thích nghi. Do đó, hầu hết các hoạt động nằm trên một đường cong thành quả giảm dần:

Thành quả giảm dần có nghĩ là bạn càng trải nghiệm điều gì đó nhiều thì bạn sẽ nhận lại ít hơn. Một ví dụ điển hình là tiền. Sự chênh lệch giữa kiếm được 20,000 đô và 40,000 đô là rất lớn và mang tính đổi đời. Sự chênh lệch giữa kiếm được 120,000 đô và 140,000 đô nghĩa là xe hơi bạn sẽ có ghế sưởi tốt hơn một chút. Sự chênh lệch giữa kiếm được 127,020,000 đô và 127,040,000 đô chỉ đơn giản là một lỗi làm tròn trên tờ khai thuế của bạn. 

Khái niệm thành quả giảm dần áp dụng cho hầu hết các trải nghiệm phức tạp và mới lạ, thậm chí những trải nghiệm bình thường. Số lần bạn tắm trong ngày, số cánh gà bạn ăn trong happy hour, số lần bạn về thăm mẹ trong một năm - tất cả những trải nghiệm này thoạt đầu đều có giá trị cao nhưng sau đó giảm dần giá trị khi bạn làm chúng thường xuyên hơn 

Một ví dụ khác: các nghiên cứu về năng suất trong công việc cho thấy chúng ta chỉ thật sự năng suất trong bốn đến năm tiếng đầu của mỗi ngày. Mọi thứ sau đó đều bị giảm sút nghiêm trọng, đến mức sự khác biệt giữa làm việc 12 tiếng và 6 tiếng về cơ bản là không khác nhau (không tính đến tình trạng thiếu ngủ).

Tình bạn cũng vận hành trên đường cong thành quả giảm dần. Có một người bạn là quan trọng. Có hai người bạn rõ ràng tốt hơn một. Tuy nhiên có 10 người bạn hay 9 người bạn không thay đổi cuộc sống bạn là bao. Và có 21 thay vì 20 chỉ làm việc nhớ tên mọi người càng khó hơn.

Tình dục có giảm dần, cũng như ăn, ngủ, uống rượu, tập thể dục, đọc sách, thuê nhân viên, tiêu thụ caffeine, tiết kiệm khi nghỉ hưu, lên lịch họp kinh doanh, ôn thi, thủ dâm, thức khuya chơi game - các ví dụ là vô tận. Tất cả đều nhận lại ít hơn khi bạn làm nhiều hơn, cố gắng nhiều hơn, hay sở hữu nhiều hơn.  Tất cả đều hoạt động trên đường cong thành quả giảm dần. 

Tuy nhiên, còn có một đường cong khác mà bạn có thể chưa bao giờ nhìn thấy hay nghe tới nó - Đó là đường cong đảo ngược.

Đường cong đảo ngược là đường cong “Vùng chạng vạng" kì lạ, nơi nỗ lực và thành quả có mối tương quan nghịch - nghĩa là, bạn càng nỗ lực để làm điều gì đó, bạn càng thất bại.

Chống đuối nước là một dạng đường cong đảo ngược. Bạn càng cố gắng vươn lên mặt nước, bạn càng dễ thất bại. Tương tự, bạn càng muốn thở, bạn càng dễ bị sặc một đống nước clo. 

Nhưng tôi biết bạn đang nghĩ, “Vậy thì sao, Mark? Tôi thường có quá nhiều pĩna coladas để tìm đến đáy hồ, ít hơn khi trói tay và chân tôi và cố gắng sống sót trong đó. Ai thèm quan tâm đến đường cong đảo ngược làm gì?”

Đúng là, một số điều trong cuộc sống hoạt động trên đường cong đảo ngược. Nhưng những điều ít xảy ra đó mới cực kỳ quan trọng. Trên thực tế, tôi sẽ lập luận rằng những trải nghiệm và mục tiêu quan trọng nhất trong cuộc đời đều tồn tại dưới dạng đường cong đảo ngược. 

Nỗ lực và thành quả có mối quan hệ đường thẳng tuyến tính với nhau khi hành động không cần đầu óc và đơn giản. Nỗ lực và thành quả có mối quan hệ lợi nhuận giảm dần khi hành động đó phức tạp và nhiều tầng. 

Nhưng khi hành động đó chỉ mang tính tâm lý - một sự trải nghiệm mà chỉ tồn tại trong ý thức của chúng ta - mối quan hệ giữa nỗ lực và thành quả sẽ trở nên đảo ngược.

Theo đuổi hạnh phúc khiến bạn ngày càng xa nó hơn. Chúng ta chỉ có thể kiểm soát cảm xúc khi ta loại bỏ nó. Khao khát tự do thường là lý do khiến chúng ta cảm thấy bị mắc kẹt. Nhu cầu được yêu thương và chấp nhận ngăn cản chúng ta yêu thương và chấp nhận bản thân mình.

Aldous Huxley đã từng viết, “Chúng ta càng cố gắng với tâm trí tỉnh táo để làm một cái gì đó, chúng ta sẽ càng ít thành công hơn. Sự thành thạo và kết quả chỉ đến với những người đã học được những nghệ thuật nghịch lý làm và không làm gì, hay kết hợp thư giãn trong hành động tiến tới mục tiêu.”

Các thành phần cơ bản nhất của tâm lý chúng ta là sự nghịch lý. Điều này là do khi ta cố gắng tạo ra một trạng thái tâm lý, sự mong muốn về trạng thái tâm lý đó sẽ tạo ra một trạng thái tâm lý khác và thường sẽ ngược lại so với cái mà chúng ta đang cố gắng tạo ra.

Đây là “Định luật đảo ngược" tôi giải thích ở trong chương 1 của Nghệ thuật tinh tế của việc “đếch" quan tâm: mong mỏi vào một trải nghiệm tích cực bản thân nó đã là một trải nghiệm tiêu cực; chấp nhận một trải nghiệm tiêu cực là một trải nghiệm tích cực.

Nhưng nó chỉ đúng với phần lớn-chứ không  phải tất cả các khía cạnh giữa mối quan hệ xung quanh và sức khỏe tâm lý của con người:

1. Kiểm soát - chúng ta càng cố gắng kiểm soát cảm xúc và tham vọng của chính mình, chúng ta càng sẽ cảm thấy bất lực. Càng mong muốn điều khiển nó bao nhiêu thì càng khiến nó trở nên tệ đi bấy nhiêu, đời sống tình cảm của chúng ta bất thường và không thể kiểm soát được,. Trái lại, chúng ta càng chấp nhận những cảm xúc và thôi thúc của mình, chúng ta càng có khả năng kiểm soát và xử lý chúng.

2. Sự tự do - Khát vọng không ngừng về tự do trớ trêu thay lại giới hạn chúng ta theo một số cách. Tương tự, chỉ bằng cách giới hạn bản thân chúng ta - bằng việc chọn lựa và cam kết thực hiện một số điều trong cuộc sống - rằng chúng ta mới thực sự thực hiện tự do của mình.

3. Hạnh phúc - Cố gắng hạnh phúc chỉ làm cho ta thêm bất hạnh. Học cách chấp nhận khiến ta cảm thấy hạnh phúc hơn.

4. Bảo mật - Cố gắng làm cho bản thân chúng ta an toàn nhất có thể gây nên nhiều sự bất an hơn. Thoải mái trước sự không chắc chắn cho phép chúng ta cảm thấy an toàn.

5. Tình yêu - Chúng ta càng cố gắng làm cho ai đó yêu và chấp nhận mình, thì càng khiến họ ít trân trọng ta hơn,  chúng ta cũng ít yêu và chấp nhận bản thân mình.

6. Tôn trọng - chúng ta càng yêu cầu sự tôn trọng từ người khác, họ sẽ càng ít coi trọng ta hơn. Chúng ta càng tôn trọng người khác, họ sẽ quay lại và tôn trọng ta.

7. Niềm tin - Chúng ta càng cố làm cho mọi người tin tưởng ta, họ sẽ  khuynh hướng ngược lại. Chúng ta càng tin vào người khác, khiến họ có lòng tin lại với ta.

8. Sự tự tin - Chúng ta càng cố gắng để cảm thấy tự tin, ta sẽ càng tạo ra nhiều nỗi bất an và lo lắng hơn. Chúng ta càng chấp nhận những lỗi lầm của mình, ta sẽ càng cảm thấy dễ chịu với chính mình.

9. Thay đổi - Chúng ta càng muốn thay đổi bản thân, ta sẽ càng cảm thấy bản thân mình vẫn chưa đủ. Trong khi, chúng ta càng chấp nhận bản thân mình, ta sẽ càng phát triển và tiến bộ vì ta sẽ quá bận với  cả tá thứ hay ho để mà nhận ra.

10. Ý nghĩa - Chúng ta càng theo đuổi một ý nghĩa hoặc mục đích sâu sắc cho cuộc sống của mình, ta sẽ càng trở nên ám ảnh bản thân và nông cạn. Chúng ta càng cố gắng để thêm ý nghĩa cho cuộc sống của người khác, thì chính chúng ta lại là người chịu sự tác động lớn hơn.

Những trải nghiệm tâm lý nội bộ này tồn tại trên một đường cong đảo ngược bởi vì chúng vừa là nguyên nhân vừa là kết quả của cùng một thứ: tâm trí của chúng ta. Khi bạn khao khát hạnh phúc, tâm trí bạn đồng thời là thứ đang khao khát và là mục tiêu của những ham muốn chính nó.

Khi nói đến những mục tiêu cao cả, trừu tượng, tồn tại này, tâm trí ta như một chú chó, sau một đời thành công trong việc săn đuổi và bắt những con vật nhỏ khác nhau, đã quay đầu và quyết định sử dụng chính xác chiến lược đó lên chính cái đuôi của mình. Đối với chó, điều này rất hợp lý. Sau tất cả, đuổi bắt đã giúp nó bắt mọi thứ trong suốt cuộc đời của chó. Tại sao lại không phải là đuôi của nó nữa?

Nhưng một con chó không bao giờ có thể tóm được đuôi của chính mình. Càng đuổi bắt, đuôi của nó lại càng chạy xa nữa. Đó là vì con chó không có góc nhìn để nhận ra rằng nó và cái đuôi chính xác là một.

Mục đích chính là lấy tâm trí của bạn - một thứ tuyệt vời dành cả đời để học cách đuổi bắt những sinh vật khác nhau - và dạy nó dừng việc đuổi theo cái đuôi của chính mình. Để dừng việc theo đuổi ý nghĩa và tự do và hạnh phúc vì những điều đó chỉ làm nó đi xa hơn. Dạy tâm trí rằng để đạt được những gì mà nó khao khát bằng việc buông bỏ những gì nó khao khát. Cho tâm trí thấy cách duy nhất để vươn lên bề mặt chính là để bản thân nó chìm xuống.

Và chúng ta làm việc này bằng cách nào? Bằng việc hãy để nó đi. Bằng việc buông bỏ. Bằng việc đầu hàng. Không phải vì yếu đuối. Nhưng vì một sự tôn trọng thế giới nằm ngoài kiểm soát của chúng ta. Bằng việc nhận ra rằng chúng ta mong manh và có giới hạn và là những đốm sáng tạm thời trong thời gian vô hạn. Bạn làm điều đó bằng cách từ bỏ quyền kiểm soát, không phải vì bạn cảm thấy bất lực, mà vì bạn có quyền lực. Vì bạn quyết định buông bỏ những thứ nằm ngoài tầm kiểm soát của mình. Bạn quyết định chấp nhận rằng đôi khi, mọi người sẽ không thích bạn, đôi khi bạn sẽ thất bại, rằng bạn thường không biết mình đang làm cái quái gì.

Bạn chìm vào nỗi sợ hãi và sự bất ổn, và chỉ khi bạn nghĩ rằng bạn sẽ chết đuối,  khi bạn chạm đáy, nó sẽ đưa bạn trở lại để cứu chính mình.

Nguồn: https://markmanson.net/why-the-best-things-in-life-are-all-backwards

Dịch giả:  Dung Nguyễn

Biên tập: Mai

Minh họa: Unsplash

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về YBOX.VN. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là “Tên dịch giả - Nguồn: Tâm Lý Học Tuổi Trẻ”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(***) Tham gia group để cùng nhau lắng nghe và chia sẻ nhiều câu chuyện mỗi ngày: https://www.facebook.com/groups/2652906038263372

(***) Follow Facebook Tâm Lý Học Tuổi Trẻ tại www.facebook.com/tamlyhoctuoitre để đọc các bài dịch khác và cập nhật các bài viết mới hằng ngày.

(***) Follow Instagram tamlyhoctuoitre_ybox tại https://www.instagram.com/tamlyhoctuoitre_ybox/ để đọc thêm nhiều quotes hay mỗi ngày.