Về lý thuyết 

Theo như lý thuyết về sự thống trị của chức năng não trái hay não phải, mỗi bên não sẽ nắm quyền điều khiển những loại hình tư duy khác biệt. Thêm vào đó, người ta được cho là sẽ yêu thích một kiểu hình tư duy nhất định hơn so với những kiểu hình tư duy khác. Ví dụ, một người “thuận não trái” thường được xem là có khả năng tư duy logic, phân tích và có sự khách quan hơn. Còn người “thuận não phải” thiên về hành động theo trực giác, có chiều sâu trong suy nghĩ, tư duy có tính chủ quan hơn.

Trong tâm lý học, giả thuyết này được xây dựng dựa trên sự thiên lệch của chức năng não bộ. Bộ não được cấu thành với hai bán cầu, mỗi bán cầu sẽ đảm nhiệm một số vai trò nhất định. Cả hai bán cầu não sẽ liên lạc với nhau thông qua thể chai. Bán cầu trái điều khiển các bó cơ ở bên phải của cơ thể, còn bán cầu phải sẽ điều khiển các cơ bên trái. Đó chính là lý do vì sao sự tổn thương đối với bán cầu não trái, lấy ví dụ, có thể ảnh hưởng tới nửa bên phải của toàn bộ cơ thể. 

Về nguồn gốc lịch sử

Vậy là, một bên não bộ sẽ nắm quyền điều khiển những chức năng nhất định ư?

Liệu một người có khả năng thuận não trái, hay não phải hay không?

Cũng tựa như biết bao bí ẩn phổ biến về lĩnh vực tâm lý học, giả thuyết này được bắt nguồn từ các quan sát về bộ não của con người, mà sau đó đã bị bóp méo và phóng đại một cách đáng kể.

Giả thuyết về não trái, não phải khởi nguồn từ nghiên cứu của Roger W. Sperry, ông đã được trao giải Nobel vào năm 1981. Sperry nghiên cứu về chức năng não bộ ở những bệnh nhân có thể chai (cấu trúc kết nối giữa hai bán cầu não) được phẫu thuật cắt bỏ để điều trị chứng động kinh khó chữa. Tuy nhiên, những bệnh nhân này cũng thể hiện các triệu chứng khác sau khi cầu nối giữa hai bán cầu não bị cắt bỏ.

Ví dụ, nhiều bệnh nhân với hai bán cầu não ngắt đôi phát hiện ra rằng họ không thể gọi tên các đồ vật được định hình bởi bán cầu não phải nhưng lại có thể gọi tên các đồ vật được định hình bởi bán cầu não trái. Dựa trên thông tin này, Sperry cho rằng, khả năng ngôn ngữ được điều khiển bởi bán cầu não trái. 

Các nghiên cứu

Các nghiên cứu về sau cho thấy bộ não thực chất không hề bị phân đôi như người ta từng nghĩ.

Ví dụ, thông qua nghiên cứu, người ta biết được rằng khả năng giải quyết các môn học như toán được phát huy mạnh mẽ nhất khi cả hai nửa bán cầu não phối hợp với nhau.

Ngày nay, các nhà khoa học về thần kinh đã biết cả hai bán cầu não sẽ kết hợp với nhau để thực hiện vô vàn các nghiệm vụ và rằng chúng sẽ liên lạc với nhau thông qua thể chai.

“Bất luận bộ não có sự thiên lệch về một bên đến đâu, cả hai bán cầu não vẫn sẽ phối hợp làm việc với nhau.” - trích lời từ cây viết về ngành khoa học - Carl Zimmer, giải thích cho tạp chí Discover.

Khái niệm tâm lý học của đại chúng về não trái và não phải không nắm bắt được mối quan hệ phối hợp mật thiết giữa hai bán cầu não. Ví dụ, bán cầu trái chuyên về chọn lọc các âm thanh cấu thành nên một từ và làm rõ cú pháp cụm từ, nhưng nó không giữ thế độc quyền về khả năng xử lý ngôn ngữ.

Bán cầu não phải sẽ nhạy cảm hơn đối với các đặc điểm về cảm xúc của ngôn ngữ, chú tâm với từng nhịp điệu chậm rãi của lời nói mang theo ngữ điệu và trọng âm.

Trong một nghiên cứu tại Đại học Utah, hơn 1000 thí sinh tham gia đã được phân tích cấu trúc não bộ để xác định xem liệu họ có khả năng sẽ thích sử dụng một bên bán cầu não nào hơn hay không. Nghiên cứu tiết lộ rằng mặc dù tại một số khu vực đảm nhận các chức năng quan trọng, não bộ sẽ hoạt động với tần suất cao hơn, nhưng về cơ bản, cả hai bán cầu não trung bình đều sẽ hoạt động với tần suất ngang nhau.

“Quả thật, một số chức năng não bộ sẽ được thực hiện tại một trong hai bên bán cầu não, khả năng xử lý ngôn ngữ thường sẽ thiên về bên trái, còn khả năng tập trung sẽ về bên phải. Nhưng còn con người ta sẽ không có xu hướng sở hữu một mạng lưới não trái hay não phải hoạt động trội hơn. Dường như, mạng lưới não bộ sẽ hoạt động với sự kết nối liên tục giữa hai bán cầu.” - trích lời từ người tổ chức nghiên cứu, bác sĩ Jeff Anderson.

Trong khi ý tưởng về tư duy thuận não trái hay não phải đã bị hạ bệ, sự phổ biến của nó hẵng còn tồn tại trong dư luận. Vậy, đích xác thì nghiên cứu này đã nói lên vấn đề gì? 

Não phải

• Nhận diện gương mặt 
• Thể hiện cảm xúc
• Sáng tạo âm nhạc
• Đọc hiểu cảm xúc
• Nhận thức màu sắc
• Sử dụng trí tưởng tượng
• Vận dụng trực giác
• Sáng tạo

Não trái

Bán cầu não trái được xem là thành thạo các nhiệm vụ  liên quan tới logic, ngôn ngữ và tư duy phân tích. Não trái được mô tả là trội hơn khi xét về:

• Ngôn ngữ
• Logic
• Tư duy phản biện
• Các con số
• Lý luận

Các nhà nghiên cứu đã xác định rằng giả thuyết về não trái, não phải hẵng còn là một ẩn số, song, sự phổ biến của nó chưa có dấu hiệu dừng lại. Tại sao ư? Không may thay, rất nhiều người có thể đã không ý thức được rằng giả thuyết này đã lỗi thời rồi.

Trên thực tế, ý tưởng này dường như đã tự ăn sâu vào nền văn hóa đại chúng. Từ các các bài báo, tạp chí cho đến các đầu sách, các bài trắc nghiệm trực tuyến, bạn ắt sẽ bắt gặp những thông tin gợi ý rằng bạn có thể giải phóng năng lực của não bộ chỉ với việc xác định được bán cầu não nào hoạt động trội hơn. 

Ngày nay, các lứa tuổi học sinh có thể sẽ tiếp tục được học về giả thuyết này khi xét về tầm quan trọng của lịch sử - để hiểu được rằng các ý tưởng của con người chúng ta về cách vận hành của não bộ đã tiến hóa và thay đổi ra sao theo thời gian, khi các nhà nghiên cứu đã học được thêm nhiều về cách vận hành của não bộ.

Mặc dù giả thuyết này đã bị phóng đại và lan truyền rộng bởi tâm lý học đại chúng và các nội dung hỗ trợ phát triển bản thân, thấu hiểu các điểm mạnh yếu về một số lĩnh vực cụ thể có thể giúp bạn xây dựng những phương pháp học tập tốt hơn.

Ví dụ, những ai còn gặp khó khăn trong việc nghe hiểu các hướng dẫn bài giảng bằng lời nói (thường được coi là đặc điểm của người thuận não phải) có thể khắc phục được tình trạng này khi chép bài giảng xuống giấy, và có thể xây dựng các kỹ năng tổ chức tốt hơn.

Điều quan trọng cần ghi nhớ nếu bạn đã thực hiện một trong hàng loạt các bài trắc nghiệm về khả năng thuận não trái/phải mà khả năng lớn bạn sẽ gặp phải trên mạng xã hội trực tuyến đó là, chúng hoàn toàn chỉ mang tính chất giải trí, và bạn cũng không cần phải bận tâm quá nhiều tới kết quả thu được. 

---------------

Tác giả: Kendra Cherry 

Link bài gốc: Left Brain vs. Right Brain Dominance

Dịch giả: Trần Ngọc Phương Thư - ToMo Learn Something New

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về ToMo. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Dịch Giả: Trần Ngọc Phương Thư - Nguồn: ToMo Learn Something New ". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: "Theo ToMo" hoặc khác đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Facebook ToMo - Learn Something New để đọc các bài dịch khác và cập nhật thông tin bổ ích hằng ngày.

(***) Trở thành Tình nguyện viên, Thực tập sinh Part-time tại ToMo để rèn luyện ngoại ngữ và đóng góp tri thức cho cộng đồng tại: https://bit.ly/ToMo-hiring.