Wabi sabi và kintsugi có nguồn gốc lịch sử từ tính thẩm mỹ của trà đạo Nhật Bản vốn đề cao các giá trị Thiền tông về sự thuần khiết, hài hòa và tĩnh lặng.

Cả wabi sabi và kintsugi đều coi trọng sự chấp thuận những điều chưa hoàn hảo.

Bài viết này giới thiệu những khái niệm của người Nhật Bản về wabi sabi và kintsugi, đồng thời giải thích về cách ứng dụng chúng trong tư vấn và trị liệu tâm lý.

Một loạt các bài tập hữu dụng được khuyến nghị để giúp các khách hàng phát triển sự tự chấp nhận bản thân nhờ việc chấp nhận những khuyết điểm của mình thay vì cố gắng che giấu chúng.

Wabi Sabi & Kintsugi là gì?

Wabi sabi là một thuật ngữ tiếng Nhật đề cập đến việc đánh giá cao vẻ đẹp của sự không hoàn hảo, sự vô thường và sự đơn giản như trạng thái tự nhiên của vạn vật trên thế giới.

Nhà Nhật Bản học Beth Kempton (2018) mô tả wabi sabi là nổi tiếng khó định nghĩa vì nó là một trải nghiệm lấy trái tim làm trung tâm, thoát khỏi giới hạn của ngôn ngữ.

Trong khi đó, kintsugi đề cập đến nghệ thuật hàn gắn đồ gốm bị vỡ bằng sơn mài và bột vàng của Nhật Bản, nâng cao vẻ ngoài của chúng bằng cách trưng bày các vết sửa chữa thay vì giấu chúng đi. Kintsugi đã được sử dụng như một phép ẩn dụ cho vẻ đẹp của những vết thương được chữa lành của chúng ta với tư cách là con người.

Vài nét lịch sử của wabi sabi & kintsugi

Wabi sabi và kintsugi đều có nguồn gốc từ lịch sử phát triển của trà ở Nhật Bản. 

Wabi sabi bắt nguồn từ thẩm mỹ của trà đạo Nhật Bản, nhấn mạnh sự đơn giản và tự nhiên như những phẩm chất của các dụng cụ nghi lễ và môi trường xung quanh quán trà (Kempton, 2018).

Trà đạo ban đầu được nghĩ ra để giúp các thiền sư duy trì sự tỉnh táo và chánh niệm trong thời gian dài thiền định. Tuy nhiên, đến thế kỷ 15, các tướng quân Nhật Bản đã biến buổi lễ thành một màn phô trương sự giàu có công phu bằng cách sử dụng gốm sứ nhập khẩu từ Trung Quốc trong những khung cảnh sặc sỡ.

Năm 1488, trà sư Murata Shukō đã viết một lá thư cho học trò của mình là Furuichi Chōin nhằm kêu gọi quay trở lại với sự đơn giản trang nhã của các giá trị Thiền bằng cách sử dụng những chiếc bát uống trà mộc mạc chứa đựng sự không hoàn hảo. Điều này nhấn mạnh tính thẩm mỹ sau này được biết đến với tên gọi là wabi sabi. 

Kintsugi cũng có nguồn gốc từ lịch sử phát triển của trà ở Nhật Bản. Trong suốt thế kỉ 14 thời kỳ Muromachi, tướng quân thứ 3 của Nhật Bản - Ashikaga Yoshimitsu - đã làm vỡ bát trà yêu thích nhất của ông và gửi nó đến Trung Quốc để được sửa lại.

Sau khi chiếc bát được trả lại, Yoshimitsu kinh hoàng trước sự xấu xí của những chiếc ghim kim loại dùng để giữ những mảnh vỡ lại với nhau. Ông triệu tập các nghệ nhân của mình để nghĩ ra một giải pháp dễ chịu hơn. Họ đã phát triển một phương pháp sử dụng sơn mài và bột vàng không phải để che giấu các vết nứt mà để thể hiện chúng như một nét đẹp vốn có của bát trà.

Phương thức này được gọi là kintsugi với từ kin nghĩa là “vàng” và tsugi nghĩa là "sự chắp nối". Kintsugi thể hiện giá trị Thiền của sự vô thường bằng cách nhấn mạnh sự hao mòn theo dòng chảy của thời gian (Navarro, 2021). 

Triết học Nhật Bản được khám phá

Cả wabi sabi và kintsugi đều có nguồn gốc từ lời dạy của Đức Phật về ba đặc điểm của sự tồn tại (Lion's Roar, 2018): 

• Sự vô thường (anicca)
• Khổ (dukkha)
• Vô ngã (anatta)

Những điều này được tôn vinh trong Thiền Nhật Bản như là ba phẩm chất của mọi chúng sinh trong trạng thái tự nhiên của chúng.

Triết lý này trái ngược hoàn toàn với các giá trị phương Tây coi trọng sự đối xứng và sự hoàn hảo là biểu hiện của khát vọng vĩnh cửu và cao cả nhất của tinh thần con người.

Triết học Nhật Bản làm nền tảng của wabi sabi và kintsugi tôn vinh những phẩm chất gợi lên cảm giác u sầu đăm chiêu trong chúng ta như những nhân chứng của dòng chảy thời gian. Thiền đánh giá cao sự thực tế của tính nhất thời và tôn vinh triết lý về tính không hoàn hảo được thể hiện bằng sự già nua và không trọn vẹn.

Theo triết học Thiền Tông (Lomas, Etcoff, Van Gordon, & Shonin, 2017), wabi sabi dựa trên bảy nguyên tắc thẩm mỹ:

1. Kanso — giản dị 

2. Fukinsei — Bất cân đối hay bất quy tắc

3. Shibumi — trang nhã

4. Shizen — tự nhiên không hư hão

5. Yugen — vẻ đẹp huyền bí

6. Datsuzoku — thoát tục (tự do)

7. Seijaku — tĩnh lặng

Chìa khóa của tất cả bảy trụ cột thẩm mỹ này là tính xác thực. Sự tự nhiên không tô điểm được đánh giá cao vì tính toàn vẹn của nó, không có sự giả tạo tổng hợp. Vẻ đẹp được thể hiện thông qua việc bộc lộ những khuyết điểm một cách công khai hơn là việc loại bỏ chúng. Lòng trắc ẩn đối với bản thân và người khác, cũng như bản chất chấp nhận sự dễ bị tổn thương của chúng ta cũng là những yếu tố của tư duy wabi sabi.

6 ví dụ về lối sống Wabi Sabi

Lối sống wabi sabi đề cao những giá trị tương phản rõ rệt với văn hóa tiêu dùng vật chất của phương Tây vốn coi trọng tham vọng, sự bận rộn và tuổi trẻ vĩnh cửu (Kempton, 2018).

Bạn có thể trau dồi lối sống wabi sabi bằng cách thử những điều sau.

1. Dọn dẹp không gian sống của bạn và cất giữ những thứ bạn cần khi bạn không sử dụng chúng. Việc này sẽ giúp truyền tải cảm giác yên bình trong môi trường xung quanh bạn, qua đó sẽ hỗ trợ trạng thái tinh thần thanh thản.

2. Chọn các vật dụng đã qua sử dụng làm từ vật liệu tự nhiên thay vì các sản phẩm tổng hợp mới được sản xuất khi có thể. Điều này sẽ thúc đẩy cảm giác kết nối với thiên nhiên và trái đất.

3. Học cách thưởng thức sự giản dị tinh tế của một lối sống “càng ít càng tốt” như việc trưng bày một cành và thân hoa đơn lẻ trong một chiếc bình gốm đã cũ thay vì một bó hoa lớn trong một chiếc bình đối xứng hoàn hảo.

4. Hãy giảm tốc độ cuộc sống của bạn khi có thể và dành nhiều thời gian để nghỉ ngơi giữa các nhiệm vụ. Ngăn chặn sự choáng ngợp bằng cách từ chối tôn vinh sự bận rộn có thể dẫn đến căng thẳng mãn tính và sức khỏe tinh thần kém.

5. Thực hành ăn uống trong chánh niệm. Các chuyển động chánh niệm trong trà đạo Nhật Bản sẽ nuôi dưỡng tinh thần cũng như cơ thể. Hãy dành thời gian để suy ngẫm về mạng lưới kết nối đã trang bị cho bữa ăn của bạn, từ sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các yếu tố tự nhiên cần thiết để trồng trọt thực phẩm, đến mối quan hệ giữa nông dân và nhà bán lẻ đã cung cấp nguyên liệu cho bữa ăn của bạn.

6. Học cách trân trọng những dấu hiệu của dòng chảy thời gian và vẻ đẹp của sự lão hóa ở bản thân và người khác. Lối sống wabi sabi coi trọng sự trưởng thành, chiều sâu và trí tuệ hơn là sức sống của tuổi trẻ.

Kintsugi trong Tâm lý học: 3 ứng dụng trong trị liệu

Bên cạnh việc khám phá triết lý và nhìn vào lịch sử, đây là ví dụ về cách áp dụng nó trong trị liệu.

Ứng dụng kintsugi trong trị liệu

Celine Santini (2019) sử dụng quy trình sửa chữa kintsugi như một phép ẩn dụ về sự chữa lành sau trải nghiệm chấn thương, mất mát đột ngột, cú sốc dẫn đến cảm giác tan vỡ.

Thông thường, chấn thương tâm lý khiến khách hàng cảm thấy rằng họ sẽ không bao giờ trở lại được như cũ. Tuy nhiên, Santini nhắc nhở chúng ta cách chữa bệnh giúp tăng cường khả năng phục hồi và đào sâu vào trí tuệ. Trong trị liệu, sự phát triển cá nhân đạt được thông qua việc ghép các mảnh vỡ lại với nhau và học cách trân trọng quá trình này.

Nhà tâm lý học Tomás Navarro (2021) khuyến nghị áp dụng triết lý kintsugi vào việc sống một cuộc sống mãnh liệt thay vì chỉ tồn tại.

Việc sống một cuộc sống trọn vẹn bao gồm đầy đủ cả niềm vui và nỗi đau vì đau khổ là một phần tất yếu trong trải nghiệm của con người. Giống như người nghệ nhân sửa chữa chiếc bình vỡ bằng vàng, từ đó làm tăng vẻ đẹp của nó, việc chấp nhận sự mong manh và không hoàn hảo của chúng ta là chìa khóa để chữa lành trong liệu pháp. Quá trình trị liệu giống như vàng chắp nối những mảnh vỡ lại với nhau.

Áp dụng triết lý của kintsugi trong trị liệu sẽ truyền cảm hứng cho khách hàng về sự tự tin vào khả năng vượt qua thử thách trong cuộc sống. Khi khách hàng hiểu rằng trái tim và tâm trí của họ đã được trang bị để chữa lành những mất mát và thất bại, họ có thể bắt đầu chấp nhận rủi ro để có một cuộc sống trọn vẹn hơn.

3. Khoảnh khắc hiện tại

Triết lý kintsugi yêu cầu việc trân trọng mọi thứ đúng với bản chất của chúng đang ở đây và ngay bây giờ hơn là đòi hỏi về một lý tưởng hoàn hảo. 

Sự trân trọng là kết quả đạt được từ sự kết nối với thời điểm hiện tại, giải phóng chúng ta khỏi những hối tiếc về quá khứ cũng như lo lắng về tương lai.

Gốm kintsugi là một lời nhắc nhở trực quan và sinh động rằng những vết sẹo cảm xúc của chúng ta cũng có vẻ đẹp riêng - là dấu hiệu minh chứng cho khả năng phục hồi theo thời gian.

Ứng dụng wabi sabi trong trị liệu 

Ứng dụng triết lý wabi sabi trong trị liệu có thể hỗ trợ chữa lành tâm lý của khách hàng. Bạn có thể áp dụng tư duy wabi sabi trong quá trình trị liệu bằng cách sử dụng các phép ẩn dụ và kỹ thuật sau đây.

3 ẩn dụ và kỹ thuật hữu ích

1. Sự vô thường

Triết lý wabi sabi đề cao những nhắc nhở về sự vô thường. Điều này có thể được áp dụng trong trị liệu bằng cách nhắc nhở khách hàng rằng dù hiện tại mọi chuyện có đau đớn đến đâu thì điều này cũng sẽ qua đi.

2. Sự tự nhiên

Triết lý wabi sabi coi trọng sự tự nhiên hơn sự giả tạo. Điều này có thể được áp dụng trong trị liệu bằng cách nhắc nhở khách hàng rằng việc hiện diện trong cuộc sống khi bạn là chính mình sẽ truyền tải tính xác thực và xây dựng niềm tin.

Ngược lại, việc che giấu những khuyết điểm của bạn đằng sau chiếc mặt nạ được tuyển chọn cẩn thận không chỉ gây căng thẳng mà còn làm suy yếu sự trung thực cần có để nuôi dưỡng những mối quan hệ tích cực trường tồn trước thử thách của thời gian.

3. Sự bất cân đối và không hoàn hảo

Wabi sabi đề cao vẻ đẹp của sự bất cân đối và không hoàn hảo. Điều này có thể đặc biệt có ích đối với các khách hàng đang gặp vấn đề như rối loạn cơ thể, rối loạn ăn uống hoặc mất chức năng thể chất liên quan đến lão hóa.

Trong nền văn hóa bị ám ảnh bởi tuổi trẻ và ý thức về cơ thể ngày nay, triết lý wabi sabi có thể được áp dụng trong trị liệu để nhắc nhở khách hàng rằng luôn tồn tại vẻ đẹp trong những khiếm khuyết độc nhất của chúng ta và dấu vết của thời gian.

Nuôi dưỡng tư duy Wabi Sabi: 6 lời khuyên về sức khỏe

1. Hãy tập chấp nhận những điểm không hoàn hảo của bạn và của người khác, dù là về thể chất hay tâm lý. Lòng trắc ẩn đối với sự tổn thương và khuyết điểm của chính bạn và của người khác sẽ giúp bạn phát triển tính linh hoạt trong các mối quan hệ của mình, giúp chúng trở nên sâu sắc hơn và đứng vững trước thử thách của thời gian.

   

2. Dành thời gian trong tự nhiên. Ở Nhật Bản, shinrin-yoku, hay được gọi là tắm rừng, được phát triển vào những năm 1980 như một hình thức trị liệu sinh thái. Nghiên cứu khoa học đã tiết lộ những lợi ích sinh lý của việc dành thời gian tận hưởng bầu không khí trong rừng, bao gồm giảm huyết áp, cải thiện chức năng tự chủ và miễn dịch, đồng thời cải thiện sức khỏe tâm thần (Furuyashiki, Tabuchi, Norikoshi, Kobayashi, & Oriyama, 2019).

3. Hãy suy nghĩ về nhu cầu thực sự của bạn thay vì mong muốn nhiều hơn bằng cách nhận ra rằng những nhu cầu thiết yếu của bạn là không nhiều. Sống đơn giản với ít của cải vật chất hơn giúp giảm căng thẳng (Poplin, n.d.) và dành nhiều thời gian hơn cho sự sáng tạo. Môi trường lộn xộn kích thích phản ứng chiến đấu hoặc bỏ chạy ở mức độ thấp liên tục có tác động tiêu cực đến sức khỏe thể chất và tinh thần của bạn (Sander, 2019).

4. Nuôi dưỡng sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống. Xã hội hiện đại của chúng ta có xu hướng đề cao sự bận rộn, tham vọng và sự thăng tiến trong sự nghiệp. Việc coi trọng công việc hơn là giải trí có nguy cơ khiến cuộc sống mất cân bằng khi ta dành nhiều thời gian làm việc hơn là tận hưởng cuộc sống và các mối quan hệ với những người thân yêu. Sống chậm lại và dành thời gian nghỉ ngơi và thư giãn đầy đủ với những người bạn quan tâm là điều cần thiết để có sức khỏe tinh thần tốt.

5. Thực hành lòng biết ơn đối với những niềm vui đơn giản trong cuộc sống, chẳng hạn như sự đồng hành của bạn bè và những người thân yêu, cảnh bình minh hay hoàng hôn tuyệt đẹp, một bữa ăn lành mạnh hoặc một tách trà ngon. Trải nghiệm lòng biết ơn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, bao gồm cả việc giảm căng thẳng (Cheng, Tsui , & Lam, 2015) và nâng cao sự lạc quan (Amin, 2014).

6. Trân trọng tính dễ bị tổn thương vốn là bản chất của chúng ta với tư cách là một con người và sự tan vỡ phát sinh từ quá trình mất mát và thay đổi giúp đào sâu trí tuệ và lòng trắc ẩn theo thời gian. Mặc dù bạn có thể coi tính dễ bị tổn thương của chính mình là không thỏa đáng, nhưng nghiên cứu cho thấy rằng việc người khác thể hiện tính dễ bị tổn thương của họ thường được coi là sự can đảm chứ không phải là điểm yếu (Brown, 2015). Tính dễ bị tổn thương giúp nâng cao sự đồng cảm và trí tuệ cảm xúc. Cảm giác dễ bị tổn thương và thậm chí tan vỡ là một phần ý nghĩa của một con người đích thực. Chấp nhận sự dễ bị tổn thương của chính chúng ta và của người khác trong ranh giới lành mạnh giúp xây dựng niềm tin trong các mối quan hệ của chúng ta.

3 Cuốn Sách Hấp Dẫn Về Khái Niệm

Chưa có nhiều bài viết về khái niệm hấp dẫn này, đó là lý do tại sao thật dễ dàng để gợi ý ba cuốn sách hay nhất sau đây:

1. Wabi Sabi: Japanese Wisdom for a Perfectly Imperfect Life – Beth Kempton

Cuốn sách "Wabi Sabi: Japanese Wisdom for a Perfectly Imperfect Life" của Beth Kempton đưa ra cái nhìn toàn diện về lợi ích của lối sống wabi sabi, kể cả trong gia đình, tại nơi làm việc và trong các mối quan hệ của chúng ta.

Kempton là một nhà Nhật Bản học và là huấn luyện viên với nhiều năm kinh nghiệm sống ở Nhật Bản. Cô mô tả cách cô áp dụng tư duy wabi sabi vào cuộc sống của mình và giải thích những lợi ích đạt được.

Cuốn sách của Tomás Navarro “Kintsugi: Embrace Your Imperfections and Find Happiness” miêu tả cách kintsugi có thể được ứng dụng trong tâm lý học để giúp mọi người sống một cuộc đời ý nghĩa hơn.

Kintsugi dạy bạn chấp nhận sự dễ bị tổn thương trước đau khổ và nâng cao sự tự tin của bạn trong quá trình chữa lành, cho phép bạn chấp nhận rủi ro khi sống mãnh liệt thay vì chỉ tồn tại.

Cuốn sách "Kintsugi: Finding Strength in Imperfection" của Celine Santini thảo luận về cách áp dụng triết lý kintsugi để quản lý sự mất mát và thay đổi để những quá trình này trở thành nguồn sức mạnh.

Cô chia sẻ về trải nghiệm ly hôn của mình và cách cô áp dụng triết lý kintsugi để hàn gắn vết thương từ những mối quan hệ trước đây. Cuốn sách đã được trao giải vàng Giải thưởng Sách Nautilus danh giá năm 2019 nhờ cách tiếp cận tiên phong trong việc tự lực bằng triết lý kintsugi của Nhật Bản.

Thông điệp từ tác giả

Tư duy wabi sabi có thể là liều thuốc giải độc hữu ích cho những người bị ám ảnh bởi bóng ma của chủ nghĩa hoàn hảo và cần vượt qua chủ nghĩa hoàn hảo.

Những lý tưởng của phương Tây về vẻ đẹp cân đối của tuổi trẻ, tham vọng hối hả và thành công về vật chất khiến nhiều người tự đánh giá bản thân một cách khắt khe, điều này tác động tiêu cực đến sức khỏe tâm thần.

Wabi sabi nhắc nhở chúng ta về vẻ đẹp bất cân đối được tìm thấy trong những đường gồ ghề do thiên nhiên vẽ ra, chẳng hạn như bờ biển đầy đá hoang dã hoặc những khúc uốn cong và những vết cắt đã tạo nên một cái cây trưởng thành.

Ngoài ra, wabi sabi coi trọng tư duy 'càng ít càng tốt', bao gồm việc sống đơn giản, ít bừa bộn hơn, ít vội vã hơn và có nhiều thời gian hơn, bởi vì một khi đã hiểu được bản chất của sự vô thường, việc dành thêm thời gian làm việc để đầu tư vào tích lũy vật chất chẳng có ý nghĩa gì cả.

Triết lý Kintsugi có thể được hiểu là việc đánh giá cao sự không hoàn hảo, nhắc nhở chúng ta về sự vô thường. Khi chúng ta trưởng thành và già đi, chúng ta có nhiều vết thương do những cơn gió mất mát và thay đổi.

Tuy nhiên, những đường đứt gãy do những vết sẹo tâm lý tạo ra sẽ làm sâu sắc thêm trí tuệ và lòng trắc ẩn của chúng ta khi chúng ta có thể chấp nhận chúng như chính bản chất của chúng: bằng chứng về sức mạnh, sự dễ bị tổn thương và động lực chữa lành của chúng ta.

Chúng tôi hy vọng bạn tận hưởng quá trình đọc bài viết này.

----------
Tác giả: Jo Nash, Ph.D.

Link bài gốc: The Wabi Sabi Lifestyle: How to Accept Imperfection in Life

Dịch giả: Nguyễn Hoàng Yến Nhi - ToMo - Learn Something New

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về ToMo. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Dịch Giả: Nguyễn Hoàng Yến Nhi - Nguồn: ToMo - Learn Something New". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: "Theo ToMo" hoặc khác đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Facebook ToMo - Learn Something New để đọc các bài dịch khác và cập nhật thông tin bổ ích hằng ngày.

(***) Trở thành Tình nguyện viên, Thực tập sinh Part-time tại ToMo để rèn luyện ngoại ngữ và đóng góp tri thức cho cộng đồng tại: http://bit.ly/ToMo-hiring.