"Khả biến…cái gì cơ?" bạn nói. Đúng, khả biến thần kinh, nghe có vẻ học thuật đến nỗi khiến bạn không muốn nghe đến nữa, nhưng bạn nên nghe về nó đấy, bởi vì các lý thuyết về học tập cho chúng ta biết rằng điều đó khiến bộ não của bạn thực sự rất đặc biệt.

Cách đây không lâu, chúng tôi đã viết một blog về phát triển tư duy tăng trưởng. Nói một cách đơn giản,  tư duy phát triển về cơ bản đề cập đến niềm tin rằng trí thông minh không cố định mà thay vào đó có thể được phát triển thông qua nỗ lực của chính chúng ta. Tâm lý này cực kỳ quan trọng và có hiệu quả cao trong việc cho phép mọi người tiến lên phía trước - dù là sinh viên, ngôi sao thể thao, nhà khoa học hay bất cứ ai.

Khả biến thần kinh là cái quái gì, và tại sao lại tôi nên quan tâm về nó?

Khả biến thần kinh, hay sự dẻo dai của não, đề cập khá nhiều đến khoa học làm nền tảng cho một tư duy phát triển. Nói cách khác, nó đưa ra lời giải thích về những gì xảy ra trong não của chúng ta khi chúng ta sử dụng chất xám của mình theo hướng tích cực.

Do đó, chúng ta có thể nói rằng tư duy tăng trưởng và khả biến thần kinh là một và giống nhau, với sự khác biệt thực sự duy nhất là tư duy tăng trưởng liên quan đến tâm lý học trong khi khả biến thần kinh liên quan đến khoa học (cụ thể hơn là khoa học thần kinh).

Vậy thì hãy tập trung nhé, bởi vì tiếp theo đây, tôi sẽ nói về phần tư duy về mặt khoa học.

Khả biến thần kinh: Chơi trò chơi trí óc

Bộ não của bạn là một cơ quan cực kỳ bí ẩn và phức tạp. Nó có thể nhanh chóng hấp thụ thông tin và cũng như nhanh chóng lọc ra bất cứ thứ gì nó cảm thấy không liên quan. Nó có thể dành tài nguyên của mình cho một số chức năng nhất định và thậm chí, ở một mức độ nào đó, tự kết nối lại để đảm bảo mức hiệu suất tối đa. Để xem cách nó phản ứng với các kích thích khác nhau, hãy xem một nghiên cứu điển hình do Eleanor Maguire, giáo sư tại Đại học College London, thực hiện.

Thí nghiệm của bà liên quan đến việc phỏng vấn một nhóm tài xế taxi và tài xế xe buýt làm việc ở London.

Các tài xế được hỏi về cách họ đi từ nơi này đến nơi khác của thành phố. Các câu hỏi được thiết kế để kiểm tra vùng não lưu trữ dữ liệu về vị trí không gian của các đối tượng. Khu vực này được biết đến với cái tên hồi hải mã.

Một phân tích não đã được tiến hành đối với những người tham gia. Nó cho thấy rằng chất xám trong các bộ phận của hải mã ở người lái xe taxi lớn hơn ở người lái xe buýt. Điều này là do họ phải xây dựng một bản đồ tinh thần chi tiết hơn về thành phố vì họ không sử dụng các tuyến đường bị hạn chế như của các tài xế xe buýt.

Một thí nghiệm hấp dẫn khác được thực hiện bởi nhà khoa học Tây Ban Nha Alvaro Pascual-Leone. Trong nghiên cứu của ông, một số tình nguyện viên được chia thành hai nhóm. Một nhóm được dạy cách chơi một bản piano đơn giản. Một phân tích não cho thấy rằng quá trình đào tạo và hiệu suất mang lại sự gia tăng tương ứng trong vùng vỏ não vận động của não mỗi thành viên trong nhóm. Đây là phần não thực sự chịu trách nhiệm cử động các ngón tay của các tình nguyện viên khi họ chơi piano.

Đến thời điểm này thì bạn cũng cảm thấy khá thú vị rồi chứ - nhưng vẫn chưa đến đoạn hay đâu nhé.

Nhóm tình nguyện viên khác được yêu cầu tưởng tượng chơi cùng một bản nhạc. Một phân tích não của nhóm này cho thấy rằng các tình nguyện viên đã sử dụng các vùng của vỏ não vận động giống như nhóm thực sự biểu diễn âm nhạc. Nói cách khác, việc thu hút não bộ chỉ bằng cách hình dung việc chơi đàn piano đã đủ để kích thích và củng cố một số vùng nhất định của não bộ.

Điều mà các thí nghiệm chỉ ra - cùng với vô số những thí nghiệm khác - là não người, giống như bất kỳ cơ nào khác trong cơ thể, nó phát triển và cải thiện khi được đào tạo. Trong trường hợp của não, sự tăng cường này xảy ra trong một quá trình được gọi là “neurogenesis”. Quá trình này đề cập đến sự ra đời của các tế bào thần kinh mới và sự hình thành của các mạng lưới thần kinh do kết quả của những kinh nghiệm nhất định. Điều này có ý nghĩa rất lớn từ quan điểm giáo dục.

Khả biến thần kinh: Các giai đoạn phát triển quan trọng của não bộ

Giai đoạn quan trọng là một khái niệm trọng yếu trong khả biến thần kinh. Chúng đề cập đến các giai đoạn mà não bộ dễ tiếp thu hơn với kích thích từ môi trường - nói cách khác, những sự kiện và khoảnh khắc kích hoạt các giai đoạn phát triển não đặc biệt mạnh mẽ.

Một trong những giai đoạn này, và được coi là quan trọng nhất, xảy ra trong thời thơ ấu.

Điều này không có gì đáng ngạc nhiên. Bạn đã bao giờ tự hỏi tại sao trẻ nhỏ có thể học nhiều ngôn ngữ một cách dễ dàng trong khi những người lớn hơn có thể mất nhiều năm học trước khi chúng trở nên thông thạo, hoặc thậm chí thành thạo?

Đương nhiên, điều này không chỉ phụ thuộc vào một yếu tố duy nhất, nhưng khả biến thần kinh là một trong những yếu tố quan trọng trong sự phát triển vượt bậc về mặt tinh thần này. Đó là bởi vì mức độ dẻo dai của não bộ đạt mức tối đa trong những năm đầu đời của trẻ - khoảng thời gian mà việc học là một thành phần thiết yếu để thích nghi với môi trường của một người (tức là một người phải học cách giao tiếp, tương tác xã hội, nhận biết nguy hiểm, v.v.)

Theo thời gian, mức độ dẻo của não giảm dần, nhưng nó không bao giờ hoàn toàn dừng lại. Thật vậy, một số nhà nghiên cứu đã gợi ý rằng có những giai đoạn phát triển não bộ nhanh hơn trong thời kỳ thanh thiếu niên.

Tận dụng tối đa những khoảng thời gian này là vô cùng quan trọng. Nếu chúng ta không tận dụng những giai đoạn quan trọng này, chúng ta có thể thấy việc học khó khăn hơn vì độ dẻo của não bị hạn chế hơn theo độ tuổi.

Khả biến thần kinh và tác động tiềm tàng của nó đối với giáo dục

Bây giờ chúng ta hãy đặt khoa học sang một bên và xem xét điều này có ý nghĩa gì từ quan điểm giáo dục.

Đầu tiên, nó ngụ ý rằng tất cả chúng ta đều có thể cải thiện khi là người học, nhưng cần phải nỗ lực.

Từ bỏ toán học hoặc ngôn ngữ vì chúng ta thấy chúng quá khó là phản tác dụng. Không phải ai cũng có khả năng giống nhau ở một số môn học - điều đó đúng - nhưng nỗ lực cải thiện những lĩnh vực mà bạn có thể yếu hơn sẽ rất đáng giá về lâu dài.

Đó là một trong những điều tuyệt vời của tư duy phát triển: nó công nhận rằng thử thách bản thân là một phần quan trọng để phát triển và khuyến khích niềm tin lớn hơn vào tiềm năng học tập của bạn, thay vì đặt giới hạn cho nó. Rốt cuộc, khi nói đến các vấn đề của não, bạn càng sử dụng nhiều bao nhiêu thì nó càng mạnh mẽ hơn bấy nhiêu.

Ngoài ra, cái gọi là khả biến thần kinh này cũng khiến chúng ta nảy sinh ý tưởng rằng mọi người ở một độ tuổi nhất định không thể học những điều mới. Việc học là liên tục, cũng như khả năng tạo ra các nơ-ron mới của bạn khi bạn tiếp tục thử thách bản thân mình.

----------

Tác giả:  GoConqr

Link bài gốc:  Learning theory: neuroplasticity and your amazing brain

Dịch giả: Trần Thư - ToMo - Learn Something New

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về ToMo. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên

tác giả và nguồn là "Dịch Giả: Trần Thư - Nguồn: ToMo - Learn Something New". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: "Theo ToMo" hoặc khác đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Facebook ToMo - Learn Something New để đọc các bài dịch khác và cập nhật thông tin bổ ích hằng ngày.

(***) Trở thành Tình nguyện viên, Thực tập sinh Part-time tại ToMo để rèn luyện ngoại ngữ và đóng góp tri thức cho cộng đồng tại: http://bit.ly/ToMo-hiring.