Giáo sư Jame P. Carse đã lập luận rằng có hai loại cuộc chơi: Cuộc chơi hữu hạn và cuộc chơi vô hạn. Trong cuộc chơi hữu hạn, những người chơi đều được biết đến, luật chơi được cố định, điều quan trọng cuối cùng là người thắng kẻ thua đều rõ ràng giống như trong bóng đá hoặc cờ vua. Nhưng trong cuộc chiến vô hạn, giống như kinh doanh hay chính trị hoặc ngay cả cuộc sống, người chơi đến và đi, không có luật lệ cố định, và không tìm ra điểm kết thúc. Tại đây sẽ không có người chiến thắng hay thua cuộc, chỉ có tiến đến và lùi bước.

Nhà văn Simon Sinek tin rằng nhiều cuộc đấu tranh mà các tổ chức phải đối mặt tồn tại bởi vì các nhà lãnh đạo của họ đang chơi một trò chơi vô tận với một tư duy hữu hạn. Mặc dù chế độ thắng-thua đôi khi có thể hiệu quả trong thời gian ngắn, nhưng nó có những hậu quả nghiêm trọng trong thời gian dài hơn. Các nhà lãnh đạo nắm giữ một tư duy vô hạn có khả năng phục hồi để phát triển mạnh trong một thế giới đang thay đổi.

Một khía cạnh quan trọng của việc nuôi dưỡng một tư duy vô hạn là xác định ai là đối thủ xứng đáng của bạn và tìm hiểu họ. “Cuộc thi đấu truyền thống buộc chúng ta phải có thái độ chiến thắng; một đối thủ cạnh tranh xứng đáng sẽ truyền cảm hứng cho chúng ta để có một thái độ cải thiện,” Sinek chia sẻ trong cuốn sách mới của ông có tên “Trò chơi vô tận” . “Trước đây ta tập trung sự chú ý vào kết quả, rồi sau đó lại tập trung sự chú ý vào quá trình…Một sự tập trung quá mức vào việc đánh bại đối thủ khiến chúng ta không chỉ bị cạn kiệt sức lực theo thời gian, mà còn thực sự có thể kìm hãm sự đổi mới.”

Dưới đây, tác giả sẽ chia sẻ kinh nghiệm của mình với đối thủ được cho là xứng đáng của mình.

Bất cứ khi nào tôi nghe thấy cái tên Adam Grant đều khiến tôi cảm thấy khó chịu. Nếu tôi nghe thấy ai đó khen ngợi anh ta, tôi đều cảm giác có một làn sóng ghen tỵ tràn qua tôi. Tôi biết anh ấy là một người tốt và là một chàng trai tử tế. Tôi tôn trọng công việc của anh ấy rất nhiều, và anh ấy luôn đối xử tốt với tôi khi chúng tôi gặp mặt. Chúng tôi đều làm cùng một công việc đó là viết sách và nói về quan điểm của chúng tôi về thế giới.

Mặc dù có rất nhiều người khác cũng làm công việc tương tự nhưng vì một lý do nào đó khiến tôi bị ám ảnh bởi anh ta. Tôi muốn vượt qua anh ấy. Tôi thường xuyên kiểm tra bảng xếp hạng trực tuyến để xem sách của tôi bán ra sao và so sánh chúng với sách của anh ấy. Không có bất cứ ai ở trong bảng xếp hạng ngoại trừ anh ấy. Nếu như của tôi được thứ hạng cao hơn, tôi sẽ cười hả hê và cảm thấy kiêu ngạo. Còn nếu sách của anh ấy được thứ hạng cao hơn, thì tôi sẽ cảm thấy buồn chán và tức giận. Anh ấy là đối thủ chính của tôi và tôi muốn giành được chiến thắng. 

Sau đó, một chuyện đã xảy ra.

Chúng tôi được mời lên sân khấu trong cùng một sự kiện, và người phỏng vấn nghĩ rằng sẽ rất vui nếu chúng tôi giới thiệu lẫn nhau. Tôi đã giới thiệu trước. Tôi nhìn Adam, nhìn khán giả và nói “Bạn làm tôi bất an không thể ngờ được vì tất cả những điểm mạnh của bạn đều là điểm yếu của tôi. Bạn có thể làm rất tốt những việc mà tôi thực sự chật vật để làm. Sau đó khán giả đã cười rộ lên.

Adam đã nhìn tôi và đáp “Sự bất an chính là sự hỗ trợ.” Anh ấy tiếp tục chỉ ra một số điểm mạnh của tôi là lĩnh vực mà anh ấy ước mình có thể cải thiện.

“Chúng ta phải ngừng nghĩ về những người chơi khác như là những đối thủ để bị đánh bại và bắt đầu nghĩ về họ như những đối thủ xứng đáng có thể giúp chúng ta trở thành những người chơi tốt hơn.”

Ngay lập tức, tôi đã hiểu vì sao tôi lại muốn cạnh tranh với anh ấy như vậy. Bất cứ khi nào tên anh ấy xuất hiện, nó đều khiến tôi nhớ đến những gì tôi đã vật lộn. Thay vì đầu tư năng lượng của mình vào việc cải thiện bản thân, khắc phục điểm yếu hoặc củng cố điểm mạnh của mình, thì việc tập trung đánh bại anh ấy sẽ dễ dàng hơn. Đó là cách sự cạnh tranh diễn ra phải không? Đó là một nỗ lực để giành chiến thắng.

Vấn đề là, tất cả các số liệu về người đi trước và người theo sau là độc đoán, và tôi đã đặt ra các tiêu chuẩn cho sự so sánh. Thêm vào đó, vì không có vạch đích, tôi đã cố gắng cạnh tranh trong một cuộc đua không thể vượt qua. Tôi đã thực hiện một sai lầm tư duy hữu hạn cổ điển. Sự thật là, mặc dù chúng tôi làm những điều tương tự, anh ấy không phải là địch thủ cạnh tranh của tôi; anh ấy là đối thủ của tôi. Một đối thủ rất đáng giá của tôi.

Đối với bất kỳ ai đã dành thời gian xem hoặc chơi các trò chơi và các môn thể thao, khái niệm về một cuộc thi hữu hạn, nơi một người chơi hoặc một bên đánh bại người kia để giành danh hiệu hoặc giải thưởng là điều quen thuộc. Thật vậy, đối với hầu hết chúng ta, nó ăn sâu đến mức chúng ta tự động chấp nhận thái độ của chúng ta với họ bất cứ khi nào có người chơi khác trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, chúng ta phải ngừng nghĩ về những người chơi khác như là địch thủ để bị đánh bại và bắt đầu nghĩ về họ như những đối thủ xứng đáng có thể giúp chúng ta trở thành những người chơi tốt hơn.

Một đối thủ cạnh tranh xứng đáng là người chơi trong trận đấu đáng để ta so sánh. Đối thủ xứng đáng có thể là người chơi cùng lĩnh vực hay ngoài lĩnh vực của chúng ta. Họ có thể là kẻ thù truyền kiếp của chúng ta, đôi khi là cộng tác viên hoặc đồng nghiệp của chúng ta. Bất kể họ là ai hay chúng ta tìm thấy họ ở đâu, điểm chính là họ làm một cái gì đó (hoặc nhiều thứ) cũng như hoặc tốt hơn chúng ta. Họ có thể tạo ra một sản phẩm ưu việt, chỉ huy với lòng trung thành lớn hơn, lãnh đạo hiệu quả hơn hoặc hành động với ý thức rõ ràng hơn về mục đích so với chúng ta. Chúng ta không cần phải ngưỡng mộ mọi thứ về họ, đồng ý với họ hoặc thích họ. Chúng ta chỉ đơn giản thừa nhận rằng họ có sức mạnh và khả năng mà từ đó chúng ta có thể học hỏi được một hoặc hai điều.

“Không có giá trị nào trong việc chọn ra những người chơi mà chúng ta liên tục cố gắng vượt qua bằng mọi cách chỉ để làm cho bản thân cảm thấy vượt trội.”

Vì chúng ta phải chọn đối thủ xứng đáng của riêng mình, chúng ta nên chọn một cách có chiến lược. Không có giá trị trong việc chọn những người chơi mà chúng ta liên tục cố gắng vượt qua bằng mọi cách chỉ để làm cho bản thân cảm thấy vượt trội. Điều đó có ít hoặc không có giá trị cho sự tăng trưởng của chúng ta. Chúng ta chọn họ là đối thủ xứng đáng của riêng mình bởi vì có điều gì đó về họ cho ta thấy những điểm yếu của bản thân và thúc đẩy chúng ta không ngừng cải thiện. Điều đó là điều cần thiết nếu chúng ta muốn đủ mạnh để ở lại trong trận đấu.

Một đối thủ xứng đáng có thể thúc đẩy chúng ta theo cách mà ít người khác có thể - thậm chí không phải là huấn luyện viên hay cố vấn của chúng ta. Tác động của sự thay đổi tâm trí đầy khôn khéo này có thể rất sâu sắc trong cách chúng ta đưa ra quyết định và ưu tiên nguồn lực. Cạnh tranh truyền thống buộc chúng ta phải có thái độ chiến thắng; một cuộc đối đầu xứng đáng truyền cảm hứng cho chúng ta để có một thái độ cải thiện. Trước đó, chúng ta tập trung sự chú ý vào kết quả; sau này tập trung sự chú ý của chúng ta vào quá trình. Sự thay đổi đơn giản trong quan điểm đó ngay lập tức thay đổi cách chúng ta nhìn nhận về doanh nghiệp của chính mình. Đó là sự tập trung vào quá trình và cải tiến liên tục cho thấy các kỹ năng mới và tăng khả năng phục hồi. Một sự tập trung quá mức vào việc đánh bại đối thủ không chỉ khiến ta bị cạn kiệt sức lực theo thời gian, mà còn thực sự có thể kìm hãm sự đổi mới.

Một lý do khác để điều chỉnh quan điểm của chúng ta về việc nhận thấy những người chơi mạnh mẽ trong lĩnh vực của chúng ta giống như một đối thủ xứng đáng khiến chúng ta trở nên trung thực. Nó giống như một vận động viên bị ám ảnh bởi chiến thắng đến nỗi họ quên đi các quy tắc, đạo đức hoặc lý do họ bắt đầu. Họ có thể dành thời gian và sức lực để làm suy yếu ai đó chạy nhanh hơn họ và nghĩ đến việc vấp ngã đối thủ cạnh tranh hoặc dùng thuốc tăng cường hiệu suất để mang lại cho họ lợi thế bí mật. Cả hai chiến thuật sẽ hoàn toàn tăng cơ hội họ giành chiến thắng trong cuộc đua, nhưng sẽ khiến họ không thể thành công hơn ngoài những cuộc đua đó. Cuối cùng, những chiến lược đó sẽ cạn dần và họ vẫn chỉ là một kẻ chạy chậm.

Khi ta xem những người chơi khác là đối thủ xứng tầm, sẽ loại bỏ áp lực phải đấu tranh bằng mọi giá, do đó, theo mặc định, chúng ta sẽ cảm thấy ít cần phải hành động một cách phi đạo đức hoặc bất hợp pháp. Duy trì các giá trị mà chúng ta thực hiện trở nên quan trọng hơn điểm số, điều này thực sự thúc đẩy chúng ta trung thực hơn.

“Trong một trò chơi không giới hạn, chúng ta cần chấp nhận rằng việc trở thành người giỏi nhất là một việc không cần thiết và nhiều người chơi có thể làm tốt cùng một lúc.”

Đối với đối thủ của tôi, khi tôi nghĩ về Adam như một địch thủ cạnh tranh, nó đã không giúp tôi trở nên tốt hơn. Thay vào đó, nó nuôi dưỡng tư duy hữu hạn của tôi. Tôi dành quá nhiều thời gian và sức lực để lo lắng về những gì anh ấy đang làm hơn là tập trung năng lượng đó vào việc làm thế nào tôi trở nên giỏi hơn nữa so với những gì tôi đang làm.

Kể từ ngày đó, khi tôi học cách thay đổi suy nghĩ của mình, tôi không còn so sánh thứ hạng sách của mình với Adam (hay bất kỳ ai khác, về vấn đề đó). Tâm trí của tôi đã chuyển biến từ cảm giác bất an muốn chống lại anh ta cho đến việc hợp tác với anh ta để thúc đẩy sự nghiệp chung của chúng tôi. Chúng tôi đã trở thành những người bạn thân thiết (anh ấy vui vẻ đưa cuốn sách này một bản đọc thử và giúp làm cho nó tốt hơn), và tôi cảm thấy hạnh phúc thật sự khi nghe tên anh ấy hoặc thấy rằng anh ấy đang làm tốt. Tôi muốn ý tưởng của anh ấy được lan rộng. Thực tế, tất cả mọi người đọc cuốn sách này cũng nên đọc cuốn Give and take (tạm dịch: Cho và Nhận) và Originals(tạm dịch: Cội nguồn). Cả hai đều là những bài đọc thiết yếu trong và ngoài thế giới kinh doanh.

Trong một trò chơi vô tận, chúng ta đều có thể thành công (và, hóa ra, mọi người thực sự có thể mua nhiều hơn một cuốn sách). Một tư duy vô hạn bao trùm sự phong phú, trong khi một tư duy hữu hạn hoạt động với tâm lý hạn chế. Trong trò chơi không giới hạn, chúng ta chấp nhận rằng, việc trở thành người giỏi nhất là một việc không cần thiết và nhiều người chơi có thể làm tốt cùng một lúc.

Khó có thể nhận ra một người chơi là một trong những đối thủ đáng giá, đặc biệt nếu chúng ta làm họ khó chịu, làm như vậy là cách tốt nhất để bản thân trở thành người chơi tốt hơn. “Tôi càng đặt câu hỏi cho những người này, tôi càng hiểu rằng những tên tội phạm thành công là những người lập hồ sơ giỏi,” John Douglas giải thích. Ông là người đứng đầu đơn vị FBI đã nghỉ hưu và là người tiên phong trong việc lập hồ sơ tội phạm. Douglas hiểu rằng, sự vô lương tâm còn tồn tại thì chúng ta sẽ luôn tìm thấy những kẻ giết người hàng loạt. Cách tốt nhất để bắt một người là thừa nhận rằng họ rất giỏi trong những thứ mà FBI thực hiện, có nghĩa là FBI phải làm tốt hơn nữa. Có một đối thủ xứng tầm như những tên tội phạm lão luyện trong việc trốn tránh FBI, đã thúc đẩy FBI không ngừng cải tiến kỹ thuật của họ.

“Thất bại trong việc tìm ra một đối thủ xứng đáng làm tăng nguy cơ đánh mất một người chơi từng một thời hùng mạnh vô hạn trở thành một người chơi hữu hạn như bao người khác tìm cách giành chiến thắng.”

Có một đối thủ xứng đáng để so sánh không có nghĩa là mục đích của họ là đạo đức, luân lý hoặc phục vụ lợi ích lớn hơn. Nó chỉ có nghĩa là họ nổi trội ở những điều nhất định và tiết lộ cho chúng ta những điểm chúng ta có thể cải thiện. Chính cách mà họ chơi trong trận đấu có thể thách thức chúng ta, truyền cảm hứng cho chúng ta hoặc buộc chúng ta phải tiến bộ. Chúng ta chọn ai là đối thủ phù hợp đều hoàn toàn phụ thuộc vào chúng ta. Và đó là lợi ích tốt nhất của trận đấu không giới hạn để tâm trí của chúng ta được mở rộng.

Biết ai là đối thủ xứng đáng của chúng ta là cách tốt nhất để giúp chúng ta cải thiện và thích nghi trước khi quá muộn. Blockbuster - siêu cường duy nhất trong ngành kinh doanh cho thuê phim - đã không đánh giá cao rằng một công ty nhỏ như Netflix và một công nghệ mới nổi như internet nên họ phải xem xét lại toàn bộ mô hình kinh doanh của họ. Các công ty taxi đã chọn kiện các công ty Ridesharing (như Grab và Uber) để bảo vệ doanh nghiệp của họ thay vì học cách thích nghi và cung cấp dịch vụ taxi tốt hơn. Công ty Sears đã trở nên quá lớn và giàu có từ việc gửi các danh mục giấy trong nhiều thập kỷ đến nỗi họ quá chậm để thích nghi với sự phát triển của các cửa hàng lớn như Walmart và thương mại điện tử. Và tin rằng bản thân không có đối thủ cạnh tranh xứng đáng, người khổng lồ là MySpace thậm chí còn không nhận thấy khi Facebook xuất hiện.

Nếu không có một cuộc đối đầu xứng đáng, chúng ta có nguy cơ mất đi sự khiêm tốn và nhanh nhẹn của mình. Thất bại trong việc có một đối thủ xứng đáng làm tăng nguy cơ rằng một người chơi vô hạn một thời mạnh mẽ trở thành một người chơi hữu hạn như bao ai khác đang tìm cách giành chiến thắng. Một khi tổ chức chiến đấu chủ yếu vì lợi ích của người khác mà không có đối thủ xứng đáng thì họ có nhiều khả năng chiến đấu vì lợi ích của chính họ. Khi điều đó xảy ra và khi sự ngạo mạn được thiết lập, tổ chức sẽ nhanh chóng tìm thấy những điểm yếu bị lộ ra và việc thiếu đi sự linh hoạt cao độ mà họ cần ở lại trong cuộc chơi.

----------

Tác giả: Simon Sinek

Link bài gốc: How having the right kind of rival can help you thrive in a changing world

Dịch giả: Dương Thị Mỹ Linh - ToMo - Learn Something New 

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về ToMo. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Dịch Giả: Dương Thị Mỹ Linh - Nguồn: ToMo - Learn Something New". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: "Theo ToMo" hoặc khác đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Facebook ToMo - Learn Something New để đọc các bài dịch khác và cập nhật thông tin bổ ích hằng ngày.

(***) Trở thành Tình nguyện viên, Thực tập sinh Part-time tại ToMo để rèn luyện ngoại ngữ và đóng góp tri thức cho cộng đồng tại: https://bit.ly/ToMo-hiring.