*Bài viết được trình bày dưới dạng song ngữ Việt - Anh.

Tại sao chúng ta rất khó tách ra khỏi những mối quan hệ độc hại? (Why is it so hard to disentangle ourselves from toxic relationships?)

Khi con người được lớn lên ở môi trường độc hại (có thể lạm dụng chất hóa học hoặc chất độc hoặc những căn bệnh về thần kinh xuất hiện ở nơi họ lớn lên), họ sẽ tìm đến những mối quan hệ “độc hại” bởi những kiểu quan hệ này thực chất chỉ “làm thỏa mãn” người đó. Thật bi kịch khi thấy ai đó duy trì một mối quan hệ không tốt đẹp khi trong lòng bạn biết họ xứng đáng có được một mối quan hệ thực sự với sự giúp đỡ và tôn trọng lẫn nhau, mối quan hệ có lợi cho cả hai.

When people are raised in relatively toxic environments (perhaps physical abuse or substance abuse or untreated mental illness might have been present in their homes growing up), they may seek out relationships that are “toxic” because those types of relationships are what is actually “comfortable” for that person. It’s truly tragic to see someone knowingly choose to maintain an unhealthy relationship when you know in your heart that they are worth a truly supportive and respect-filled, mutually satisfying relationship.

Những người khác có thể không biết mình đã bị cuốn vào một mối quan hệ độc hại và không biết cách thoát khỏi nó. Ở một chu kỳ đau khổ của lạm dụng quan hệ, người lạm dụng sử dụng quyền lực để thuyết phục đối phương rằng họ “xứng đáng” bị đối xử tệ bạc. Khi một người trải qua chu kỳ của sự lạm dụng đủ lâu, họ sẽ dần tin rằng hành vi của họ là nguyên do cho sự độc hại trong mối quan hệ.

Others might find themselves unknowingly woven into a toxic relationship and not be sure how to get out of it. In the painful cycle of relational abuse, the abuser/user has the power to convince the relational partner that they actually “deserve” the poor treatment. When a person experiences the cycle of abuse long enough, she or he may grow to believe that their behaviour is to blame for the toxicity in the relationship.

Tại sao chúng ta giữ những mối quan hệ độc hại lâu như vậy? (Why do we stay in Toxic Relationships Longer than we should?)

Sự thiếu thốn tình bạn là một tác nhân mạnh mẽ đối với con người – sự khát khao được hòa nhập với cộng đồng đóng một vai trò lớn trong việc thúc đấy chúng ta kết bạn với những người xung quanh. Và bởi đa số chúng ta chọn người mà ta cho rằng đó là “bạn”, dựa trên những sự tương tác ban đầu, chúng ta làm vậy mà không hy vọng một tình bạn lại trở nên độc hại với chúng ta.

The need for friendship is a huge driving force for people – the longing to belong to a social support system plays a strong role in driving us to befriend others. And because most of us choose people we assume to be “friendship material,” based on early interactions, we do so without expecting a friendship to turn toxic on us.

Phụ nữ cũng tin rằng chúng ta có thể thay đổi người khác – chúng ta không nhận ra rằng quyền thay đổi người khác của chúng ta trong một giai đoạn bất kỳ hoặc bằng một cách cụ thể nào đó thì dường như không hề tồn tại.

Women also believe that we can change other people – we somehow do not recognize that our power to change others for any lasting period or in any significant manner is pretty much non-existent.

Chúng ta cũng tự nhủ bản thân rằng chúng ta không phải là “bạn tốt”, khi một người bạn xấu lợi dụng chúng ta. Nếu quá thiếu thốn tình bạn, chúng ta dễ dàng chấp nhận sự đổ lỗi và cố gắng thay đổi bản thân để trở nên “tốt hơn” đối với người thực sự độc hại.

We also might tell ourselves that it is ourselves who are not being a “good friend,” when a toxic friend takes advantage of us. If our need for the friendship is strong enough, we easily accept the blame and try to change ourselves to be “better” to the truly toxic person.

Những dấu hiệu đáng báo động của mối quan hệ độc hại (Toxic Relationship Warning Signs)

Bạn nhận ra rằng đi chơi với một người nào đó khiến bạn cảm thấy tồi tệ, không khá hơn, sau mỗi lần bên nhau. Bạn thấy bản thân né tránh người này hoặc không đáp lại tin nhắn hoặc điện thoại của họ. Người này dường như “thích bạn” hoặc muốn ở bên bạn chỉ khi họ muốn điều gì đó từ bạn, nhưng không muốn bên bạn khi bạn cần họ. Người này cố gắng cô lập bạn với những mối quan hệ khác trong cuộc sống của bạn – ví dụ, nói xấu về những người xuất hiện trong cuộc sống của bạn hoặc ngăn cản bạn ở bên họ.

You realize that hanging out with a particular person leaves you feeling worse, not better, after time together. You find yourself avoiding this person or delaying your responses to her/his texts or phone calls. This person seems to “like you” or want to spend time with you only when they need something from you, but is less willing to be there when you need her/him.This person tries to isolate you from other relationships in your life – for instance, making negative comments about the other people in your life or dissuading you from spending time with them.

Thoát khỏi một mối quan hệ độc hại không dễ, nhưng xứng đáng (Disengaging from a Toxic Relationship isn’t Always Easy, but it’s Worth the Work)

Nếu bạn quyết định cắt đứt với người đang làm bạn buồn, hãy làm vậy nhanh nhất có thể nếu hoàn cảnh cho phép.

If you decide to cut ties with a friend you believe is going to drag you down, do it as quickly as circumstances allow.

Đừng để mối quan hệ độc hại kéo dài quá lâu. Trì hoãn thường chỉ khiến mọi thứ trở nên khó khăn hơn. Nếu đó là người bạn chỉ liên lạc qua mạng xã hội hoặc nhắn tin, biến mất, hoặc “như bóng ma”, thì có thể giải quyết mà không quá to chuyện, nhưng đó là vấn đề thời gian để mọi thứ trở lại bình thường.

Don’t let a toxic relationship go on for too long. Delaying the inevitable usually just makes it harder the longer you wait. If it’s a friend that you really only communicate with via social media or texting, fading away, or “ghosting,” is probably doable without much drama, but that’s about the only time it would be okay.

Sử dụng cái cớ  “Tớ đang bận lắm” cũng có thể có triển vọng, nhưng nó cũng có hại.

Hầu như ai cũng biết khi ai đó kêu rằng họ “bận quá” để tránh phải gặp, nó có nghĩa là “bạn không ở trong danh sách A của tôi”. Nên nếu bạn muốn truyền tải thông điệp rằng một mối quan hệ sắp kết thúc, đây có thể là một cái cớ “làm họ thất vọng”. Dù vậy, nếu bạn đang thuyết phục ai đó với lý do “bận” việc cơ quan, việc gia đình,… bạn có thể sẽ phải liên tục nhắc lại những cái cớ quen thuộc nếu một người bạn độc hại vẫn cố chấp.

Using the “I’m just so busy” Excuse might have an Upside, but it might have a Downside, too.

Pretty much everyone knows that when someone complains about being “too busy” to catch up or meet up, it is code for “you’re off my A-list.” So if you want to get across the message that a relationship is pretty much over, this might be a potential “let’em down easy” excuse. However, if you are too convincing with excuses about being “busy” at work, with family, etc., you are likely going to have to spend time emphasizing and repeating these same excuses if a toxic friend is particularly persistent.

Hãy đảm bảo khéo léo cắt đứt một mối quan hệ bằng cách tập trung vào sự thiếu sót của bạn chứ không phải của ai khác. Sử dụng “câu khẳng định Tôi” và cảm giác của chính bạn. Thành thật sẽ là món quà cuối cùng đối với người sắp-trở-thành-bạn-cũ mà nó thực chất sẽ có lợi cho họ trong thời gian dài. Và cố gắng tránh gây tổn thương. Nếu những người bạn khác có thể cảm thấy cần được giúp đỡ, tiếp cận họ sớm nhất có thể để tình huống nguy hiểm không xảy ra, nếu có thể. Trong trường hợp bạn chung, hãy chuẩn bị tinh thần với luật nhân quả.

Be sure to craft a relationship break-up speech that focuses on your shortcomings, not the other person’s failings. Use “I statements” and own your feelings. Being honest can be a final parting gift for your soon-to-be ex-friend/partner that may actually benefit her in the long run. And try to avoid collateral damage as much as you can. If other friends may feel the need to take sides, approach them as soon as possible so that potentially tricky social situations can be prevented, if possible. In the case of mutual friends, be prepared for some causalities.

Hãy cẩn thận để tránh rơi vào những mối quan hệ nguy hiểm trong tương lai (Stay on your Guard to Avoid Future Toxic Entanglements)

Để tránh mối quan hệ như vậy trong tương lai, luôn nhớ phải tin tưởng vào bản năng của mình. Nếu một mối quan hệ quá hoàn hảo, đó là dấu hiệu đáng báo động người mới xuất hiện trong cuộc sống của bạn có thể chỉ đang diễn để gây ấn tượng với bạn. Dành cho mối quan hệ và người đó chút không gian và thời gian – đừng quá nhiệt tình và trở thành “bạn qua đêm” hoặc bắt đầu “mối quan hệ hẹn hò” trước khi bạn thật sự hiểu ai đó.

To avoid this type of relationship in the future, always remember to trust your instincts. If a relationship seems too perfect to be true, that’s a warning sign that the new person in your life may be playing out a role that they know would appeal to you. Give that relationship and person some space and time – don’t go overboard and become “overnight besties” or begin an “exclusive dating relationship” before you really get to know someone.

Những người bạn xấu thường tỏ ra không tự nhiên khi diễn vai bạn muốn họ đóng khi bắt đầu một mối quan hệ. Luôn tỉnh táo và để ý tới cảm xúc của mình. Chúng ta không thể chắc chắn 100% điều gì sẽ xảy ra trong tương lai, nhưng linh cảm của chúng ta có độ chính xác rất cao khi liên quan đến sở thích của chúng ta.

People that often turn out to be the most toxic relationship partners are often uncanny in their ability to play out the role that you need them to play at the start of a relationship. Keep your eyes open and be aware of your own feelings. We can’t always predict the future with 100% certainty, but our gut instincts have an amazingly high rate of accuracy when it comes to our own best interests.

Hạn chế ảnh hưởng tiêu cực từ bạn xấu hoặc những người trong gia đình (Minimizing the Negative Impact of Toxic Friends & Family Members)

Tránh những người độc hại là tốt nhất; nếu bạn không thể tránh họ (đồng nghiệp, bạn cùng lớp, hàng xóm, …), bạn chỉ cần nhắc nhở bản thân rằng bạn không cho phép ai có quyền gây ảnh hưởng tới hành động và cảm xúc của bạn. Thay đổi thói quen và tìm cách để những tương tác vô tình không xảy ra – nếu bạn biết người đó ở phòng gym, hãy đổi giờ đi tập. Nếu người đó có con học ở trường nơi bạn làm việc, hãy đảm bảo tránh xa người đó khi bạn ở trường. Phòng bệnh hơn chữa bệnh, trong hầu hết mọi trường hợp.

Avoiding toxic people is best; if you cannot avoid this person (work mate, classmate, neighbor, and so on), you just have to remind yourself that you do not have to allow this person to have the power to affect how you function or how you feel about yourself. Change up your routine and find ways that accidental interactions won’t occur – if you know her from the gym, change the time you work-out. If she has kids in the same school you do, make sure you stay clear of her when you’re at school functions. Avoiding trouble is always a lot easier than getting out of trouble, in most cases.

Tạo giới hạn là điều quan trọng đối với mối quan hệ tốt – và đặc biệt với những ai nguy hiểm. Làm điều bạn có thể để tránh gây tổn thương những mối quan hệ khác cũng rất quan trọng, điều này bao gồm cả những cuộc hội thoại khó nói, nhưng thành thật với bạn chung, nhân viên công ty, hàng xóm,…

Establishing boundaries is essential to any healthy relationship – and especially with those that have an unpleasant edge to them. Doing what you can to avoid collateral damage to other relationships is important, too, which may involve having some difficult, but honest, conversations with mutual friends, personnel at work, neighbors, and so on.

---------------------------------------

Tác giả: Suzanne Degges-White

Link bài gốc: Toxic Relationships: We Like to be Needed But at What Cost?

Dịch giả: Triệu Phương Thảo - ToMo: Learn Something New

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về ToMo. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Dịch Giả: Triệu Phương Thảo - Nguồn: ToMo: Learn Something New". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: "Theo ToMo" hoặc khác đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Facebook ToMo: Learn Something New để đọc các bài dịch song ngữ và cập nhật thông tin bổ ích hàng ngày!

(***) Trở thành Cộng tác viên, Thực tập sinh Part-time để rèn luyện ngoại ngữ và đóng góp tri thức cho cộng đồng tại: http://bit.ly/ToMo-hiring.