Đối mặt với sự phân biệt đối xử dựa trên tuổi tác có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý và thể chất, lòng tự trọng và tài chính của bạn. Tuy nhiên, vẫn có cách để đối phó với sự kỳ thị trong x cả môi trường làm việc lẫn cuộc sống hàng ngày.

Phân biệt tuổi tác là gì?

Phân biệt tuổi tác liên quan đến việc đánh đồng hoặc phân biệt đối xử dựa trên độ tuổi và có thể xảy ra cả trong môi trường làm việc lẫn cuộc sống cá nhân. Phân biệt tuổi tác nhắm vào người lớn tuổi và cả người trẻ. Tuy nhiên, văn hóa của chúng ta thường tôn vinh tuổi trẻ, do đó người lớn tuổi thường là nạn nhân của phân biệt đối xử và sự tiêu cực dựa trên tuổi tác.

Sự phân biệt tuổi tác có thể bắt đầu “bén rễ” từ rất sớm. Ngay cả khi là trẻ em, chúng ta bắt đầu nhận ra rằng quá trình lão hóa là một quá trình không mấy dễ chịu và người lớn tuổi không thể tự chăm sóc bản thân. Những thông điệp này có thể xuất hiện trong các phương tiện truyền thông mà chúng ta sử dụng. Hãy tưởng tượng đến những quảng cáo hứa hẹn làm mờ các nếp nhăn "khó ưa" hoặc các chương trình truyền hình miêu tả người lớn tuổi là lơ đễnh và yếu đuối. Các thông điệp kỳ thị tuổi tác cũng có thể được truyền đi thông qua những trò đùa và nhận xét vô tư từ các thành viên gia đình và bạn bè.

Phân biệt tuổi tác được xã hội chấp nhận dễ dàng hơn so với phân biệt chủng tộc và kỳ thị giới tính. Nhưng tương tự như những vấn đề đó, phân biệt tuổi tác không thể được giải quyết ngay tức thì. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là bạn nên lờ đi và chấp nhận sự đối xử bất công. Bạn có thể áp dụng nhiều giải pháp để giải quyết vấn đề và thách thức sự kỳ thị tuổi tác. Bằng cách đó, bạn không chỉ khiến mình hạnh phúc hơn, mà còn giúp tạo ra một nền văn hóa cởi mở, nơi ít có những tác động của các định kiến và phân biệt đối xử ít phổ biến hơn.

Các hình thức phân biệt tuổi tác

Tương tự như kỳ thị giới tính và phân biệt chủng tộc, sự kỳ thị tuổi tác có thể tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau, từ sự không tôn trọng trong giao tiếp cá nhân đến bất bình đẳng có hệ thống.

Sự kỳ thị tuổi tác trong giao tiếp cá nhân xảy ra giữa các người với người. Hãy tưởng tượng một người giám sát từ chối giao cho bạn các nhiệm vụ mới do tuổi tác của bạn. Hoặc hãy tưởng tượng một thành viên trong gia đình thích đưa ra những lời châm chọc như "Tụi con không nghĩ là cô/chú sẽ theo kịp tụi con". Nếu bạn là người lớn tuổi, loại ngôn ngữ coi thường này có thể làm bạn cảm thấy nhục nhã, bực bội và không được đánh giá cao. Nó cũng có thể tạo điều kiện cho sự kỳ thị tuổi tác tự hướng.

Kỳ thị tuổi tác tự hướng xảy ra khi bạn tiếp nhận một thái độ tiêu cực về quá trình lão hóa hoặc nhóm tuổi của chính mình. Điều này tạo ra sự nghi ngờ sâu sắc về bản thân và nhận thức tiêu cực chung về bản thân. Bạn có thể bắt đầu tin rằng những năm tháng tuyệt vời nhất đã qua hay bạn đang trở thành gánh nặng cho gia đình. Có thể khi bạn mất một món đồ hoặc quên một cái tên, bạn đổ lỗi cho tuổi tác của mình. Hoặc có thể bạn đổ lỗi cho thói quen sống ít vận động của mình là vì tuổi tác. Điều này chỉ làm tăng thêm sự kỳ thị tuổi tác tự hướng của chính bạn và khiến người khác có cơ sở để tin vào những định kiến đó.

Sự kỳ thị tuổi tác thể chế là khi các quy tắc, thực tiễn và quyền lợi xã hội không công bằng đối với người lớn tuổi. Một nơi làm việc yêu cầu nhân viên nghỉ hưu ở độ tuổi cụ thể là một ví dụ về sự kỳ thị tuổi tác ở cơ quan. Trong một số trường hợp, sự kỳ thị tuổi tác đã thâm nhập sâu vào các tổ chức đến mức khó nhận ra. Ví dụ, trong lĩnh vực y tế, người lớn tuổi thường ít hiện diện trong nghiên cứu sức khỏe và các thử nghiệm lâm sàng. Trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần, các chuyên gia có thể ít được đào tạo về cách làm việc với bệnh nhân lớn tuổi.

Sự kỳ thị tuổi tác trong môi trường làm việc

Sự kỳ thị tuổi tác có thể đặc biệt phổ biến trong môi trường làm việc, nơi nó ảnh hưởng đến mọi thứ từ sự an toàn tài chính đến sức khỏe tâm lý của bạn. Theo một cuộc khảo sát năm 2020, 78% người lao động cao tuổi đã chứng kiến ​​hoặc trải qua sự kỳ thị tuổi tác trong quá trình làm việc.

Sự kỳ thị tuổi tác cũng có thể kết hợp với sự kỳ thị giới tính và sắc tộc và tạo ra hậu quả kết hợp. Ví dụ, phụ nữ lớn tuổi thuộc các sắc tộc khác nhau đối mặt với sự kỳ thị tuổi tác, phân biệt chủng tộc và giới tính trong cuộc sống cá nhân cũng như những bất lợi được hệ thống hóa trong các lĩnh vực như nhà ở và chăm sóc sức khỏe.

Dù bạn đang đối mặt với tình huống nào đi nữa, điều quan trọng là hãy nhớ rằng bạn không hề bất lực và bạn có thể từng bước thực hiện các biện pháp để chống lại những tác động tiêu cực của sự kỳ thị.

Tác động của sự kỳ thị tuổi tác

Thái độ, suy nghĩ và hành động kỳ thị tuổi tác có thể gây hại lớn hơn so với việc chỉ khiến bạn tổn thương về mặt cảm xúc và cho rằng mình không được đánh giá cao. Điều đó có thể tác động đáng kể đến sức khỏe tâm lý và thể chất, lòng tự trọng, cuộc sống xã hội và thậm chí tài chính của bạn.

    1. Tác động về mặt thể chất

Sự kỳ thị tuổi tác liên quan đến tỷ lệ tử vong sớm. Một nghiên cứu đã phát hiện ra rằng người cao tuổi có xu hướng kỳ thị tuổi tác tự hướng và cảm thấy bản thân vô dụng sẽ có tuổi thọ ngắn hơn so với những người có nhận thức tích cực về bản thân. Sự kỳ thị tuổi tác tự hướng cũng có thể dẫn đến sức khỏe giảm sút, bao gồm các vấn đề sức khỏe mãn tính và các vấn đề sức khỏe ngắn hạn. Sự kỳ thị tuổi tác cũng góp phần làm chậm quá trình phục hồi sau các vấn đề sức khỏe thể chất.

Có nhiều nguyên nhân tiềm ẩn khác nhau đằng sau những hậu quả về mặt thể chất này. 

Nếu nhận thức tiêu cực về bản thân, bạn có thể dễ mắc phải những thói quen không lành mạnh, như có một chế độ ăn tệ hại, hút thuốc, uống rượu hoặc bỏ qua thuốc theo đơn. Hai yếu tố ảnh hưởng đến tuổi thọ của bạn là sự kiên nhẫn và sự ủng hộ xã hội cũng sẽ thấp hơn.

Có thể rằng sự kỳ thị tuổi tác trong lĩnh vực y tế chính là nguyên nhân dẫn đến những kết quả xấu hơn ở nhóm người cao tuổi. 

Nghiên cứu cho thấy các đơn vị chăm sóc sức khỏe có khả năng từ chối quyền sử dụng các liệu pháp duy trì sự sống từ bệnh nhân cao tuổi hơn là từ bệnh nhân trẻ tuổi. 

Trong nghiên cứu sức khỏe, thường thiếu các đại diện là người cao tuổi, chẳng hạn như các cuộc thử nghiệm lâm sàng. Điều này có thể dẫn đến việc kê đơn và điều trị có hại hơn và thiếu những chiến dịch nhắm vào các vấn đề như sức khỏe tình dục của người cao tuổi.

Sự thiếu giao tiếp giữa các chuyên gia y tế và người cao tuổi có thể dẫn đến các vấn đề như không tuân thủ toa thuốc, trong đó bệnh nhân không tuân thủ theo đúng cách đơn thuốc được kê.

    2. Tác động về mặt tâm lý

Những lời miệt thị tuổi tác từ các thành viên gia đình có thể khiến bạn cảm thấy bản thân vô dụng hoặc thiếu sự hỗ trợ xã hội. Sự phân biệt đối xử từ đồng nghiệp và cấp trên có thể khiến bạn đặt câu hỏi về giá trị của mình đối với xã hội. Vì vậy, có lẽ không có gì ngạc nhiên khi các nghiên cứu chỉ ra rằng sự kỳ thị tuổi tác có thể dẫn đến suy giảm sức khỏe tâm thần.

Tuổi tác có thể kích động hoặc nghiêm trọng hóa tình trạng trầm cảm. Tổ chức Y tế Thế giới WHO ước tính rằng có khoảng 6 triệu trường hợp trầm cảm trên toàn thế giới có thể là kết quả của sự kỳ thị tuổi tác.

Nhận thức tiêu cực về quá trình lão hóa có thể ảnh hưởng đến khả năng tinh thần của bạn. Sau khi nhận các định kiến tiêu cực, bạn có thể trải qua sự giảm sút đáng kể về khả năng nhận thức, chẳng hạn như trí nhớ, việc sợ xác nhận những định kiến đó. Hiện tượng này được gọi là "đe dọa mô hình" (stereotype threat), và ngay cả sự tiếp xúc ngắn với thông điệp tiêu cực cũng có thể ảnh hưởng đến lòng tự trọng và hiệu xuất của bạn.

    3. Tác động đến sự hạnh phúc trong xã hội

Sự phân biệt đối xử theo tuổi có thể dẫn đến cô đơn và cảm giác cô lập xã hội. Bạn có thể cảm thấy bị gia đình chối bỏ và quyết định rút lui khỏi các sự kiện xã hội. Hoặc thông điệp truyền thông khiến bạn sợ bị mắc kẹt trong tội lỗi, vì vậy bạn tự cô lập hoặc do dự khi đi du lịch.

Các định kiến và câu chuyện truyền miệng sai lệch về hoạt động tình dục ở giai đoạn sau của cuộc đời có thể dẫn đến sự do dự trong việc thể hiện ham muốn. Những rào cản tổ chức như nghỉ hưu bắt buộc cũng có thể làm cho việc giao tiếp xã hội của bạn trở nên khó khăn hơn.

Tất cả những yếu tố này có thể giới hạn sự hỗ trợ xã hội và gây ra cảm giác cô đơn.

Sự cô đơn sau đó có thể dẫn đến nhiều hệ lụy như:

• Tăng mức độ căng thẳng.

• Giảm chất lượng giấc ngủ

• Hệ miễn dịch bị suy yếu.

• Tăng nguy cơ mắc bệnh về thể chất.

• Bệnh tâm thần trở nên nặng hơn.

• Sự tăng trưởng của suy giảm trí tuệ.

  

  4. Hậu quả về mặt tài chính

Sự phân biệt đối xử theo tuổi có thể làm tăng cảm giác không an toàn về tài chính. Nhà tuyển dụng hay cấp trên áp dụng sự phân biệt đối xử theo tuổi trong nơi làm việc có thể ngăn bạn tiến bộ và học hỏi. Bạn cũng có thể bị bỏ qua trong cơ hội tuyển dụng do tuổi tác. 

Thực tế lâu đời của các tổ chức tài chính cũng có thể góp phần làm gia tăng khó khăn tài chính của bạn. Ví dụ, bạn có thể thấy rằng các sản phẩm như bảo hiểm du lịch và bảo hiểm sức khỏe trở nên đắt đỏ hơn khi bạn già đi. Các công ty bảo hiểm thường cho rằng điều này là dựa vào rủi ro trong chính sách của họ.

Bởi vì những định kiến xung quanh năng lực của người cao tuổi, kẻ lừa đảo cũng có khả năng tìm đến bạn nhiều hơn. Tác động của các vụ lừa đảo người cao tuổi không chỉ giới hạn ở mất tiền mà còn gây trầm cảm, xấu hổ và đau khổ.

Các dấu hiệu của sự phân biệt đối xử theo tuổi

Đôi khi sự phân biệt tuổi tác khá rõ ràng và dễ nhận biết. Trong các trường hợp khác, nó có thể khôn khéo hơn và bạn thậm chí còn đặt dấu hỏi liệu ngôn từ hoặc hành động của ai đó có phải là dấu hiệu của định kiến phân biệt đối xử hay không. Dưới đây là những điều cần xem xét trong nơi làm việc và cuộc sống hàng ngày của bạn:

    1. Quấy rối

Đây thường là dấu hiệu rõ ràng nhất của sự phân biệt tuổi tác. Điều này có thể bao gồm việc đồng nghiệp hoặc cấp trên chế nhạo bạn bằng những trò cười hoặc lời lăng mạ liên quan đến tuổi tác. Người khác có thể nói ra những lời đùa nhảm nhí để làm bạn xấu hổ.

    2. Loại trừ

Thay vì trực tiếp xúc phạm bạn, một số người có thể cố ý loại bạn ra khỏi các hoạt động nhóm. Vài đồng nghiệp còn không mời bạn tham dự cuộc họp, đổi vị trí làm việc của bạn hoặc tổ chức sự kiện vào thời gian hoặc địa điểm không thuận tiện cho bạn. Bạn cũng có thể bị loại trừ bởi bạn bè và thành viên gia đình. Ngay cả khi không có ý định loại trừ, sự phân biệt đối xử theo tuổi tác được lồng ghép bên trong có thể khiến họ cho rằng bạn không thể tham gia các chuyến đi chơi hoặc các hoạt động khác.

    3. Bị từ chối cơ hội

Nếu cấp trên của bạn có định kiến về tuổi tác, họ có thể từ chối giao cho bạn các nhiệm vụ thách thức mang lại cơ hội thăng tiến. Thay vào đó, họ có thể chuyển công việc của bạn cho một nhân viên trẻ hơn hoặc khuyến khích bạn nghỉ hưu. Trong trường hợp cực đoan, họ còn loại bỏ vị trí công việc của bạn, chỉ để tuyển dụng một nhân viên trẻ hơn cho vai trò tương tự.

    4. Thiên vị trong tuyển dụng

Bạn có thể nhận thấy công ty của bạn có xu hướng chỉ tuyển và thăng tiến nhân viên trẻ tuổi. Bạn bị bỏ qua việc thăng cấp nhiều lần trong khi nhìn những người có kinh nghiệm ít hơn và không đủ năng lực được thăng chức. Hoặc có thể bạn bị từ chối một công việc vì nhà tuyển dụng nhận xét khả năng của bạn "quá dư" so với các điều kiện mà họ đưa ra.

    5. Trẻ hóa

Điều này bình thường khi người khác chăm sóc bạn. Tuy nhiên, khi người khác coi bạn như trẻ con hoặc đối xử với bạn như một đứa trẻ, bạn có thể cảm thấy xấu hổ và bực tức. Một thành viên trẻ tuổi trong gia đình kiểm tra tài chính của bạn mà được bạn cho phép. Hoặc họ nhất quyết đảm nhận các công việc tay chân và việc vặt mặc dù bạn có thể tự làm chúng mà không gặp bất kì khó khăn nào. 

----------
Tác giả: Sheldon Reid

Link bài gốc: Ageism and Age Discrimination

Dịch giả: Lê Ngọc Bảo Trâm - ToMo - Learn Something New

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về ToMo. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Dịch Giả: [Tên dịch giả] - Nguồn: ToMo - Learn Something New". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: "Theo ToMo" hoặc khác đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Facebook ToMo - Learn Something New để đọc các bài dịch khác và cập nhật thông tin bổ ích hằng ngày.

(***) Trở thành Tình nguyện viên, Thực tập sinh Part-time tại ToMo để rèn luyện ngoại ngữ và đóng góp tri thức cho cộng đồng tại: http://bit.ly/ToMo-hiring.