Tất cả những ai đã từng sống và yêu trên cuộc đời này đều có thể xác nhận một điều rằng, không phải kiểu tình yêu nào cũng giống nhau. Tình cảm mà cả hai dành cho nhau ở giai đoạn đầu của một cuộc tình lãng mạng khác rất nhiều với tình yêu mà bạn cảm thấy khi cả hai đã bên nhau được một thời gian dài.   

Nhà tâm lý học Elaine Hatfield đã mô tả hai loại tình yêu lãng mạn khác nhau: song hành (còn được gọi là bạn đồng hành) và nồng nhiệt. Tình yêu song hành bao gồm cảm giác tôn trọng, tin tưởng lẫn nhau; trong khi trong tình yêu mãnh liệt thì bao gồm các cảm xúc mãnh liệt và sự hấp dẫn về giới tính.

Tình yêu mãnh liệt là gì?

Hatfield định nghĩa tình yêu say đắm là "trạng thái khao khát mãnh liệt được hoà hợp với người khác." Loại tình yêu này có xu hướng xuất hiện phổ biến hơn ở giai đoạn đầu của các mối quan hệ. Những người ở trong trạng thái yêu này có xu hướng cùng nhau trải nghiệm những cảm giác yêu mãnh liệt mà họ dành cho nhau. Họ cần ở cạnh người kia, có thể thường xuyên nghĩ về người kia, và cảm thấy đau khổ tột cùng khi phải chia xa.

Tình yêu mãnh liệt cũng có hai dạng khác nhau.

Tình yêu này được xảy ra khi cả hai người đều dành sự hấp dẫn cho nhau và cùng nhau chia sẻ những cảm xúc. Mặt khác, tình yêu đơn phương có thể xảy ra khi chỉ một người cảm thấy yêu say đắm hoặc nếu cả hai bị ngăn cản không thể ở bên nhau vì một lý do nào đó.

Tình yêu đến từ hai phía dẫn đến việc hai người hình thành mối quan hệ và ở bên nhau, trong khi tình yêu đơn phương dẫn đến cảm giác tuyệt vọng, lo lắng và cô đơn.

Một số đặc điểm nhận thức, cảm xúc và hành vi chính của tình yêu nồng cháy bao gồm:

• Suy nghĩ thâm nhập về đối tác: Mọi người thường trải qua cảm giác lúc nào cũng nghĩ đến người mình yêu. Những suy nghĩ này không chỉ dai dẳng mà còn có thể xâm nhập vào hầu hết mọi thời điểm trong ngày hoặc đêm.
• Sự lý tưởng hóa người khác hoặc mối quan hệ đó: Những người đang yêu say đắm có xu hướng tin rằng đối tượng yêu đương của họ không thể làm điều gì sai trái. Họ cũng có xu hướng tin rằng mối quan hệ của họ không có lỗi, đó là định mệnh hay là một "sự kết hợp hoàn hảo".
• Luôn có niềm mong muốn mạnh mẽ là biết và được biết đến: Những người đang yêu say đắm luôn muốn biết mọi thứ về người bạn đời của họ. Họ cũng muốn đối phương biết mọi thứ về họ.
• Cảm xúc mạnh liệt về người khác: Những người thuộc kiểu tình yêu này cảm thấy tốt khi mọi thứ đang diễn ra tốt đẹp, nhưng có thể bị suy sụp khi mọi thứ trở nên tồi tệ.
• Cần duy trì sự gần gũi về thể chất : Ngoài việc bị thu hút mạnh mẽ bởi đối phương, những người đang yêu say đắm luôn cố gắng duy trì sự gần gũi về thể chất.

Tình yêu song hành

Nếu tình yêu nồng nàn được đánh dấu bởi cường độ, thì tình yêu song hành được đặc trưng bởi mức độ gần gũi của nó. Tình yêu song hành, còn được gọi là tình yêu đồng hành, là về sự thân mật, tin cậy, cam kết và tình cảm. Trong một mối quan hệ lâu dài, tình yêu nồng cháy thường giảm dần thành tình yêu song hành trong vòng một đến hai năm.

Những người đang yêu nhau song hành vẫn cảm thấy say đắm nhau, nhưng cường độ thường ít hơn và ít cảm thấy bị áp đảo và khẩn cấp hơn. Loại tình yêu này bao gồm việc quan tâm sâu sắc đến người kia, thực sự hiểu rõ người kia và cam kết với người kia cùng đồng hàng qua cả những thời điểm tốt đẹp và những thời khắc khó khăn.

Ngay cả khi bất đồng xảy ra, những người chia sẻ tình yêu thương vẫn luôn yêu thương và tận tụy với nhau.

Một số đặc điểm nhận thức, cảm xúc và hành vi chính của tình yêu thương (đồng hành) bao gồm:

• Cam kết lâu dài: Tình yêu đồng hành được đánh dấu bằng sự cam kết lâu dài và bền chặt với nhau.
• Thân mật sâu sắc: Những người chia sẻ tình yêu thương nhân ái có thể chia sẻ mọi khía cạnh của bản thân với nhau. Chia sẻ cảm xúc và quan tâm lẫn nhau là dấu hiệu của hình thức yêu thương này.
• Tin tưởng: Tình yêu nhân ái được đánh dấu bằng sự tin tưởng sâu sắc vào người kia.

Những nhân tố ảnh hưởng

Vì vậy, điều gì quyết định liệu con người kết thúc bằng tình yêu mãnh liệt hay đồng hành? Theo Hatfield, một số yếu tố liên quan đến tình yêu nồng cháy bao gồm:

• Thời điểm: “Sẵn sàng” để yêu một người khác là điều cần thiết. Nếu bạn đang ở giai đoạn mà bạn không chắc mình có muốn bắt đầu một mối quan hệ hay không, thì bạn cũng sẽ ít có khả năng được yêu hơn.

• Gắn bó với nhau từ sớm: Có những người lựa chọn gắn bó khi họ cảm thấy an toàn thì có xu hướng hình thành tình yêu sâu sắc hơn, lâu dài hơn trong khi những người còn lại thì sẽ hình thành tâm lý lo lắng và có xu hướng nhanh chóng yêu và hết yêu. Những người gắn bó an toàn có thể vẫn trải qua tình yêu nồng cháy, nhưng tình yêu này cuối cùng cũng có nhiều khả năng phát triển thành tình yêu nhân ái/đồng hành. Những người có phong cách không an toàn có nhiều khả năng  lúc đầu họ trải nghiệm tình yêu nồng nàn mãnh liệt, nhưng sau đó nhạt dần mà không phát triển thành một thứ gì đó thân mật và lâu dài hơn.
• Điểm tương đồng: Hatfield và Rapson lưu ý rằng chúng ta có xu hướng yêu say đắm những người tương đối đẹp trai, dễ thương, tình cảm và giống với bản thân mình. Sự tương hợp cũng là một yếu tố quan trọng giúp tình yêu nồng cháy phát triển thành tình yêu đồng hành. Mặc dù dôi khi bạn có thể bị thu hút bởi những mặt đối lập, nhưng mọi người thường có nhiều khả năng duy trì tình yêu hơn nếu họ có chung những điểm chung.

Một điều quan trọng cần nhớ về hai loại tình yêu này là tình yêu cuồng nhiệt thường xảy ra nhanh chóng hơn, trong khi tình yêu nhân ái có thể đứng vững trước thử thách của thời gian. Tình yêu nồng nàn mãnh liệt nhưng nhìn chung rất phù du.

Các nhà nghiên cứu đã xem xét các mối quan hệ tiến triển như thế nào giữa các cặp đôi, các cặp vợ chồng mới cưới, và những người đã kết hôn lâu năm và phát hiện ra rằng mặc dù tình yêu cuồng nhiệt thì nó sẽ mãnh liệt hơn khi bắt đầu mối quan hệ, nhưng nó có xu hướng nhường chỗ cho tình yêu đồng hành và sau đó tập trung vào sự thân mật và cuối cùng là cam kết.

 Tình yêu cuồng nhiệt có thể nhanh chóng phai nhạt, nhưng tình yêu đồng hành thì trường tồn mãi.

Các nhà nghiên cứu từ lâu đã gợi ý rằng tình yêu cuồng nhiệt có xu hướng là kiểu tình yêu dễ phai nhạt hơn. Điều thú vị là, nghiên cứu gần đây của Hatfield và các đồng nghiệp của cô đã gợi ý rằng thời gian có thể có tác động bất lợi như nhau đối với tình yêu nồng nhiệt và đồng hành.

Một nghiên cứu so sánh tình yêu nồng nàn và đồng hành giữa các cặp đôi mới cưới và các cuộc hôn nhân lâu dài cũng cho thấy cả nam và nữ mới cưới đều có xu hướng cảm thấy mức độ đam mê ngang nhau. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng phụ nữ mới cưới có nhiều khả năng yêu thương bạn đời của mình một cách từ bi ở mức độ cao hơn so với những gì bạn đời của họ bày tỏ.

Thang đo tình yêu cuồng nhiệt

Hatfield và Sprecher đã phát triển Thang đo tình yêu đam mê và đã được sử dụng trên toàn thế giới với mọi người ở mọi lứa tuổi. Nó đưa ra các câu hỏi dựa trên các thành phần nhận thức (bạn nghĩ gì và thường xuyên cảm thấy như thế nào về đối tượng của mình), các thành phần hành vi (mức độ cam kết của bạn và những gì bạn làm cho người kia) và các thành phần cảm xúc (bạn cảm thấy thế nào về đối phương của mình).

Người trả lời được yêu cầu suy nghĩ về đối tượng mà họ yêu thích, và sau đó trả lời các câu hỏi tương tự như sau:

• Bạn có cảm thấy cảm xúc của mình như đang đi trên một chuyến tàu lượn siêu tốc kể từ khi bạn yêu người này không?
• Bạn sẽ cảm thấy tuyệt vọng nếu họ rời bỏ bạn chứ?
• Bạn có bao giờ cảm thấy mình không thể ngừng nghĩ về người này không?
• Bạn có cảm thấy mình muốn ở bên người này hơn bất kỳ ai khác không?
• Bạn có thích nghiên cứu cơ thể hoặc hành động của người này không?
• Bạn có cảm thấy người này có sức hút mãnh liệt không?
• Bạn có cảm thấy chán nản khi mọi thứ không suôn sẻ trong mối quan hệ của bạn với người này?

Nếu bạn có thể trả lời có cho một số hoặc hầu hết những câu hỏi này, thì đó có thể là dấu hiệu cho thấy những gì bạn đang trải qua là tình yêu nồng nàn.

Ảnh hưởng đến các mối quan hệ

Mặc dù hiểu rõ hai loại tình yêu này là gì về mặt khái niệm, nhưng những khái niệm này có thể diễn ra như thế nào trong các mối quan hệ trong thế giới thực của bạn?

Trên thực tế, bạn có nhiều khả năng sẽ trải qua tình yêu nồng cháy trong giai đoạn đầu của một mối quan hệ mới. Khi sự say mê của bạn lớn lên, niềm đam mê của bạn dành cho người kia có thể hình thành và cuối cùng lên đến đỉnh điểm. Khi mối quan hệ của bạn tiếp tục, niềm đam mê này cuối cùng có thể được tôi luyện và phát triển thành một dạng tình yêu nhân ái/đồng hành hơn.

Tình yêu đồng hành có thể không nhất thiết phải được đánh dấu bằng niềm đam mê hoang dã, sự phấn khích hoặc những suy nghĩ ám ảnh được nhìn thấy trong tình yêu cuồng nhiệt. Tuy nhiên, hình thức yêu thương đồng hành này bao gồm cảm giác dịu dàng, mối quan hệ bền chặt, tình bạn và sự thích thú với việc làm bạn của người kia.

Một khi bạn đã thiết lập một hình thức yêu thương nhân ái hơn, điều này không có nghĩa là thỉnh thoảng bạn sẽ không trải nghiệm được niềm đam mê to lớn. Trên thực tế, một số nghiên cứu cho thấy rằng tình yêu lãng mạn được đánh dấu bằng cường độ, sự gắn bó và hứng thú tình dục (nhưng không có yếu tố ám ảnh thường phổ biến trong giai đoạn đầu của các mối quan hệ) có liên quan đến lòng tự trọng cao hơn, tăng cường hạnh phúc và cải thiện hôn nhân và sự thỏa mãn.

Nghiên cứu cho thấy rằng những mối quan hệ bền chặt và lâu dài nhất có thể là những mối quan hệ mà mọi người có thể tìm thấy sự cân bằng giữa tình yêu đồng hành và đam mê.

Vì vậy, bạn có thể làm gì để thắp lại cảm xúc yêu đương lãng mạn, ngay cả khi bạn đang ở trong một mối quan hệ lâu dài, nơi mà cảm giác như ngọn lửa đam mê đã tắt từ lâu? Hãy tìm cách thoát ra khỏi guồng quay của bạn .

Dành thời gian cùng nhau làm những điều mới hoặc tìm kiếm những cuộc phiêu lưu mới. Cùng nhau tham gia một lớp học khiêu vũ hoặc nấu ăn, đi du lịch đến một địa điểm mới hoặc thậm chí cùng nhau tìm kiếm những cuộc phiêu lưu ngoài trời là tất cả những cách để nuôi dưỡng sự tin tưởng, thân thiết và thậm chí là niềm đam mê lãng mạn.

Một tín hiệu rất tốt

Trong khi nghiên cứu về tình yêu đã phát triển trong 20 năm qua, nghiên cứu ban đầu của Hatfield về chủ đề này không phải là không có nhà phê bình nào. Trong những năm 1970, Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ William Proxmire đã lên tiếng chống lại các nhà nghiên cứu đang nghiên cứu về tình yêu và chế nhạo các nghiên cứu này làm lãng phí tiền thuế của người dân.

Những người khác bảo vệ công trình quan trọng của Hatfield và các nhà nghiên cứu khác, họ lưu ý rằng nếu các nhà tâm lý học có thể hiểu các mô hình tình yêu của con người, thì có lẽ họ cũng có thể hiểu được lý do của sự ly hôn và các mối quan hệ thất bại.

Bất chấp những tranh luận, công trình do Hatfield và các đồng nghiệp của cô ấy tạo ra đã đóng góp rất nhiều vào sự hiểu biết của chúng ta về tình yêu và truyền cảm hứng cho những nghiên cứu sâu hơn về sự hấp dẫn, sự gắn bó và mối quan hệ giữa các cá nhân.

-----------

Tác giả: Kendra Cherry