Đã bao giờ bạn nghe được những lời sáo rỗng như: “Không có điều gì có thể mạnh hơn khi hai người cùng ghét một người”. Thật ra thì cũng có sự thật trong câu nói trên. Mặc dù việc ghét bỏ người khác là điều không thể chấp nhận được nhưng trong một số trường hợp khi người ta muốn/ có cảm xúc mạnh mẽ làm cho họ có cảm thấy tiêu cực về người khác, điều này mang lại những sự kết nối mới hơn hoặc gắn kết hơn.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng mọi người hình thành các mối liên kết mạnh mẽ khi họ có thể nói về người mà họ không thích hơn là khi cả hai đều có cảm xúc tích cực với ai đó. Câu hỏi đặt ra là tại sao một hành động thiếu tôn trọng như việc bàn tán về người khác lại làm tăng mức độ ghét bỏ và chất lượng các mối quan hệ.

Những cảm xúc “rực lửa” là nhiên liệu cho sự thù ghét

Nếu bạn là một người tích cực, vị tha thì khái niệm ghét bỏ một người hoặc không thích ai đó mà bạn không biết rõ sẽ rất xa lạ với bạn. Phần lớn thời gian người ta không nói về những thứ họ ghét vì đó thể hiện ra sự thô lỗ, phán xét và là người chống đối xã hội. Thay vào đó, những cảm xúc và nhu cầu tâm lí thông thường sẽ đem đến những hành động xấu đối với một vài cá nhân và khiến họ nói ra những lời tiêu cực về người khác. Dưới đây là bốn nguyên nhân chính lí giải vì sao người ta lại có cảm giác căm ghét người khác:

1. Họ muốn có một “Người chịu trận”

Khi bạn gặp rắc rối dù đó là vấn đề trong công việc, lòng tự trọng thấp, xung đột trong các mối quan hệ,… sẽ tốt hơn nhiều khi đưa năng lượng tiêu cực để đổ lỗi cho người khác so với việc phải đối mặt với trách nhiệm của chính mình. Rất nhiều người tham gia các nhóm thù địch vì điều đó cho phép họ đổ lỗi tất cả các vấn đề của họ vào một nhóm người khác, trong khi được hưởng ứng bởi một nhóm người cùng niềm tin và khiến họ cảm thấy như đó là nơi thuộc về họ.

2. Họ cảm thấy cô đơn và tìm kiếm sự kết nối, thậm chí khi phải ghét bỏ người khác

Nhiều người tham gia vào các nhóm ghét bỏ vì điều đó giúp lấp đầy nhu cầu về tình bạn và cho họ nơi họ thuộc về. Bạn không cần làm gì hoặc có gì nổi trội cả, tất cả những việc bạn phải làm là có cảm xúc tiêu cực về người khác. Và điều này thì thật dễ dàng. Cũng như vậy, một vài người cảm thấy dễ dàng tạo sự kết nối bằng việc hạ thấp người khác và xem ai đồng ý với mình hơn là việc chứng minh với mọi người rằng những người bị nói xấu là những người bạn thú vị và tài năng.

3. Họ sợ những điều chưa biết

Khi một ai đó mới gia nhập một hội nhóm, đặc biệt nếu đó là một vị trí có ảnh hưởng, nhiều người sẽ ngay lập tức bắt đầu bàn tán những điều tiêu cực vì họ sợ cách mà cá nhân này sẽ thay đổi động lực làm việc nhóm. Cùng nhau ghét bỏ một người mới là một cách để nhóm hiện có tăng cường “sức mạnh” phòng thủ để chống lại người ngoài.

4. Bản thân họ luôn có cảm giác bất an

Sự ghét bỏ cũng xuất hiện khi người ta cảm giác rất thiếu an toàn. Thông thường người ta hay tự so sánh bản thân mình với người khác và khi họ đưa ra kết luận rằng người kia có thể giỏi hơn hoặc có những tố chất mà họ không muốn thừa nhận rằng bản thân họ cũng có, người ta có thể lên tiếng chống lại người mà khiến họ cảm thấy lo âu.

Hiểu được sức mạnh của sự thù hận

Thể hiện ra sự ghét bỏ người khác sẽ gây ra tranh cãi. Chúng ta được dạy từ nhỏ rằng ta chỉ nên nói những điều tốt đẹp về người khác, vậy nên khi ai đó nói lời tiêu cực thì sẽ gây sự chú ý và hút người khác vào câu chuyện đó. Nếu mọi người cùng nói về những điều tiêu cực thì sẽ mở ra khả năng kết nối với nhau theo ba hướng chính:

Việc ghét bỏ vạch rõ ranh giới xã hội

Con người ao ước có một địa vị vững chắc trong xã hội. Để chứng minh điều đó, con người tự nhiên chia mình thành nhiều nhóm trong (nhóm xã hội nơi mọi người cảm thấy họ thuộc về) và nhóm ngoài (người không cùng thuộc một nhóm xã hội và không được chào đón gia nhập). Khi người ta tuyên bố ghét người khác, điều này giúp họ hiểu được ranh giới của các nhóm xã hội. Đó là một động lực mạnh mẽ để mọi người hình thành các liên kết vì nó đáp ứng những điều cần thiết để kết nối với người khác.

Cùng nhau ghét bỏ gợi lên sự hưởng ứng mạnh mẽ hơn so với cùng nhau yêu thích

Trong một nghiên cứu, mọi người được xem một video về hai người đang có một cuộc đối thoại về việc một người đàn ông có học thức đang đánh một người phụ nữ. Sau đó người xem được hỏi rằng họ thích người đàn ông đó hay không, họ cũng được bảo rằng họ sẽ chuẩn bị gặp gỡ những người khác để chia sẻ quan điểm và hỏi rằng họ có thể sẽ hòa hợp với người họ gặp như thế nào. Những người có quan điểm tiêu cực về người đàn ông có nhiều khả năng nói rằng họ sẽ hòa hợp với một người có chung quan điểm hơn so với những người có quan điểm tích cực.

Chia sẻ sự thù ghét có thể là một biểu hiện của tổn thương

Nghiên cứu chỉ ra rằng để hình thành liên kết lâu dài, mật thiết với mọi người, bạn phải chịu tổn thương cùng họ, nghĩa là bạn phải chia sẻ những cảm xúc chân thật, không được chọn lọc. Thay thế cho việc phải ghét bỏ người khác vì những vấn đề nội bộ trên, bạn có thể ghét ai đó vì một lí do cá nhân hợp lệ như họ làm tổn thương bạn hoặc tổn thương người/ điều gì đó quan trọng với bạn. Trường hợp này là một điều rất đau lòng vì bạn đã trãi qua một sự việc đầy khó khăn mà có thể khiến người ta cảm thấy ghét bỏ người làm tổn thương thay bạn và họ sẽ có sự kết nối với bạn.

Sự ghét bỏ người khác đều có giá của nó

Mặc dù có một vài lợi ích khi nói những lời khó nghe về người khác nhưng đừng cố thử thủ đoạn này để kết bạn vì rủi ro nó đem đến nhiều hơn những thứ tốt đẹp mà nó mang lại. Hãy có ý thức về những hậu quả có thể xảy ra khi nói xấu ai đó:

Để biết một người có cùng ghét ai đó với các bạn hay không, một người trong số các bạn phải bắt đầu trước và nói gì đó tiêu cực. Điều này có thể phải trả một cái giá rất đắt đến danh tiếng của bạn với những người xung quanh nếu họ không cùng quan điểm. Nghiên cứu phát hiện ra rằng khi chúng ta nghe người ta bàn tán về người khác, Chúng ta áp đặt những điều được đề cập đến lên người nói. Đó là một hiện tượng gọi là chuyển giao đặc điểm tự phát và để hiểu cách thức hoạt động của nó, giả vờ bạn và tôi gặp nhau tại một hội nghị và đang có một cuộc trò chuyện như thế này:

Bạn: “Này Vanessa, bạn nghĩ gì về người phát biểu cuối cùng?”

Tôi: “Ugh, anh ấy thật nhàm chán và khô khan. Tôi gặp khó khăn trong việc giữ cho mình tỉnh táo.”

Điều này có thể đi theo một trong hai hướng: Nếu bạn cũng nghĩ rằng người nói nhàm chán, chúng ta sẽ liên kết bằng việc chúng ta không thích anh ấy. Nhưng nếu bạn nghĩ rằng người nói là thú vị hoặc ít nhất anh ấy xứng đáng được chú ý, bạn sẽ nghe ý kiến ​​của tôi và nghĩ rằng tôi nhàm chán và khô khan vì bộ não của bạn sẽ áp đặt những phát biểu của tôi lên tôi. Nó có thể không phải là tức thời hoặc một cái gì đó bạn hoàn toàn ý thức được, nhưng cách bạn cảm nhận về tôi sẽ giảm đi khi phản ứng với sự tiêu cực của tôi đối với người khác.

Mặt khác, nếu tôi phát cuồng về bài phát biểu và tôi yêu năng lượng của anh ta mang đến, bộ não của bạn cũng sẽ áp đặt những đặc điểm đó lên tôi và cho bạn ấn tượng tích cực hơn về tôi.

Một nguy cơ khác của việc chia sẻ ý kiến ​​tiêu cực đối với các cá nhân khác, đặc biệt là khi bạn ở với những người bạn không biết rõ thì bạn tạo ấn tượng cảm xúc tiêu cực về bản thân mình. Mọi người chỉ nhớ một phần nhỏ những gì bạn nói, tuy nhiên, họ phát triển những ký ức cụ thể về cách bạn làm cho họ cảm thấy. Nếu lời nói của bạn gợi lên sự tức giận, thất vọng, ghê tởm và những cảm xúc hoài nghi khác ở người khác, họ sẽ liên kết những cảm xúc đó với bạn. Hầu hết mọi người không thích cảm giác theo những cách đó và có thể ít háo hức hơn để gặp bạn trong tương lai vì bạn làm giảm trạng thái cảm xúc của họ.

Điểm mấu chốt: Với những rủi ro này, trừ khi sự ghét bỏ của bạn được thiết lập trong một niềm tin ý thức hệ được xã hội chấp nhận, xuất phát từ việc cá nhân bị tổn thương hoặc có thể được hầu hết mọi người biện minh, tốt nhất là giữ cảm xúc này cho riêng mình.

-------------

Tác giả: Vanessa Van Edwards 

Link bài gốc: Why People Hate: The Science Behind Why We Love to Hate

Dịch giả: Lê Hồng Thảo Vy - ToMo - Learn Something New 

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về ToMo. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn "Dịch Giả: Lê Hồng Thảo Vy  - Nguồn: ToMo - Learn Something New". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: "Theo ToMo" hoặc khác đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Facebook ToMo - Learn Something New để đọc các bài dịch khác và cập nhật thông tin bổ ích hằng ngày.

(***) Trở thành Tình nguyện viên, Thực tập sinh Part-time tại ToMo để rèn luyện ngoại ngữ và đóng góp tri thức cho cộng đồng tại: https://bit.ly/ToMo-hiring.