Kinh dị là một trong những thể loại phim phổ biến và lâu đời nhất. Chúng thường dẫn đầu phòng vé và nhiều nhân vật đã trở thành một phần của văn hóa đại , từ Norman Bates trong "Psycho" tới Freddy Krueger trong "A Nightmare On Elm Street" đến Hannibal Lecter trong "The Silence Of The Lambs".

Tuy nhiên, trong khi nhiều người sẵn sàng mua vé để được xem bộ phim kinh dị mới nhất, thì trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta lại cố tránh bất cứ điều gì làm mình sợ hãi. Vậy tại sao ta lại trả tiền để xem một bộ phim kinh hãi? 

Nhiều nhà tâm lí học đã tìm cách trả lời câu hỏi này, và bài viết này sẽ khám phá những cách giải thích khác nhau mà họ đã điều tra được, bao gồm khả năng làm chủ các mối đe dọa thông qua các bộ phim kinh dị và cách chúng giúp chúng ta vật lộn với mặt tối của loài người. 

Đương nhiên, không phải ai cũng thích phim kinh dị, vậy nên chúng ta sẽ bàn luận về những khác biệt cá nhân có thể giải thích cho việc ai bị thu hút bởi phim kinh dị và ai thì không. Cuối cùng, chúng ta sẽ kết thúc bằng việc xem xét tiềm năng trị liệu của việc xem phim kinh dị. 

Những lí do khiến con người thích phim kinh dị

Không có lời giải thích nào được công nhận bởi các học giả cho bất cứ lí do nào khiến mọi người thích phim kinh dị. Đó là bởi vì khi mọi người tìm một bộ phim kinh dị, họ có thể làm như vậy vì nhiều lí do và để thỏa mãn nhiều thứ. Ngoài ra, một số người xem có thể bị thôi thúc xem phim kinh dị vì lí do này chứ không phải lí do khác. Dưới đây là một trong những lời giải thích chắc chắn nhất mà các nhà tâm lí học đã đưa ra để giải thích lí do tại sao mọi người thích xem phim kinh dị.

Trải nghiệm theo cách gián tiếp và sự làm chủ các mối đe dọa

Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta không thường xuyên gặp phải những tình huống đáng sợ, nhưng nếu chúng ta gặp phải điều gì đó đe dọa hoặc nguy hiểm, nó sẽ thu hút sự chú ý của ta.

Học giả kinh dị Mathias Clasen cho rằng xu hướng này có thể bắt nguồn từ mối nguy hiểm thường trực mà tổ tiên xa xưa đã trải qua trong môi trường sống của họ. Đối với người cổ đại, cần phải luôn luôn cảnh giác để tránh trở thành con mồi của một loài động vật lớn và nguy hiểm hơn. 

Những kinh nghiệm lâu đời này đã mang lại cho con người một hệ thống phát hiện mối đe dọa mang tính phản hồi cao, mặc dù chủ yếu là trong vô thức. Bởi vì phim kinh dị làm rất tốt việc mô phỏng các tình huống đe dọa, điều này cũng có nghĩa là phản ứng cảm xúc của chúng ta đối với những cảnh phim này cũng tương tự như những gì ta phải trải qua nếu gặp ngoài đời thực. 

Đương nhiên, bởi vì chúng ta không thường xuyên gặp phải các mối đe dọa ngoài đời thực như người cổ đại, nên việc xem phim kinh dị có thể là một trải nghiệm mới lạ cho phép ta sử dụng hệ thống phát hiện mối đe dọa bẩm sinh của mình. Điều này không chỉ khiến phim kinh dị thu hút khán giả hơn mà còn cho phép họ trải nghiệm những thứ như hậu tận thế, cuộc xâm lược của người ngoài hành tinh và mối đe dọa của kẻ tấn công mà không phải gặp nguy hiểm. 

Do đó, phim kinh dị là một cách không gây rủi ro để gián tiếp giúp trải nghiệm các mối đe dọa và diễn tập phản ứng của một người đối với những đe dọa đó. 

Ngoài ra, sau khi mọi người xem xong một bộ phim kinh dị mà không bị ảnh hưởng gì, họ có thể cảm thấy như mình đạt được một thành tựu và làm chủ đối với mối đe dọa mà họ đã trải qua, điều này khiến họ cảm thấy tự tin hơn vào khả năng xử lí các tình huống gây lo lắng khác. 

Thuyết chuyển giao kích thích

Một trong những thuyết tâm lí sớm nhất để giải thích việc mọi người thích xem phim kinh dị là thuyết chuyển giao kích thích của Dolf Zillman. Thuyết này đề xuất rằng phương tiện truyền thông có tính kinh dị kích thích mức độ sinh lí cao vì nỗi sợ hãi mà chúng gây ra, khi phương tiện truyền thông đó kết thúc, sự kích thích đó sau đó sẽ tăng cường cảm giác nhẹ nhõm và thích thú của người xem, dẫn đến cảm giác phấn khích tột độ. 

Các nghiên cứu đã ủng hộ thuyết này, ít nhất là đối với khán giả nam. Ví dụ, một nghiên cứu cho thấy nam giới càng đau khổ thì họ càng thấy kích thích khi xem một bộ phim kinh dị, thì từ đó họ càng cảm thấy thích thú hơn sau khi xem xong bộ phim. 

Khám phá mặt tối của con người

Một nghiên cứu khác đã chỉ ra việc chúng ta thích xem phim kinh dị có thể là do ta được thỏa mãn trí tò mò về mặt tối của con người. 

Xã hội bảo đảm rằng hầu hết chúng ta hiếm khi phải gặp phải những con quái vật đồi bại hoặc đáng sợ, và chúng ta giữ mặt tối của bản thân sâu bên trong để hòa nhập với cộng đồng. 

Phim kinh dị gián tiếp cho chúng ta khám phá bản chất của cái ác, cả ở người khác và ở chính chúng ta, đồng thời vật lộn với những phần đen tối nhất của nhân loại trong một môi trường an toàn. 

Ai thích phim kinh dị?

Không phải ai cũng thích phim kinh dị. Thực tế là, có những người còn tránh xa thể loại phim kinh dị nhiều nhất có thể. 

Tâm lí học đã cung cấp một số hiểu biết sâu sắc về những khác biệt cá nhân khiến ai đó thích xem phim kinh dị hơn.    

Những người tìm kiếm cảm giác mạnh

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng những người có đặc điểm tìm kiếm cảm mạnh giác có xu hướng thích phim kinh dị. 

Tìm kiếm cảm giác mạnh là xu hướng tìm kiếm những trải nghiệm mới lạ, mạo hiểm hoặc mãnh liệt. Những người tìm kiếm cảm giác có xu hướng trải nghiệm những cảm xúc tích cực khi họ có những trải nghiệm kích thích mạnh mẽ, ngay cả khi những trải nghiệm đó là tiêu cực. 

Do đó, những người tìm kiếm cảm giác mạnh được kết nối để tận hưởng trải nghiệm kích thích của phim kinh dị theo cách mà những người không có đặc điểm không có được. 

Những người có khả năng đồng cảm ở mức thấp

Những người có chỉ số đồng cảm thấp có xu hướng thích xem phim kinh dị hơn vì họ ít bị ảnh hưởng bởi sự đau khổ được miêu tả trên màn ảnh. 

Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là những người có mức độ đồng cảm cao thì không thích phim kinh dị. Mặc dù, họ có thể tránh xa những bộ phim kinh dị vì sự đau đớn và khổ sở mà chúng miêu tả, nhưng nếu họ xem phim kinh dị, họ sẽ thích thú với sự nguy hiểm và sự phấn khích của những câu chuyện, cũng như bộ phim kinh dị kết thúc có hậu. 

Người thuộc giới tính Nam

Hơn bất kì sự khác biệt cá nhân nào, giới tính là yếu tố dự báo rõ nhất về việc thưởng thức phim kinh dị, với nam giới, họ có xu hướng thích những bộ phim đáng sợ và bạo lực hơn nhiều so với nữ giới. 

Sự khác biệt này ít nhất có thể giải thích được một phần bởi thực tế là phụ nữ có xu hướng cảm thấy sợ hãi và lo lắng nhiều hơn nam giới. 

Ngoài ra, phụ nữ có xu hướng nhạy cảm với sự ghê tởm cao hơn đàn ông, điều này có thể khiến họ không thích những bộ phim bộ phim kinh dị máu me.

Xem phim kinh dị có thể được dùng làm phương pháp trị liệu được không?

Ngày càng có nhiều nghiên cứu cho thấy phim kinh dị có thể được sử dụng trong môi trường y tế để giúp đỡ những người mắc chứng lo âu hoặc chấn thương. 

Ví dụ, một nghiên cứu gần đây cho thấy rằng những người xem phim kinh dị ít bị tổn thương tâm lí hơn trước đại dịch COVID-19 và những người hâm mộ thể loại phim về đề tài ngày tận thế cảm thấy có sự chuẩn bị tốt hơn cho những đợt dịch tiếp theo. 

Điều này chỉ ra rằng những người xem phim kinh dị phát triển được khả năng đối phó với các tình huống gây căng thẳng và lo lắng.

Nếu đúng như vậy, việc xem phim kinh dị và các phương tiện truyền thông khác có thể được các chuyên gia tâm lí sử dụng để giúp những bệnh nhân lo lắng phát triển các chiến lược có liên quan đến hành vi và cảm xúc để đối phó với nỗi sợ hãi trong họ, điều này khiến họ trở nên mạnh mẽ hơn. 

Mặc dù, những người không thích kinh dị sẽ không thấy điều này có lợi, nhưng đối với những người thích thể loại này, các nghiên cứu chỉ ra rằng xem phim kinh dị sẽ giống như liệu pháp tiếp xúc. Vẫn chưa có bằng chứng cho khả năng này, nhưng các nhà nghiên cứu đang bắt đầu xem xét tiềm năng chữa bệnh của phim kinh dị. 

----------
Tác giả: Cynthia Vinney

Link bài gốc: Why Do We Enjoy Horror Movies?

Dịch giả: Hà Mai - ToMo - Learn Something New

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về ToMo. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Dịch Giả: [Tên dịch giả] - Nguồn: ToMo - Learn Something New". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: "Theo ToMo" hoặc khác đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Facebook ToMo - Learn Something New để đọc các bài dịch khác và cập nhật thông tin bổ ích hằng ngày.

(***) Trở thành Tình nguyện viên, Thực tập sinh Part-time tại ToMo để rèn luyện ngoại ngữ và đóng góp tri thức cho cộng đồng tại: http://bit.ly/ToMo-hiring.