Một vài năm trước đây đã có một video được đăng tải lên Youtube với tiêu đề "Tại sao đàn ông và phụ nữ không thể làm bạn với nhau". Trong đó, một chàng trai đã tiếp cận một số người bao gồm cả nam lẫn nữ và đặt câu hỏi rằng, "liệu đàn ông và phụ nữ có thể làm bạn của nhau không?". Trong khi phụ nữ đã khẳng định là có thì dường như những người đàn ông lại không đồng ý với điều đó, họ sẽ quan tâm đến điều gì đó hơn thế nữa, ví dụ như tình dục. Khi phụ nữ được hỏi rằng liệu rằng những người bạn nam của họ có một chút dục cảm nào với họ không, hầu hết người phụ nữ đều nghĩ điều đó có thể xảy ra và nhận thức được việc đàn ông đều hứng thú với điều đó, vậy nên, dường như họ luôn cảm thấy có thứ gì đó ẩn đằng sau "tình bạn đơn thuần". Trong video tiếp theo, vẫn chàng trai đó tiếp tục đặt câu hỏi rằng việc một người đang đang có người yêu đi chơi với bạn đồng giới có ổn không. Trong khi hầu hết đàn ông đều có chung quan điểm đó là không, và điều đó không hề phù hợp tí nào thì phụ nữ lại nói rằng kể cả đi chơi riêng cùng bạn khác giới vẫn rất ổn. Tuy nhiên, khi đối mặt với việc nửa kia của mình có thể đi chơi với những người bạn khác giới, thì thái độ của họ dường như có vẻ thay đổi, họ cảm thấy phiền với việc đó. 

"Và ở đây tôi nghĩ anh ấy đột nhiên hứng thú với việc đi bộ hoàn toàn là điều bình thường"

Vậy tại sao lại có sự khác biệt trong cách phản ứng của phụ nữ còn đàn ông thì không có? Có lẽ chúng chỉ là đơn giản ở việc chỉnh sửa video, nơi chỉ có những phản hồi nhất định được giữ lại để làm rõ quan điểm, tuy nhiên, tôi nghĩ phải có điều gì đó thú vị hơn kìa. Để tìm ra, chúng ta sẽ cần đào sâu vào hai khái niệm đã nổi lên trong một khoảng thời gian: "trai tốt" và "friendzone". Có thể nhiều bạn đã biết về thuật ngữ "Friendzone", ví dụ như một chàng trai đã thích một cô gái rồi nhưng cô gái ấy không thích lại chàng trai kia. Chính vì thế, chàng trai buộc phải hành động để cố gắng thay đổi cục diện. Còn "Trai tốt" thì lại mang ý nghĩa ngược lại, đó là những chàng trai đang mắc kẹt trong mối quan hệ "friendzone" nhận ra rằng tình bạn của họ không thể phát triển thành tình yêu được, họ trở nên cáu gắt với người họ thích và khiến cho tình bạn ấy dần dần tan vỡ, cuối cùng lại làm tổn thương đối phương.Thứ họ mong muốn không phải là tình bạn mà là một mối quan hệ yêu đương.

"Trai tốt", nói cách khác, chỉ tốt khi họ muốn tình dục, vậy nên họ thực sự không "tốt" lắm. Mọi người đều có thể cảm nhận thấy điều đó, vậy nên chính đó là lý do tại sao từ "ngoan" lại nằm trong dấu ngoặc kép. Hơn nữa, mọi người còn ác cảm với những người như trên vì thái độ của họ(thực sự như thế hoặc giả vờ như thế) khi phụ nữ buộc phải quan hệ hoặc tiến tới việc yêu đương vì họ "tốt"(cho dù bất kỳ số lượng đáng kể nào trong số họ có ý thức nghĩ rằng đây hoàn toàn là một vấn đề khác). Ngoài ra, "trai tốt" còn bị coi thường vì họ coi tình bạn như một giải thưởng để an ủi cho việc họ chưa đạt được thứ họ muốn, hoặc tệ hơn, thứ mà họ có nhưng chẳng hề quan tâm tới. Trong đầu những người này chỉ nghĩ có tình bạn thôi là chưa đủ! Tuy nhiên, có một số điều đặc biệt về cái mác "trai tốt" này, những thứ thoạt nhìn thì tưởng là không phù hợp. Đầu tiên, nhận được mác "trai tốt" chỉ xuất hiện khi người kia không đáp lại tình cảm của họ. Một khi người kia "bật đèn xanh", sẽ không biết được anh ta thật sự tốt hay chỉ mang mác "tốt". Nói cách khác, ta sẽ có hai người có tính cách giống hệt nhau cho tới khi sự thật bắt đầu lộ diện. Nếu mục tiêu đáp lại tình cảm của anh ta thì chứng tỏ anh ta là một chàng trai tốt; còn nếu cô ấy không đáp lại tình cảm ấy và người đàn ông không thấy tình trạng đó thỏa đáng, thì giờ đây anh ta chính là một gã “trai tốt”; không phải là một chàng trai thực sự tốt.

Tuy nhiên, đó chỉ là vấn đề bề nổi. Vấn đề quan trọng hơn nhiều đó là ở bản thân các mác ấy, cái mác được đặt theo tên của chúng, dường như ngụ ý rằng vấn đề chính là hành vi tốt của các chàng trai, chứ không phải là quyền thái độ mà cái mác bề ngoài này nhắm đến. Điều này thực sự rất gây tò mò. Nếu quyền thái độ là vấn đề của những người mà thuật ngữ này nhắm đến, vậy thì tại sao cái mác này lại tập trung vào hành vi tốt đẹp khác của họ; những hành vi ấy có thể không khác biệt gì so với hành vi của những người tốt thực sự ư? Hơn nữa, tại sao cái mác này lại chỉ dành riêng cho nam giới (đó là “trai tốt” chứ không phải “người tử tế”, và ngay cả khi nếu phụ nữ làm việc đó, thì cô ấy cũng chỉ là "người tốt”)? Với hai câu hỏi này, giờ đây chúng ta đã sẵn sàng để bắt đầu giải quyết câu hỏi ban đầu đó là: tại sao câu trả lời của phụ nữ đối với các câu hỏi về tình bạn  lại có vẻ khác biệt còn  nam giới thì không?

"Cảm ơn ông vì đã đưa tôi đi mua sắm, tôi thật sự may mắn khi có một người bạn như ông..."

Đầu tiên tại sao thuật ngữ lại nhắm tới hành vi tốt? Câu trả lời dường như sẽ xoay quanh việc "có qua có lại", trong xã hội ngày nay, khi một người cho bạn một cái gì đó thì họ có xu hướng chờ được đền đáp vào một lúc nào đó. Điều này được gọi là sự vị tha tương hỗ - hay đơn giản đó là sự hợp tác - và là yếu tốt cốt lõi sống của hầu hết mọi mối quan hệ xã hội thành công với những người không phải là họ hàng (Trivers, 1971)." Tuy nhiên, trong tình yêu thì không lúc nào cũng cần phải đền đáp từ hai phía, có người liên tục được chăm sóc bởi nửa kia mà không đáp lại gì. Hầu như những người này sẽ mang tiếng "đào mỏ". Nói chung, mang tiếng là kẻ lừa dối có hại cho việc tạo dựng, kết giao xã hội và duy trì tình bạn, vậy nên hãy giữ tiếng tốt cho bản thân. 

Ý nghĩa của việc tại sao cái mác “chàng trai tử tế” lại tập trung vào những hành vi tốt đẹp khác thì sẽ thấy rõ ngay lập tức: Nếu một người đối xử tốt với bạn - kể cả khi bạn không có nhu cầu - người ta vẫn mong bạn sẽ đáp trả lại cái gì đó bao gồm cả giữa những người theo chủ nghĩa vị tha và các bên thứ ba tiềm năng khác. Nếu bạn không đáp lại, mọi người sẽ nghĩ bạn lợi dụng lòng tốt của người khác. Điều này chắc chắn sẽ khiến bạn gặp khó khăn: trong khi họ chắc chắn muốn được hưởng những lợi ích từ hành vi tốt (ví dụ như bữa ăn miễn phí, hỗ trợ xã hội, v.v.), họ không muốn có nghĩa vụ phải hoàn trả nếu điều đó là không thể tránh được. (chính sự kỳ vọng đó khiến mọi người không thoải mái khi nhận quà; không phải vì họ không muốn những món quà đó). Vậy làm thế nào để bạn có thể từ chối? Bạn có thể đặt câu hỏi về động cơ của người vị tha: liệu người vị tha chỉ cho đi để nhận được thứ khác (chẳng hạn như tình dục) và liệu thứ khác đó có được coi là có giá trị hơn đáng kể so với thứ được cho ban đầu hay không (cũng giống như tình dục thường có xu hướng), ngay lập tức người ấy sẽ mang danh "trai tốt". Nếu một người phụ nữ muốn chỉ nhận lòng tốt hoặc không muốn đáp lại hoặc cả hai thì cái mác này có thể linh hoạt được. Vì hành vi đó không tốt nên không cần đáp lại nó.

Hãy ghi nhớ rằng, không ai trong số này cần phải được giải trí một cách có ý thức. Trên thực tế, trong một số trường hợp, tốt hơn hết là bạn không nên nhận thức có ý thức về những điều như vậy. Ví dụ, để làm cho việc định hình lại (từ “tốt thành “tốt đẹp”) thành công hơn, người thực hiện việc định hình lại phải có những động cơ không gây hại: nếu người phụ nữ được đề cập rõ ràng về mong muốn lợi dụng lòng tốt của đàn ông đối với cô ấy và không có ý định trả ơn thì cô ấy chính là kẻ lừa dối trong tình huống này (cũng giống như hành vi của “chàng trai tốt bụng” trở lại chỉ là một người tốt bụng đơn thuần, với một chút ngây thơ). Hiểu được điều này sẽ giúp chúng ta trả lời câu hỏi thứ ba đó là: tại sao câu trả lời của phụ nữ đối với câu hỏi về tình bạn dường như không nhất quán với nhau? Nhận thức có ý thức về những loại tính nhẩm này thường sẽ không giúp ích gì cho phụ nữ, vì chúng có thể bị “rò rỉ” ra ngoài. Nghĩ theo một cách khác, bạn sẽ dễ dàng thuyết phục mọi người rằng bạn không làm điều gì sai nếu bạn không thể nhớ lại bất kỳ ký ức nào về việc bạn đã làm sai một cách hợp pháp (trái ngược với việc có thể kết nối lại những ký ức đó và cần phải loại bỏ chúng). Để liên hệ điều này với các câu trả lời trong video, khi một người phụ nữ đang nhận được lợi ích từ những người bạn khác giới của mình, việc luôn ý thức được rằng những người bạn ấy đang cố gắng lấy thêm thứ gì đó từ cô ấy có thể giúp cô ấy chống lại những lời chỉ trích là một kẻ lừa dối và mang tiếng xấu là "lợi dụng", cũng như tránh phải đáp trả lại cho những người bạn đàn ông ấy. Mặt khác, khi bạn trai hiện tại của cô ấy đang “tử tế” với những người phụ nữ khác, thì việc cô ấy nhận thức được những động cơ tiềm ẩn đó sẽ giúp ích cho cô ấy.

“Tôi thề là tôi chỉ cho cô ấy biết ý kiến của tôi về chiếc áo ngực mới của cô ấy với tư cách một người bạn!”

Cuối cùng, chúng ta chuyển sang trả lời cho câu hỏi thứ hai, tại sao thuật ngữ "trai ngoan" lại dành riêng cho nam giới? Câu trả lời này liên quan nhiều đến một thực tế đơn giản là, nếu tất cả đều bình đẳng, phụ nữ luôn thích những người đàn ông đầu tư cho họ dù ngắn hạn và dài hạn thì vai trò của người phụ nữ trong việc thu hút và duy trì sự quan tâm của nam giới bị sẽ giảm đi đáng kể. (Buss, 2003). Nói một cách đơn giản, nam giới đầu tư vì nữ giới thường có xu hướng thấy khoản đầu tư đó hết sức hấp dẫn. Chung quy lại, phụ nữ thì thích được dành thời gian còn đàn ông thì thường sẵn sàng làm điều đó. Tuy nhiên, nam giới làm lâu dài hay không còn phụ thuộc vào khả năng hoặc mục tiêu của họ, khi họ nhận ra mình bị thiệt họ sẽ trì hoãn điều đó. Thuật ngữ “trai tốt” có thể vừa để tránh những chi phí đi kèm với việc nhận khoản đầu tư đó nhưng không đáp trả lại, vừa là một chiến thuật đáng hổ thẹn tiềm ẩn đối với những người đàn ông rút lại sự tử tế của họ khi nhận thấy rõ ràng rằng sự tử tế sẽ không được đền đáp như dự định của họ. Tương tự như vậy, một người phụ nữ có thể nghi ngờ “sự tử tế” của đối phương khi chúng hướng tới người khác. Tuy nhiên, phân tích này chỉ để xem xét mục đích của phụ nữ; cách mà nam giới phải đối mặt với một loạt các vấn đề liên quan, chỉ từ một góc độ khác. Hơn nữa, đó là về các chiến lược cơ bản của nam giới, tôi đảm bảo với bạn rằng không có cái nào là không dàn dựng chiến lược cả.

-------------------------------------
Tác giả: Jesse Marczyk 

Link bài gốc: https://www.psychologytoday.com

Dịch giả: Hà Mai - ToMo - Learn Something New

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về ToMo. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Dịch Giả: [Tên dịch giả] - Nguồn: ToMo - Learn Something New". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: "Theo ToMo" hoặc khác đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Facebook ToMo - Learn Something New để đọc các bài dịch khác và cập nhật thông tin bổ ích hằng ngày.

(***) Trở thành Tình nguyện viên, Thực tập sinh Part-time tại ToMo để rèn luyện ngoại ngữ và đóng góp tri thức cho cộng đồng tại: http://bit.ly/ToMo-hiring.