“Dear mọi người,

Khi mình còn là một đứa trẻ, mọi người thường hỏi điều mà mình muốn làm khi lớn lên, và mình không biết trả lời sao nữa. Bố mẹ mình luôn “nói đỡ” cho mình rằng: “Không có gì phải vội vàng để tìm ra mục đích cuộc đời của một đứa trẻ 6 tuổi cả.”

Nhưng bây giờ mình đã 20 tuổi rồi. Mình đã luôn cố né tránh phải đưa ra quyết định về những việc bản thân muốn làm trong cuộc đời, chừng nào còn có thể; nhưng mình đã sớm phải chọn một chuyên ngành, chọn hướng đi; và bây giờ mình thấy thật … sợ hãi. Điều gì sẽ xảy ra nếu mình lỡ quyết định sai lầm và chọn không đúng chuyên ngành? Điều gì sẽ xảy ra nếu quyết định bản thân đưa ra năm 20 tuổi ảnh hưởng đến phần còn lại của cuộc đời mình theo một cách tiêu cực?

Mình phát hiện bản thân cảm thấy ghen tị với những người “chắc cốt” về những kế hoạch trong tương lai của họ. Hầu hết bạn bè của mình dường như đã biết bản thân họ muốn làm điều gì rồi – lựa chọn là một điều gì đó rất đỗi dễ dàng với họ. Trong khi đó, chính ý nghĩ phải đưa ra quyết định này lại khiến mình hoảng loạn đến mức không thể nghĩ về nó, điều này càng khiến mình hoảng sợ hơn, vì đã không còn nhiều thời gian nữa rồi. Mình thực sự muốn đưa ra được quyết định đúng đắn nhất cho cuộc đời, nhưng thậm chí còn không biết phải bắt đầu từ đâu.

Bố mẹ nói rằng mình nên nghe theo niềm tin của bản thân và chọn điều gì khiến bản thân hạnh phúc nhất. Nhưng mình vẫn không biết điều gì khiến mình hạnh phúc. Mọi ý tưởng mà mình nghĩ ra đều đi kèm với quá nhiều sự nghi ngờ và câu hỏi – hoàn toàn không có thứ gì có vẻ … khiến mình tìm ra điều đúng đắn. Quyết định này sẽ có ảnh hưởng rất lớn đến cuộc đời, và mình không cho phép bản thân đưa ra quyết định sai lầm được. Mình biết, mình chỉ đang học đại học, và sẽ bắt đầu một cuộc đời thật sự sau đó, nhưng nếu mình cứ “bất động” trong việc lựa chọn chuyên ngành, thì mình sẽ quyết định ra sao công việc sẽ làm khi tốt nghiệp đây?

Câu hỏi của mình đó là: “Khi bạn quyết định con đường riêng trong cuộc đời, làm thế nào mà bạn biết được bạn đang đưa ra một lựa chọn đúng đắn? Bằng cách nào mà bạn có thể vượt qua nỗi sợ hãi về việc bạn có thể quyết định sai lầm?

Kí tên,

Thực sự lo lắng về chuyên ngành của mình.”

[Ghi chú của Biên tập viên: Bức thư trên đã được chỉnh sửa để rõ ràng và về độ dài của nó.]

Dear “Seriously Anxious”, 

Tôi đã hiểu lý do tại sao bạn lại hoảng loạn như vậy, và tôi cũng hiểu được tại sao lại có nhiều bạn trẻ tốt nghiệp Phổ thông và Đại học lại lo lắng đến vậy – phải quyết xem thứ gì bạn có thể làm trong cuộc đời, có thể là một quyết định gây choáng ngợp.

Lần đầu tiên khi được hỏi về điều tôi muốn làm khi lớn lên, là một đứa bé mới được có ba tuổi rưỡi, tôi đã trả lời: “Đó là một con khủng long T-Rex ạ!”. Nguyện vọng của tôi đã thay đổi sau đó – giống với phần lớn những sinh viên đại học khác. Ở Mỹ, lấy ví dụ như, có gần 30% sinh viên chuyển ngành ít nhất một lần, và 10% đã chuyển nhiều lần.

Mọi chuyện còn không ổn định hơn, sau khi tốt nghiệp. Cục Thống kê Lao động Hoa Kỳ thấy rằng trong độ tuổi từ 18-42, người trưởng thành đã thay đổi công việc trung bình 10 lần, hoặc hơn, và điều đó còn chưa kể đến các cuộc khủng hoảng khiến mọi người phải đánh giá lại các ưu tiên và cân nhắc lại lựa chọn nghề nghiệp của họ.

Tất cả những điều đó muốn nói rằng: Bạn đang tạo áp lực quá lớn cho bản thân khi phải cố biết điều gì đó mà bạn chưa thực sự biết. Vâng, bạn bè của bạn có thể nghĩ rằng họ biết những gì mình muốn làm, nhưng họ không thể biết chắc chắn vì họ chưa làm điều đó. Khi tôi còn là sinh viên đại học, phần lớn lớn sinh viên chuyên ngành tâm lý học đều biết rằng họ muốn trở thành nhà tâm lý học. Đoán xem có bao nhiêu người trong ngành tâm lý để lấy bằng tâm lý học? 4%. Nó đó.

Hầu hết mọi người đều hi vọng tìm được công việc họ yêu thích và thấy có ý nghĩa, đồng thời công việc cũng phù hợp với kỹ năng của họ, nên họ thực sự giỏi công việc đó. Chà, thật ra khá khó để đánh giá những điều đó cho đến khi bạn nhận được một công việc trong lĩnh lực này và tận mắt trải nghiệm nó. Nhiều công việc có thể rất khác một khi bạn thật sự làm chúng.

Vì vậy, khi bạn nói, “Tôi không thể lựa chọn sai”, vậy là bạn đã sai rồi. Bạn có thể đủ khả năng để lựa chọn sai, và tốt hơn là bạn nên làm như vậy. Tôi nói vậy bởi vì có bằng chứng cho thấy rằng, quyết định chọn một nghề nghiệp quá sớm thực sự có thể sẽ phát sinh vấn đề. Một nghiên cứu cho thấy, những người chọn chuyên ngành sớm có nhiều khả năng chuyển đổi nghề nghiệp hơn những người chọn chuyên ngành muộn hơn.

Khi chọn một chuyên ngành, hoặc chọn một công việc đầu tiên, chỉ đơn thuần là bắt đầu một quá trình thử nghiệm trong đó bạn đánh giá xem bạn, và nghề nghiệp có phù hợp hay không. Và nếu bạn đang nghĩ, “Này, nghe có vẻ giống như đang hẹn hò.” – Bingo! Thật vậy, chúng ta thường hẹn hò với một số người và có nhiều mối quan hệ trước khi tìm được người mà chúng ta muốn ổn định cuộc sống. Điều này cũng đúng với việc tìm kiếm một nghề nghiệp: Bạn có thể cần phải đúng với việc tìm kiếm một nghề nghiệp: Bạn có thể cần  phải “hẹn hò” với nhiều môn học và ngành nghề khác nhau trước khi tìm được một ngành phù hợp.

Bây giờ chúng tôi đã làm rõ các rủi ro (rất thấp) của việc chọn sai chuyên ngành và tại sao việc thử nhiều lựa chọn sẽ giúp bạn xác định nghề nghiệp phù hợp với mình nhất, hãy nói về cách chọn chuyên ngành khi bạn thậm chí không có bằng ứng cử viên.

Chọn ngành học có khó không khi bạn không có đam mê mãnh liệt chỉ cho bạn một hướng đi cụ thể? Vâng, vì vậy đừng chọn 1 chuyên ngành; hãy chọn 10 chuyên ngành. Thay vì cố gắng đoán một chủ đề bạn yêu thích, hãy liệt kê 10 thứ. Thay vì cố gắng đoán một chuyên ngành bạn yêu thích, hãy liệt kê 10 ngành bạn không thích. Bất cứ điều gì khiến bạn quan tâm thậm chí là hứng thú cũng nên có trong danh sách.

Khi bạn đã tổng hợp danh sách của mình, hãy xem qua và xếp hạng các tùy chọn của bạn theo thứ tự mà bạn muốn thử trước. Sau đó, bắt đầu tham gia các lớp học về các môn học đó và ghi chú lại những điều bạn thích hoặc không thích về từng môn học và những kỹ năng nào của bạn đã bị hao mòn, hoặc đã được phát triển. Hãy nói chuyện với các giáo sư, hoặc chuyên gia về công việc trong lĩnh vực này, và những gì một ngày làm việc thực tế sẽ đòi hỏi ở bạn.

Nếu những gì bạn khám phá ra, mà cảm thấy đúng, hãy tiếp tục khám phá lĩnh vực đó. Và nếu không, hãy chuyển đến tùy chọn tiếp theo trong danh sách của bạn. Hãy tiếp tục thử nghiệm sau khi bạn tốt nghiệp và đừng ngại thay đổi công việc nếu những gì bạn đang làm không phù hợp với bạn.

Nếu bạn lo lắng về việc tụt hậu so với người khác, những người biết họ muốn gì, đã và đang tiến bước trên con đường theo đuổi đam mê của mình; còn bạn là khám phá đam mê của bạn là gì, để cuối cùng bạn có thể tạo dựng sự nghiệp xung quanh một hoặc nhiều người trong số họ.

Nghiêm túc mà nói, hiện tại không có quyết định lớn nào trước mắt bạn – chỉ là một loạt những quyết định nhỏ khác. Dù bạn khai báo chuyên ngành nào thì cũng không hơn gì một chỗ dành sẵn, là trạm đầu tiên của bạn trên hành trình khám phá và tìm tòi. Nghề nghiệp kéo dài hàng thập kỷ và bạn có thể có nhiều nghề nghiệp trong cuộc đời của mình. Dành một vài năm để tìm cái mà bạn sẽ đầu tư vào quan trọng hơn là lao vào cái mà bạn không làm được. 

------------

Dịch giả: Nguyễn Viết Cường

Tác giả: Guy Winch 

Link bài gốc: Dear Guy: “Help! I don’t know what I want to do with my life!?!” | (ted.com)

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về ToMo. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Dịch Giả: Nguyễn Viết Cường - Nguồn: ToMo - Learn Something New". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: "Theo ToMo" hoặc khác đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Facebook ToMo - Learn Something New để đọc các bài dịch khác và cập nhật thông tin bổ ích hằng ngày.

(***) Trở thành Tình nguyện viên, Thực tập sinh Part-time tại ToMo để rèn luyện ngoại ngữ và đóng góp tri thức cho cộng đồng tại: http://bit.ly/ToMo-hiring.