Ikigai là một lối sống và cũng là một ý tưởng.

Cách tiếp cận trong việc tìm kiếm và sống một cuộc đời ý nghĩa của người Nhật, xét cho cùng rất đơn giản, nhưng sức ảnh hưởng của nó lại lan rộng.

Bài viết này sẽ review 5 cuốn sách hay nhất viết về ikigai. Những cuốn sách này sẽ giúp ta khám phá về cách người Nhật định nghĩa và chia sẻ lối sống ikigai cũng như lý do khiến nó có ảnh hưởng sâu sắc tới sự trường thọ của họ. 

Mỗi cuốn sách đều có thể được đọc riêng rẽ, nhưng khi kết hợp lại, chúng đem đến một cái nhìn bao quát hơn về khái niệm và hiểu được điều gì đã khiến ikigai trở thành một phần của cuộc sống hằng ngày của người Nhật. 

1. Ikigai – Đi Tìm Lý Do Thức Dậy Mỗi Sáng (Héctor García và Francesc Miralles)

Cuốn sách “Ikigai – Đi Tìm Lý Do Thức Dậy Mỗi Sáng” được thiết kế và trình bày đẹp mắt. Nó cung cấp một điểm khởi đầu tốt cho chuyến hành trình của bạn hay khách hàng của bạn trong việc tìm hiểu và nắm bắt suy nghĩ của người Nhật về ikigai.

Hai tác giả Héctor García và Francesc Miralles đã mở đầu cuốn sách thú vị này bằng việc kể cho độc giả nghe về cách mà ý tưởng này được hình thành qua một vài cuộc gặp gỡ tại một quán rượu nhỏ ở Tokyo.

Khi tình bạn của hai người lớn dần, họ càng nhận ra sự hứng thú của đối phương đối với việc trả lời câu hỏi đã thách thức những nhà triết học, nhà thơ, nhà văn trong hàng nghìn năm qua: “Ý nghĩa của cuộc sống là gì?”

Không lâu sau đó, họ chú ý tới khái niệm ikigai của người Nhật. Cụm từ này có thể tạm dịch là “niềm hạnh phúc khi luôn bận rộn” và có thể góp phần giải thích cho tuổi thọ phi thường của người Nhật.

Mặc dù nhiều người Nhật sống giản dị, lành mạnh với đồ ăn ngon và dành nhiều thời gian cho hoạt động ngoài trời thì các tác giả vẫn tin rằng ikigai cũng có ảnh hưởng sâu sắc tới cuộc sống của họ. Mục tiêu của cuốn sách là nắm bắt và chia sẻ những ý tưởng ẩn sâu trong ikigai và hướng dẫn áp dụng các nguyên tắc của ikigai để có một “hành trình dài và vui vẻ trong suốt cuộc đời”.

Theo những người dân trên đảo Okinawa, Nhật Bản, nó là lý do để họ thức dậy vào mỗi sáng. Và chắc hẳn phải có điều gì ẩn chứa trong nó. Okinawa thuộc vùng “blue zones” (một trong số ít những khu vực trên thế giới nơi mà người dân có sức khỏe và tuổi thọ cao) và có nhiều người hơn 100 tuổi nhất thế giới.

Ikigai được tìm thấy trong khi chúng ta hết lòng với các hoạt động mình tham gia và yêu thích. Sự hài lòng và lý do bạn tồn tại đến từ sự hiểu biết về bản thân, được thể hiện trong biểu đồ dưới đây:

• Điều bạn yêu thích 
• Điều bạn làm giỏi
• Điều thế giới cần 
• Điều giúp bạn kiếm ra tiền 

Biểu đồ ikigai: Một quan điểm triết học

Cuốn sách có nhiều hơn một mục đích. Trước hết, nó khám phá ra những thói quen, lối sống lấy cảm hứng từ ikigai có thể giúp chúng ta có được cuộc sống dài lâu và lành mạnh, chẳng hạn như khả năng kiểm soát sự căng thẳng, tránh lối sống ít vận động, nhận thức cảm xúc, xây dựng thái độ tích cực và ngủ đủ giấc.

Tuy nhiên, nó cũng giúp độc giả tìm ikigai cho riêng bản thân họ.

Cuốn sách được xây dựng dựa trên nghiên cứu về “những lý do để sống” của Viktor Frankl và khái niệm “Dòng chảy” của Mihaly Csikszentmihalyi. Nối tiếp là sự khám phá về thiền định và sức bật tinh thần của con người. Cuối cùng, tác giả gói gọn nội dung cuốn sách cũng như thông điệp bao trùm thông qua 10 quy tắc của ikigai:

1. Hãy năng động, đừng nghỉ hưu
2. Chậm rãi thôi
3. Đừng ăn quá no
4. Gần gũi với bạn bè thân thiết
5. Giữ dáng
6. Tươi cười
7. Gắn kết với thiên nhiên
8. Biết ơn
9. Sống cho khoảnh khắc hiện tại
10. Theo đuổi ikigai

Không ngoại lệ, những lời khuyên đó thật tuyệt vời. Sau tất cả thì đam mê và tài năng của mỗi chúng ta đều là những tồn tại độc nhất. Nếu chúng ta biết đến chúng thì chúng nên được chia sẻ và trải nghiệm ngay và luôn; nhưng nếu không thì nhiệm vụ của chúng ta là tìm ra chúng.

Đây là một cuốn sách thú vị, được viết theo lối tinh tế và trang trọng, vừa giải thích rõ những triết lý ẩn sau ikigai, vừa đưa ra những lời khuyên thiết thực.

2. Ikigai for Leaders and Organisations – Frank Brueck

Frank Brueck là một giáo sư danh dự tại trường Đại học Kinh tế Stellenbosch ở Cape Town, Nam Phi.

Trong cuốn sách thú vị và sâu sắc của mình, Brueck đã trình bày mô hình của ikigai như là một công cụ để ta thử thách bản thân trong công việc và cuộc sống, đồng thời là phương tiện để tái tạo và định vị lại bản thân trong chính cuộc sống của mình. 

Chẳng phải chúng ta luôn tự hỏi: “Liệu chúng ta có thể có một sự nghiệp thú vị, ý nghĩa và thành công không?” Hay với tư cách là một nhà lãnh đạo: “ Làm thế nào để bản thân trở thành nguồn cảm hứng, động lực cho người khác?”

Mặc dù thường được áp dụng cho cá nhân, nhưng việc sử dụng ikigai vào kinh doanh có khả năng động viên toàn bộ nhân viên và thúc đẩy sự thay đổi cả trong lẫn ngoài của tổ chức. Điều này giúp tiếp thêm sức mạnh, thúc đẩy sự trôi chảy trong mọi việc, mang lại năng lượng và đam mê.

Với những suy nghĩ đó, Brueck yêu cầu người đọc xem xét tới bốn câu hỏi liên quan tới ikigai như sau (tương tự như García và Miralles):

• Bạn thực sự giỏi điều gì?
• Bạn yêu thích điều gì?
• Thế giới cần điều gì?
• Bạn có thể kiếm tiền từ điều gì?

Chỉ khi trả lời bốn khía cạnh trên với tư cách là một nhà lãnh đạo và một tổ chức thì chúng ta mới sống với đam mê và mang lại những tác động tích cực đến môi trường và xã hội của chúng ta.

Chúng ta cần tìm một con đường kết nối từng khía cạnh với nhau (và nó phải bao trùm tất cả) để đạt được sự cân bằng và hạnh phúc trong cuộc sống cũng như trong sự nghiệp.

Đối với nhà lãnh đạo nghiên cứu cuốn sách này, các công cụ đánh giá là một cách thiết thực để xác định công ty của họ có đang hoặc có khả năng trong tương lại được vận hành một cách cân bằng, không có sự bóc lột, mất công bằng hay không. 

Theo tác giả, ở cấp độ tổ chức, ikigai có thể thay đổi hành vi cả bên trong lẫn bên ngoài cơ cấu tổ chức. Nó có thể trở thành nguồn cảm hứng và năng lượng cho những ai sử dụng nó.

Ikigai là một thông điệp mạnh mẽ và đầy tham vọng, mở ra những cơ hội cho sự thay đổi tích cực. Dẫu được triển khai toàn bộ hay chỉ một phần, nó vẫn có thể tạo ra sự khác biệt rõ rệt trong cách suy nghĩ của chúng ta về cách thức kinh doanh của một tổ chức.

Brueck đã đưa ra một lập luận thuyết phục về việc áp dụng ikigai vào môi trường kinh doanh. Thay vì coi mục tiêu của một tổ chức đơn thuần chỉ là kiếm lợi nhuận và khai thác tài nguyên thiên nhiên, tốt hơn là nên tìm ra các phương hướng mới để đáp ứng được nhu cầu trước đây từng bị bỏ qua của các nhóm cổ đông.

3. Ikigai - Chất Nhật trong từng khoảnh khắc (Yukari Mitsuhashi)

Bìa cuốn sách được thiết kế tươi sáng khiến bạn tự nhiên muốn cầm nó lên và bắt đầu đọc.

Tác giả - người lớn lên tại Nhật Bản, ngay lập tức lôi cuốn độc giả vào những kiến thức chuyên sâu về ikigai của mình, cô giải thích rằng thuật ngữ này thường được hiểu là mục đích sống (nghe có vẻ ghê gớm và dự báo tương lai) nhưng nó cũng có thể được hiểu là niềm vui được tìm thấy trong cuộc sống hằng ngày. 

Sau cùng, nếu không có sự hạnh phúc thì chúng ta khó mà được trải qua một cuộc sống lâu dài và ý nghĩa.

Ikigai - một khái niệm phổ biến và được ngầm hiểu trong xã hội Nhật Bản, thường được tiếp cận như là một phần của cuộc sống hơn là được dạy một cách chính thức.

Có lẽ đó là lý do vì sao nó thường bị sai lệch và hiểu nhầm ở phương Tây. Theo Mitsuhashi, ikigai không chỉ tập trung vào sự nghiệp. Và bốn vòng tròn đan xen mà chúng ta thường dùng để hiểu về ikigai có thể còn hạn chế.

Sự hiểu lầm này không hoàn toàn sai, nhưng nó hạn chế ý tưởng của ikigai. Đối với người Nhật, ikigai có thể liên quan đến công việc của họ nhưng nó cũng đơn giản chỉ là những thú vui giết thời gian như câu cá, gặp gỡ bạn bè, hay thưởng thức một ly rượu vang.

Cuốn sách “Ikigai - Chất Nhật trong từng khoảnh khắc” mô tả ikigai như một loại hạnh phúc luôn tiến tới tương lai trong khi tìm kiếm giá trị ở hiện tại.

Mitsuhashi viết: 

“ikigai là việc tập trung vào từng khoảnh khắc riêng biệt, không chỉ là chủ tâm vào một hành trình lớn của cuộc đời”

Khi áp dụng vào công việc, ngay cả khi chúng ta không vui vẻ bởi sự lựa chọn nghề nghiệp của bản thân, chúng ta vẫn nên tìm kiếm những chi tiết mà chúng ta hứng thú, dù cho chúng có nhỏ bé đi chăng nữa. Công việc, cũng giống như tất cả các khía cạnh của cuộc đời, nó không phải là tất cả và cũng không phải không là gì cả. Đơn giản thay đổi nơi đây một chút và nó có thể tạo ra một cú thúc các nhiệm vụ vào trạng thái ikigai. 

Chìa khóa chính là sự tò mò - lần mò những cách thức mới và luôn luôn tìm kiếm những điều thú vị trong mỗi chi tiết.

Cuốn sách cũng chỉ ra một quan điểm rằng bằng việc xác định mục đích và đam mê của bản thân - ikigai của bạn - bạn có thể sống hạnh phúc. Nó không cần phải là một điều gì lớn lao (viết một cuốn tiểu thuyết hay hay khám phá ra loại thuốc mới); nó có thể là một thứ gì đó khiêm tốn như làm một bữa ăn ngon hay đi dạo và tận hưởng thiên nhiên.

Mitsuhashi truyền tải tình yêu sắc sắc của cô với nguyên tắc truyền thống của Nhật trong khi đưa nó tới thế giới hiện đại cùng với nhiều thử thách nó đi kèm. Thay vì cung cấp cho người đọc một khuôn mẫu để áp dụng, tác giả dẫn người đọc trải nghiệm từng khía cạnh của cuộc sống và học cách trân trọng từng khoảnh khắc mà chúng ta thường bỏ qua.

Với những triết lý đơn giản, không phức tạp, cuốn sách là một trong những nơi độc giả chắc chắn sẽ quay lại nhiều lần. Sự trực quan và sự hiểu biết về ikigai trên lập trường người bản địa của Mitsuhashi đã bổ sung và làm rõ những ẩn ý mà có thể đã bị thiếu mất trong cách lý giải của người phương Tây.

4. How to Ikigai: Lessons for Finding Happiness and Living Your Life’s Purpose – Tim Tamashiro

Tim Tamashiro đã kết hợp một trong những nguyên tắc cổ của Nhật Bản với thế giới hiện đại vào trong một cuốn sách chứa đầy những ví dụ thú vị về ikigai (theo cách nói của tác giả: “giá trị cuộc sống”) trong hành động, đồng thời truyền tải những bài học sâu sắc về sự khiêm tốn. 

Cuốn sách mở đầu với câu chuyện của Dave - một người bạn của tác giả. Lý do để Dave rời khỏi giường mỗi ngày là làm hài lòng mọi người. Thật khó để tưởng tượng rằng nhiều người trong chúng ta trở nên hoài nghi bởi chính những nỗ lực để đạt được thành công của bản thân, nhưng cuốn sách của Tamashiro đã đưa ra nhiều ví dụ cho điều này.

Mỗi người đều có một câu chuyện và lý do của riêng mình để khiến bản thân bắt đầu một ngày mới đầy ý nghĩa và nhiều niềm vui.

Tác giả cũng chỉ ra rằng ikigai là sự tương trợ, nhưng không phải luôn thường trực. Ông ấy đã viết:

“Gửi niềm vui đến thế giới, tôi nhận lại niềm vui từ thế giới”

Châm ngôn của tác giả đã khiến tôi nhớ tới bộ phim đầy ý nghĩa “Đáp đền tiếp nối” (“Pay It Forward”) được đạo diễn bởi Mimi Leder. Câu chuyện có tính đạo đức rằng điều tốt sẽ được lan tỏa và lớn lên.

Luyện tập ikigai giúp bạn khám phá ra tài năng của bản thân, sống có mục đích và điều đó hoàn toàn trong tầm với của chúng ta - đó chính là thông điệp mà Tamaroshi muốn gửi tới người đọc. Văn phong của tác giả vừa dí dỏm, vừa sâu sắc, đi thẳng vào trọng tâm của vấn đề.

“Chúng ta được bảo rằng khi ta có một nền giáo dục tốt, ta có công việc tốt thì ta sẽ có một cuộc sống tốt. Nhưng vẫn còn nhiều hơn thế.” Ông ấy nói. Thay vào đó, chúng ta có thể sử dụng ikigai như một tấm bản đồ chỉ lối cho chúng ta băng qua thế giới hiện đại và khám phá ra mục đích của cuộc đời. Để theo được những chỉ dẫn, chúng ta phải: 1) làm những gì chúng ta yêu thích, 2) làm những gì chúng ta giỏi, 3) làm những gì thế giới cần, và 4) làm những gì mang lại phần thưởng cho chúng ta.

Quan trọng hơn cả, ông ấy giải thích rằng điều kì diệu thực sự bắt đầu khi bạn chia sẻ những gì bạn yêu thích và giỏi (điều kiện 1 và 2) với thế giới để đạt được toàn bộ ikigai (điều kiện 3 và 4).

Theo như Tamashiro giải thích, “khi bạn chạm tới được ikigai của bạn, điều này giống như bạn có được sức mạnh siêu nhiên. Nó giống như bạn có một chiếc GPS cho cuộc đời của bạn.”

Sức mạnh hay ikigai trong cuốn sách này thể hiện ở khả năng giải thích rõ ràng ý tưởng tuyệt vời này, đồng thời xây dựng hình ảnh từ những câu chuyện liên quan. 

“Ikigai không thể được tìm thấy ở tương lai. Nó chỉ có thể tồn tại ở hiện tại”.

5. Ikigai - Bí Mật Sống Trường Thọ Và Hạnh Phúc Của Người Nhật (The Little Book of Ikigai – Ken Mogi)

Nhật Bản được xếp hạnh là một trong số quốc gia có tuổi thọ người dân cao nhất thế giới. Liệu đó có phải là do cách nhìn của họ về cuộc sống và lý do họ thức dậy mỗi sáng không? Có thể lắm.

Sau cùng thì ikigai gắn với tất cả những gì người Nhật làm. Nó là một phần sự nghiệp của họ, nhưng cũng là thứ giải trí và là mối quan hệ của họ.

Trong cuốn sách đáng đọc này, nhà thần kinh học Ken Mogi giới thiệu cho chúng ta năm trụ cột của ikigai, có sự hỗ trợ của khoa học:

1. Bắt đầu từ những việc nhỏ nhất
2. Giải phóng cái tôi cá nhân
3. Sự hài hòa và tính bền vững
4. Niềm vui từ những điều nhỏ bé
5. Sống trọn mọi khoảnh khắc hiện tại

Các nền tảng đều quan trọng như nhau, nhưng cùng với nhau, chúng cung cấp bộ khung cho ikigai phát triển. Cùng với một số giai thoại và những câu chuyện đẹp đẽ, năm trụ cột dẫn chúng ta hiểu và áp dụng những nguyên tắc thực hành cổ xưa của Nhật Bản.

Quan trọng hơn cả, thông điệp của Mogi là ikigai không phải về sự thành công (mặc dù đó là điều nó thường đem lại) như những gì được hình dung ở phương Tây. Bạn có thể là đầu bếp 3 sao Michelin còn sống cao tuổi nhất thế giới tại nhà hàng sushi ở Tokyo được tổng thống Obama ghé thăm, hoặc là một người dọn dẹp trên chuyến tàu Shinkansen nổi tiếng. Ikigai là dành cho tất cả chúng ta; nó được tìm thấy trong những điều nhỏ nhặt của cuộc sống.

Thông qua các trụ cột, tác giả giải thích các bước của ikigai, chẳng hạn như tạo thói quen cho những điều bạn thích: một tách cà phê vào buổi sáng trong lành, hay một nụ cười từ một người bạn gặp khi đang dắt chó đi dạo. Hoặc tập trung vào những chi tiết nhỏ giúp tăng chất lượng những thứ bạn tạo ra và thêm niềm vui vào những điều bạn đang làm: một chiếc email được viết tốt, hay các bước cuối để có một món ăn đẹp đẽ.

Theo như cuốn sách giải thích, hiện hữu ngay lúc này và tại đây có thể được giúp bằng việc tập trung vào sự trực quan - cảm nhận chất lượng của đồ ăn, đồ uống hay âm nhạc mà đặc biệt đối với bạn. Giải phóng bản thân để tận hưởng niềm vui yêu cầu bạn phải rũ bỏ những gánh nặng và đón nhận những cơ hội của niềm vui. 

Cũng như những mô tả của các cuốn sách khác trong bài viết này, nghiên cứu của Mihaly Csikszentmihalyi về dòng chảy không hề xa lạ. Việc đắm chìm trong một điều gì đó, khi mọi điều khác trở nên không còn quan trọng nữa thì cảm giác khi ấy kết nối mật thiết với ý tưởng ikigai. Cũng giống như lý tưởng của người Nhật, dòng chảy hiện hữu cả trong chất lượng công việc lẫn trong bản chất của kinh nghiệm.

Cuối cùng, cuốn sách của Mogi kêu gọi mọi người hành động, mặc dù đó là một cách nói giảm nói tránh. Tác phẩm nhằm truyền cảm hứng tới người đọc hãy từng bước thử những điều mới và tạo ra sự thay đổi. Quá trình tìm kiếm ý nghĩa cuộc đời không phải là một cuộc cách mạng mà là một sự tiến hóa.

Lời nhắn

“Sau cùng, ikigai là sự hiểu biết về bản thân.” - Yukari Mitsuhashi.

Nếu chúng ta muốn sống một cuộc đời ý nghĩa, chúng ta phải hiểu giá trị của bản thân để chọn con đường ưu tiên cho điều đó (Mitsuhashi, 2018).

Mỗi tác giả lại có những cách thức riêng để diễn tả và áp dụng ý nghĩa ẩn chứa trong ikigai, nhưng họ đều có chung nhận thức về mối quan hệ của ikigai tới giá trị của cuộc sống. Sau tất cả, theo một ý nghĩa vô cùng thực tế, nó là thứ khiến chúng ta thức dậy vào mỗi sáng.

Bốn câu hỏi - hoặc điều kiện được đề cập trong mỗi cuốn sách, cung cấp sự chỉ dẫn hữu ích để chúng ta có thể xem xét các lựa chọn của mình. Ikigai chỉ thực sự xuất hiện khi đáp ứng đủ bốn yếu tố. Một người lướt sóng chuyên nghiệp có thể yêu thích cưỡi những con sóng lớn nhưng nó không đem lại phần thưởng (ngoại trừ trải nghiệm) trừ khi họ tìm thấy một cách thức có thể đáp ứng nhu cầu của thế giới và nhận được thù lao.

Ngược lại, người làm vườn khiêm tốn bán hoa hồng bên kia đường đã tìm thấy ikigai. Người làm vườn yêu thích việc ngắm nhìn những bông hoa của họ nở rộ, khéo léo trong việc tạo ra cái đẹp, thế giới muốn và sẵn sàng trả tiền cho những gì họ đã trồng. Người làm vườn vừa nhận, vừa cho đi. 

Tất cả các cuốn sách được đề cập giúp ta hiểu về bản chất của các yêu cầu cần có để đạt được ikigai, nhưng một phần của hành trình là lựa chọn một con đường - con đường của bản thân. Quyết định mà ta đưa ra là một phần của quá trình nhận ra nơi mà chúng ta muốn tới.

Bắt đầu bằng việc lựa chọn một trong số những cuốn sách. Tất cả chúng đều rất dễ đọc và sâu sắc. Sau đó, hãy tìm tới một số tác giả khác, nhưng có liên quan để mở rộng hiểu biết của bạn về ikigai và khám phá ra những thay đổi tích cực mà nó có thể mang lại cho cuộc sống của bạn.

----------
Tác giả: Jeremy Sutton

Link bài gốc: 5 Best Ikigai Books for Living a Meaningful Life [+ Summaries]

Dịch giả: Đỗ Minh - ToMo - Learn Something New

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về ToMo. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Dịch Giả: Đỗ Minh - Nguồn: ToMo - Learn Something New". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: "Theo ToMo" hoặc khác đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Facebook ToMo - Learn Something New để đọc các bài dịch khác và cập nhật thông tin bổ ích hằng ngày.

(***) Trở thành Tình nguyện viên, Thực tập sinh Part-time tại ToMo để rèn luyện ngoại ngữ và đóng góp tri thức cho cộng đồng tại: http://bit.ly/ToMo-hiring.