“Tôi không có bất kỳ một tài năng nào cả, tôi chỉ là một người cực kỳ tò mò mà thôi.”

Hễ cứ nhắc tới 1 trong 2 trụ cột của nền Vật lý học hiện đại, không ai là không biết tới Einstein – nhà bác học thiên tài – người đã phát triển thuyết tương đối khai sáng nguồn tri thức nhân loại về một ngành Khoa học trừu trượng. Ông được người đời ca tụng, được vinh dự trao tặng giải Nobel Vật lý và hàng loạt những giải thưởng danh giá khác, nhưng, hiếm có ai được nghe tới câu chuyện về cuộc đời ông, một thiên tài có đôi nét lập dị sở hữu trí tuệ xuất chúng, cũng đã phải đương đầu với những thử thách kỳ quặc mà đầy cam go, vốn…chẳng giống một ai….

Albert Einstein sinh ra và lớn lên trong một gia đình trung lưu tại thành phố Ulm, Đức. Lúc ông vừa mới chào đời, cha mẹ ông đã lo lắng vô cùng, sợ có điều gì xấu xảy ra đối với ông bởi khi ấy, đầu của ông to và nặng, hình thù méo mó hẳn so với những đứa trẻ sơ sinh khác; nhưng may mắn thay, vài tuần sau đó, đầu ông lại phát triển trở về với hình dạng bình thường. Nhưng sự lo lắng của cha mẹ ông không chỉ dừng tại đó. Ngày Einstein còn bé, mọi người ai cũng lo sợ ông bị thiểu năng trí tuệ bởi ông rất lâu mới biết nói…tận cho đến khi lên 4 tuổi.

Ông có thói quen suy ngẫm một câu hoàn chỉnh trong đầu nhưng không bao giờ chịu nói ra cả câu, ông thường tự thì thầm nhẩm lại cho đến khi câu cú ra đâu vào đó rồi thì mới cất tiếng đọc to. Rất nhiều người khi ấy nghĩ rằng, Einstein sau này khó có thể thành công làm bất cứ việc gì.

Thi trượt và thất nghiệp gần 10 năm

Khi Einstein được 5 tuổi, cha ông đưa ông xem một chiếc la bàn bỏ túi được thiết kế vô cùng đơn giản, Einstein hứng thú vô cùng – đây cũng là cột mốc đầu tiên – cội nguồn của mọi đam mê của ông đối với khoa học.

Ở trường, Einstein là một học sinh giỏi, đa phần điểm số của ông khá cao, ông gần như đã đứng đầu lớp, nhưng là vì điểm môn toán và khoa học đã kéo vớt tổng điểm lên, quả thật, khi ấy, điểm số của cậu bé Einstein lúc bấy giờ, hoàn toàn phụ thuộc vào niềm đam mê của cậu đối với môn học.

Khi ông lên 10 tuổi, ông bắt đầu lao đầu vào tự học. Vào năm 12 tuổi, ông tự tìm tài liệu và học về môn toán hình, năm 15 tuổi, ông thông thạo tính toán, nhưng cũng vào thời điểm này, ông lại quyết định bỏ học vì ghét cung cách quản lý kỷ luật gắt gao của nhà trường, ông rời khỏi nước Đức để tránh phải đi nghĩa vụ quân sự.

Cha mẹ ông lo lắng khôn xiết khi thấy con trai mình vừa bỏ học, vừa không có bất kỳ một kinh nghiệm làm việc nào, tương lai của ông rồi sẽ đi về đâu? Nhưng đương nhiên, nhà bác học thiên tài của chúng ta sẽ không từ bọ nghiệp học dang dở tại đó, vào năm 1986, ông ứng tuyển vào Học viện Công nghệ Liên bang Thụy Sĩ (Swiss Federal Institute of Technology), nhưng…nghe quả thật khó tin vô cùng, ông đã trượt kỳ thi đầu vào.

Albert Einstein thi trượt.

Thực chất, ông đã không chuẩn bị gì cho kỳ thi cả, ông cực giỏi toán và vật lý, nhưng đối với những môn học khác ông lại không có được am tường bằng, và ông phải tự mình ôn luyện để thi ứng tuyển lần 2, và cũng chính tại ngôi trường này, ông gặp được tình yêu của đời mình, bà Mileva Maric – khi ấy, bà là người con gái duy nhất trong lớp học gồm 6 thành viên của ông.

Ông khi ấy rất ít khi đến trường, hầu như toàn dành thời gian tự học, giáo viên nào cũng không ưa nổi ông. Vào năm 1900, ông tốt nghiệp chuyên ngành Toán và Vật lý.

Sau khi tốt nghiệp, Einstein thất nghiệp.

Ông không thể tìm được cho mình 1 công việc trong giới học viện trong suốt gần 1 thập kỷ, các giáo sư trong trường đã từng dạy ông cũng biết rằng Eistein là một thiên tài, nhưng họ cũng cảm thấy phiền toái vô cùng bởi tính cách nổi loạn và cứng đầu của ông, vậy nên, họ từ chối nhận Einstein vào dạy học tại Học viện, nhưng cậu bé Einstein bốc đồng ngày ấy rất cần tiền để mưu sinh, Einstein đã ứng tuyển vào vị trí thư ký tại Cục cấp bằng sáng chế (patent office) tại thành phố Bern, Thụy Sĩ vào năm 1902. Công việc của ông vô cùng đơn giản, không đòi hỏi người làm phải bán chất xám, nhưng ông lại hài lòng với công việc này, bởi ông có khá nhiều thời gian rảnh để tập trung làm các nghiên cứu khoa học.

Chớ thấy sóng cả mà ngã tay chèo

Năm 1905, ông xuất bản rất nhiều nghiên cứu, được nhiều nhà Vật lý để mắt tới. Ông đã sáng tạo nên những lý thuyết để đời, chỉ thành danh sau đúng 1 đêm với thuyết vạn vật tương đối, và công thức phương trình nổi tiếng đã thay đổi nhận thức của con người về thế giới, là nền móng cho mọi nghiên cứu khoa học sau này - E=mc².

Tuy nhiên, thành công chưa được bao lâu, ông lại phải đối đầu với 1 sóng gió mới, khi hàng loạt cuộc biểu tình nổi lên chống lại ông, bác bỏ mọi thành quả của ông, chỉ đơn thuần là vì ông mang trong mình dòng máu của người Do Thái, ông bị người người quy là một kẻ phản quốc, bởi ông đã định cư ở Hoa Kỳ kể từ khi Adolf Hitler lên nắm quyền (1933), ông quyết định sẽ không trở về Đức nữa.  Trong suốt quãng thời gian này, Einstein trở thành giáo sư vật lý tại Đại học Princeton, chính thức trở thành công dân Hoa Kỳ vào năm 1940, và về hưu năm 1945 .Tất nhiên, Einstein sẽ không lãng phí quãng thời gian quý báu của mình để bận tâm tới những điều này, ông vốn đã hiểu được rằng, để có thể thành công trên thế giới, để có thể khai sáng nền tri thức cho nhân loại, ông buộc phải đối mặt với những luồng ý kiến phản đối gay gắt. Về sau, ông được đề cử giải Nobel – nhưng phải cho đến tận 11 năm sau đó ông mới nhận được giải thưởng này.

Vào những năm 1930, có tin đồn rằng ông đã tham gia vào dự án Mahattan (Dự án đầu tiên nghiên cứu và chế tạo vũ khí hạt nhân vào thời điểm Thế chiến thứ II bùng nổ). Tuy nhiên, sự thật lại hoàn toàn trái ngược với lời đồn. Ông là một người ủng hộ hòa bình, ông không tham gia vào dự án, cũng không thử làm bất kỳ một cuộc thí nghiệm hạt nhân nào. Ông thậm chí đã từng viết thư gửi tới tổng thống Roosevelt vào năm 1939 để cảnh báo về sự bùng nổ của vũ khí hạt nhân của Đức Quốc Xã. Thực chất, trớ trêu thay, căn nguyên của tin đồn phi lý này lại được bắt nguồn từ chính công thức E=mc² mà ông đã sáng tạo nên – khi ấy, người ta dựa vào công thức này để chế tạo bom nguyên tử. Quả thật, ông không thể dây dưa vào dự án này, vì ông từ trước, vốn đã bị bộ phận FBI Hoa Kỳ để mắt tới – họ đã từng lập một hồ sơ dài hơn 1500 trang về ông vào năm 1940. Mặt khác, Albert Einstein là thành viên của Liên đoàn chống chủ nghĩa đế quốc, luôn hướng tới độc lập dân tộc. Lúc bấy giờ, ông sống tại Hoa Kỳ, được phe chính trị bên tả cật lực ủng hộ. Lực lượng FBI khi ấy, ráo riết săn lùng những ai theo phe Cộng sản, đã từng cho rằng bộ óc vĩ đại nhất thế giới của chúng ta, là một phần tử cực đoan, và là một mối đe dọa về an ninh chính trị.

Ông mất vào năm 1955 vì chứng phình động mạch chủ (aortic aneurysm), khi các y bác sĩ yêu cầu ông làm phẫu thuật, ông đã từ chối: "Hãy để tôi ra đi theo ý muốn của mình, thật là vô vị khi cứ vậy mà kéo dài sự sống một cách giả tạo như thế, tôi đã hoàn thành nghĩa vụ truyền tải kiến thức mới cho thế giới, đã đến lúc tôi phải đi rồi, tôi sẽ ra đi một cách thanh thản."

Albert Einstein là nhà vật lý có tầm ảnh hưởng nhất thế giới (của thế kỷ 20), những nghiên cứu của ông đã thay đổi cách nhìn của toàn thế giới về nền khoa học trừu tượng, ông đã viết nên cả trăm đầu sách, đồng thời, ông cũng là một nhà triết học tài ba. Trên đời, quả thật, có quá nhiều thứ để ta học hỏi. Đôi lúc, người đời lại truyền tai nhau câu nói trứ danh của nhà bác học đại tài vừa để truyền lửa cho con cháu, vừa để khai sáng tâm hồn mình:

“Một người không bao giờ mắc phải sai lầm, sẽ không biết thử sức mình với những điều mới lạ.” - Albert Einstein 

-----------

Dịch giả: Trần Ngọc Phương Thư - ToMo Learn Something New  

Link bài gốc: 

1. Albert Einstein - How He Overcame Every Obstacle And Won a Nobel Prize

2. Albert Einstein Inspirational Story

3. Great Inspirations - Albert Einstein