PGS.TS Nguyễn Thị Hiệp (sinh năm 1981), hiện đang là Trưởng khoa Kỹ thuật Y sinh Trường ĐH Quốc tế (IU) - ĐH Quốc gia TP.HCM. Nữ phó giáo sư được ghi nhận là người có đóng góp lớn vào sự phát triển ngành y học tái tạo tại Việt Nam.

Theo Forbes Việt Nam, TS. Hiệp là một trong những nhà nghiên cứu y học tái tạo đầu tiên của Việt Nam. Năm 2021, nữ phó giáo sư đã có hơn 170 công trình khoa học, gần 80 bài báo khoa học trên các tạp chí quốc tế uy tín, hơn 70 bài trong kỷ yếu hội nghị quốc tế cùng 4 bằng sáng chế.

Năm 2007, khi còn là một cô sinh viên khoa Hóa học, cô Hiệp đến Hàn Quốc du học với học bổng toàn phần nghiên cứu sinh tiến sĩ. Chỉ trong 5 năm, cô hoàn thành cả 2 chương trình cao học và luận án tiến sĩ. Năm 2012, cô từ chối công việc với mức lương 3.000USD/tháng và nhiều chế độ đãi ngộ rất tốt ở Hàn Quốc để trở về nước làm giảng viên Bộ môn Kỹ thuật Y sinh (IU), đồng thời đặt những viên gạch đầu tiên cho phòng thí nghiệm y học tái tạo.

Trong sự nghiệp làm khoa học, giáo dục của mình, PGS Nguyễn Thị Hiệp sở hữu một loạt giải thưởng danh giá. Năm 2016, với đề tài nghiên cứu những phát hiện mới của loại vật liệu Titanium trong ngành nha khoa phục hồi, PGS.TS Nguyễn Thị Hiệp giành được Giải thưởng L'Oreal. Năm 2017, cô tiếp tục giành giải nhất cuộc thi Giải thưởng khoa học ASEAN – Mỹ về giải pháp giảm áp lực y tế nặng nề lên các thành phố lớn. Năm 2018, TS. Nguyễn Thị Hiệp được vinh danh nhà khoa học nữ trẻ tài năng của thế giới ở giải thưởng quốc tế L’Oréal – UNESCO với công trình “Keo thông minh trong điều trị lành thương” giúp cầm máu, diệt khuẩn và tạm chữa lành vết thương. Năm 2019, cô được vinh danh trong danh sách 100 nhà khoa học hàng đầu châu Á, theo bình chọn của tạp chí Asian Scientist.

Chào PGS, trong suốt hơn một thập kỷ làm khoa học, cô đều đặn công bố các công trình nghiên cứu, liên tục nhận được các giải thưởng lớn, điều gì đã khiến cô miệt mài như vậy?

Làm khoa học, khi nghiên cứu, phát hiện ra một điều gì đó mới, tôi cảm thấy rất thư giãn và bình an. Vì công việc này là đam mê của tôi và ngược lại, đam mê chính là điều khiến tôi miệt mài theo đuổi con đường nghiên cứu suốt những năm qua.

Đến giờ, sau hơn 10 năm làm khoa học, công việc nghiên cứu với tôi không đơn thuần là đam mê nữa, giờ đây còn thêm phần nhiệm vụ, trách nhiệm. Tôi thấy được nhiệm vụ của mình với xã hội, truyền ngọn lửa nghiên cứu đến các thế hệ sau. Thử nghĩ 10 năm nữa, mình cũng sẽ bắt đầu lớn tuổi, ai sẽ tiếp tục con đường này. Tôi có trách nhiệm với người trẻ, với những người đã tin tưởng và trao rất nhiều giải thưởng cho mình. Trách nhiệm mà cuộc sống trao cho mình, mình phải gánh cho trọn.

Có rất nhiều con đường để nghiên cứu, lý do vì sao cô lại quyết định lựa chọn làm Y học tái tạo - một lĩnh vực còn quá mới lúc bấy giờ và điều này đã đưa đến cho cô những khó khăn như thế nào, thưa cô? 

Mới đầu, tôi cũng rất lăn tăn khi chọn hướng đi cho mình. Đã có lúc, tôi đã nghĩ về việc thay đổi hướng đi. Y học tái tạo là cố gắng cải thiện sức khỏe, phục hồi chức năng của các cơ quan, mang lại sức khỏe tốt cho bệnh nhân, tìm kiếm ra những sản phẩm, vật liệu mà nâng cao hơn sức khỏe cho người bệnh. Ở thời điểm đó, làm y học tái tạo quá tốn kém, chưa được người ta coi là cần thiết.

Tất nhiên trên con đường này, tôi gặp không ít những khó khăn. Khó khăn đầu tiên là thuyết phục hội đồng để xin tiền làm. Lúc tôi mới về Việt Nam, y học tái tạo chưa phổ biến và còn quá mới. Điều đó đồng nghĩa với việc mình phải giải thích được cho xã hội hiểu y học tái tạo là gì và diễn giải nghiên cứu để hội đồng thấy nó có ý nghĩa và cần thiết trong ngành Y, như vậy mới được tài trợ làm nghiên cứu.

Nhiều người nghĩ, cái nghiên cứu của mình quá cao xa, đối với các nước đang phát triển thì cái ăn cái mặc là cái đầu tiên nhất, chưa chú trọng vào nâng cao hơn sức khỏe, sắc đẹp… thì việc thuyết phục của tôi cũng không dễ dàng. Tôi đặt tâm nguyện nghiên cứu mang lại đời sống cho con người ta cảm thấy thoải mái với cuộc sống, được hoàn thiện bản thân, cải thiện sức khỏe.

Ngay cả khi làm vật liệu, tôi cũng không muốn sử dụng vật liệu khi phân hủy gây độc. Điều này cũng là khó khăn vì nó sẽ giới hạn nghiên cứu rất nhiều. Có những người họ muốn đạt kết quả tốt, sẽ sử dụng những hóa chất độc hại…. Nhưng tâm niệm của tôi khi làm việc là không nhất thiết đạt mục tiêu nghiên cứu cho bằng được, không sử dụng hóa chất độc hại, không gây hại đến động vật…

Nhiều người hay gọi cô là người chuyên đi săn giải thưởng, cô nghĩ như thế nào về điều này?

Tôi không phải cố tình săn giải thưởng. Ban đầu, vì thuyết phục xin đề tài, tài trợ hơi khó nên tôi chuyển qua viết đề tài, lấy giải thưởng để có tiền làm nghiên cứu, hỗ trợ học trò cùng làm với mình. Thật ra nói là  “săn” thì cũng không đúng lắm đâu vì có bao nhiêu đề tài tôi nộp là được giải thưởng bấy nhiêu. Lúc đó, tôi thấy sinh viên thích nghiên cứu của mình nhiều hơn và lo lắng mình không có tiền để nên đi xin giải thưởng chủ yếu để kiếm tiền hỗ trợ người học. Đó là những chuyện rất quan trọng để mình có thể duy trì được nhóm. Nếu mình không có học trò để làm, một mình mình không thể làm được gì cả, cho dù mình có giỏi cỡ nào.

Quá trình để làm ra công trình khoa học của cô thường diễn ra như thế nào, thưa cô?

Ngày xưa, khi một mình làm đề nghiên cứu, tôi phải đọc rất nhiều tài liệu để nêu ra vấn đề, xin nhà tài trợ kinh phí để giải quyết vấn đề đó. Bây giờ, khi có một nhóm là các em sinh viên, tôi cũng vừa làm cùng, vừa huấn luyện cho các em nghiên cứu sinh bắt đầu viết đề tài.

Đầu tiên là bước đặt ra vấn đề và giải quyết vấn đề, xác định chủ đề nghiên cứu. Khi giải quyết, hãy tìm kiếm thông tin trên “cả thế giới” để biết đâu là điều còn thiếu. Về nghiên cứu, tôi hay nói với nghiên cứu sinh, đừng vội suy nghĩ nó lớn lao, rằng người ta đã làm cái đó rồi mình không còn gì để làm. Thật ra đó là những vấn đề rất đơn giản. Mình nhìn nó đơn giản, sẽ thấy được vấn đề và ngược lại. Thường những bạn trẻ học nghiên cứu sinh tiến sĩ xong rồi vẫn chưa xác định ngay được chủ đề một cách dễ dàng, đó là một quá trình các bạn phải học hỏi, trau dồi, rút kinh nghiệm bản thân rất nhiều.

Sau đó tôi tìm kiếm thành viên phù hợp với nghiên cứu đó, cùng làm với mình vì một mình sẽ không làm được gì cả. Khi có thành viên, tôi bắt đầu tiến hành xin đề tài, có đề tài, có kinh phí, tôi sẽ bắt đầu nghiên cứu. Thường một công trình nghiên cứu thường mất khoảng 5 năm chứ không thể nhanh gọn được.

Cô từng chia sẻ có thời điểm cô gối đầu trên sách nhiều hơn gối đầu trên gối, hẳn đó là những năm tháng nhọc nhằn, thưa cô?

Đó là những tháng ngày vất vả nhất của tôi. Khi mới qua Hàn học cũng là lúc tôi chuyển từ ngành hóa học sang Y học. Lúc đó, tôi từ một sinh viên chưa biết nghiên cứu là gì, qua đó mới lao vào thí nghiệm. Vô số câu hỏi, thắc mắc, những điều không hiểu trong đầu tôi. Tôi đọc tất cả các đầu sách, tài liệu liên quan, đọc đến khi ngủ gật vậy thôi nên cứ ngủ trên sách là vậy. Có những cuốn sách nặng như cái gối, cứ để lên đầu giường, cứ đọc xong mệt quá thì ngủ, tỉnh dậy lại đọc. Toàn thời gian của tôi nếu không làm thí nghiệm thì đọc sách, tôi không hề động tới tivi hay bất kỳ phương tiện giải trí nào khác ngoài sách. Suốt mấy năm tôi đều như vậy.