Hãy đơn giản hóa để hiểu hơn về những gì thiên tài làm.

Một dòng chữ được viết vội trong cuốn sổ tay của Leonardo da Vinci: “Hãy nói cho tôi biết nếu bất cứ thứ gì đã từng được làm ra…Hãy nói với tôi…Hãy nói với tôi…”

Leonardo da Vinci là một thí dụ điển hình của một người đàn ông thời kỳ phục hưng. Có thể ông là người đã khơi mào cho sự khởi đầu của chính cụm từ đó. Tuy vậy, trong quãng thì giờ riêng tư của mình, người mà chúng ta gọi là thiên tài lại chìm trong tuyệt vọng với vô số những dự án còn dang dở và thất bại.

Da Vinci, một trong những họa sĩ và nhà phát minh (kiến trúc sư, nhà hoạch định đô thị, nhà giải phẫu, nhà phác họa ngoại cảnh, nhà chế tạo vũ khí, nhà địa chất, v..v..) huyền thoại bậc nhất trên thế giới cũng là một bậc thầy trì hoãn, luôn nghi ngờ về khả năng hoàn thành bất cứ thứ gì của mình. Trong cuốn tiểu sử gần đây về Da Vinci, nhà Văn Walter Isaacson đã viết:

“Khi bước sang sinh nhật lần thứ ba mươi, Leonardo đã chứng tỏ mình là một thiên tài nhưng rất ít khi thể hiện điều đó một cách công khai.”



Tôi yêu những câu chuyện như thế này.

Thứ nhất, họ áp dụng trường hợp của da Vinci vào vị trí của mình và nói, -  nếu da Vinci tự tra tấn mình vì không hoàn thành “bất cứ thứ gì”, thì có lẽ tất cả chúng ta cũng cần kiềm chế lại từ trong nhận thức và kỳ vọng của chính bản thân chúng ta.

Thứ hai, cái cách mà da Vinci sống và làm việc là một điều mà chúng ta – tôi dám nói rằng, phải – áp dụng để khiến chúng ta có thể thích nghi trong một thế giới không ngừng thay đổi và đầy biến động.

Trở thành một “Chuyên Gia Tổng Hợp”

Những sở thích và kỹ năng của Leonardo da Vinci đã làm sống động một thuật ngữ mà gần đây tôi mới khám phá được: Chuyên gia Tổng hợp. Thay vì sở hữu một kỹ năng hay một sở thích đơn lẻ, Chuyên gia Tổng hợp nhúng tay vào nhiều lĩnh vực kiến thức khác nhau, xây đắp một vốn kiến thức và năng lực phong phú.

Người vẽ tranh biếm họa nhân vật Dilbert, Scott Adams gọi sự kết hợp độc đáo nhiều kỹ năng này là một “trùm tài năng”. Để trở nên phi thường, Adams thuyết phục bạn nên đi theo 2 chặng đường:

1.     Trở nên giỏi nhất ở một lĩnh vực cụ thể.

2.     Trở nên giỏi (trong top 25%) ở hai hoặc nhiều hơn hai lĩnh vực khác.

Trùm tài năng độc nhất của Adams – vẽ, khiếu hài hước, kỹ năng kinh doanh, và hiểu biết rõ về sự tẻ nhạt trong các doanh nghiệp Mỹ - đã cho ra đời nhân vật Dilbert. 

Những hiểu biết và sự đóng góp vĩ đại của da Vinci cũng được sinh ra từ “trùm tài năng” độc nhất của ông và sự không cam tâm chỉ tập trung duy nhất vào một thứ. Ông liên tục kết nối hai hay nhiều lĩnh vững dường như chẳng liên quan gì đến nhau như công nghệ và thiên nhiên, phác họa ngoại cảnh và thuật chiêm tinh hay giải phẫu và nghệ thuật, nhằm tạo ra sự độc nhất và giá trị.

Ví dụ như tình yêu thiên nhiên của da Vinci đã giúp ông phát minh ra sfumato, một kỹ thuật làm mờ tông và màu sắc để chúng dần dần hòa vào nhau nhằm tạo ra những đường nét mềm mại và hình thái mờ ảo, và cuối cùng mang đến cho chúng ta nụ cười đầy bí ẩn của nàng Mona Lisa.

Một ví dụ khác: sự mổ xẻ ám ảnh (và phạm pháp) các tử thi – cả người và động vật của da Vinci đã giúp ông hiểu biết sâu sắc về cơ thể con người và cho phép ông vẽ nên những tác phẩm điêu luyện nhất trong lịch sử loài người. 

Isaacson có viết về thời kỳ của Da Vinci:

“Sự hòa trộn ý tưởng từ những chuyên ngành kiến thức khác nhau trở thành tiêu chuẩn khi con người mang trong mình nhiều tài năng hòa trộn vào nhau.”  

Có lẽ chúng ta đang bước vào cùng một kỷ nguyên

Có lẽ chúng ta đang ở đây rồi.

Một nghiên cứ mới đây của Upwork đã dự đoán người làm nghề tự do sẽ trở thành lực lượng lao động chủ yếu của Mỹ trong vòng 1 thập kỷ, với “gần 50% người lao động thuộc thế hệ Millennial (những người sinh ra trong khoảng thời gian từ năm 1980 đến những năm đầu thập niên 2000) đã và đang làm việc tự do”. Điều này nghe có vẻ thật điên rồ. Tuy nhiên, Seth Godin gợi nhắc chúng ta một vấn đề thậm chí còn điên rồ hơn thế:

“100 năm trước, hầu hết không một ai trên trái đất có việc…

Ý tưởng rằng bạn sẽ đi đến một tòa nhà, nơi một người lạ sẽ nói cho bạn những gì phải làm cả ngày là quá viển vông. Còn bây giờ, bất cứ ai cũng có việc làm! Đó là một sự chuyển dịch ngoạn mục.

Giờ đây, chúng ta đang đứng trên một phương diện khác, khi mà internet đang thay đổi đáng kể những gì chúng ta làm. Thế giới hoàn mỹ của thập niên 60, 70 mà chúng ta đã trưởng thành cùng với sự phát triển bất tận của công nghiệp, sẽ biến mất và được thay thế bởi thứ gì đó hoàn toàn khả thi. Đó có thể là một thanh niên, ngồi trong phòng bấm vào một cái nút và hàng nghìn người trên khắp thế giới có thể hỗ trợ một dự án, điều mà cho phép tôi tiến hành trong 1 năm… và tôi không phải chờ đợi sự cho phép từ bất kỳ ai. Đó là một cuộc cách mạng!”

Động lực lớn nhất đối với việc làm tự do dường như là sự tự do và độc lập – làm việc bất cứ khi nào, ở bất cứ đâu, và bằng bất cứ cách nào theo ý muốn của mình mà vẫn được trả lương xứng đáng.

Theo cách nhìn nhận của tôi, cơ hội tuyệt vời khi làm việc tự do không phải là việc được thuê để tự làm duy nhất một công việc mà là để trở nên giống Leonardo hơn: một chuyên gia tổng hợp đa sở thích với một chùm tài năng lớn, những kỹ năng và khả năng kết hợp để tạo ra sự độc nhất và mang tính cách mạng. Hay ít nhất là để có khả năng kiếm tiền dù bằng bất cứ cách nào hợp thời và được thị trường ưa chuộng ngay lúc này.

Có thể gọi những người như vậy là: Người làm việc tự do toàn năng (Full – stack Freelancer).

                                                          (Tiago Forte)

Tiago Forte đã đúc kết trong bài báo của ông, The Rise of the Full – stack Freelancer, rằng tiềm năng để trở thành một người làm việc tự do toàn năng nằm ở đâu đó giữa công việc được trả lương và việc kinh doanh tự chủ:

“Giáo dục chuẩn mực đóng khung lựa chọn nghề nghiệp của chúng ta trong những thuật ngữ đơn điệu: kể cả cụ thể hóa quá mức, việc cất giữ tất cả những thứ quan trọng chung một nơi với hy vọng chúng sẽ có giá trị từ năm này sang năm khác; hay liều lĩnh đánh cược vào khả năng tự tạo ra công việc, thử thách tính kiên cường và sức chịu đựng của bạn dưới những điều kiện vô cùng khắc nghiệt.

Có lẽ khía cạnh hấp dẫn nhất của Làm Việc Tự Do Toàn Năng đó là nó đưa ra một phạm vi thỏa hiệp, với những khả năng có lợi nhất cho cả hai bên. Thực tế cho thấy rằng hầu hết mọi người đều là những nhà tổng hợp, muốn theo đuổi những sở thích khác nhau. Nhưng nó cũng thể hiện sự tham vọng khi nhận ra rằng bạn cần đến tính linh hoạt để tận dụng được những cơ hội bất ngờ.

Một người làm việc tự do toàn năng không nhận thấy được thế giới trắng đen của các đại lý tự do và nô lệ đồng tiền. Họ sẵn sàng ghi một công việc toàn thời gian như là một danh mục trong hồ sơ của họ, tạm thời hay lâu dài, biết rằng nó chẳng định nghĩa hay giới hạn họ. Phá bỏ rào cản này, chúng ta sẽ nhận ra rằng toàn năng có thể có ở bất cứ ai. Nó chỉ yêu cầu một mức độ cam kết với công nghệ như những nhà sản xuất, chứ không chỉ người tiêu dùng. Về cơ bản, nó yêu cầu sự sẵn sàng phát triển hồ sơ cá nhân của bạn về những lĩnh vực không bền vững và đầy khó khăn, thay vì chỉ tập trung vào những thế mạnh sẵn có.”

Có thể tương lai không thuộc về những ai chỉ làm tốt một việc, mà thuộc về những người kết nối những tài năng ngẫu nhiên như da Vinci – tạo ra những thứ chưa từng tồn tại, và liên tục thích nghi một cách nhanh chóng, luôn luôn làm thế giới phát triển.

Nếu bạn thấy mình đang mông lung ở tuổi 25, 30 hay 55, với danh sách dài những dự án dở dang và những ý tưởng thất bại, phân vân liệu “bất cứ cái gì đã từng được làm ra” – thì có lẽ bạn đang tiến triển tốt trên con đường trở thành một Da Vinci thứ hai.

Và dù có tin hay không: Chúng ta không thể biết được chuyện gì sẽ xảy đến trong khoảng vài trăm năm tới. 

-------------

Tác giả: Matthew Trinetti

Link bài gốc: Lessons From Da Vinci on Work and Life

Dịch giả: Nguyễn Ngọc Bích - ToMo - Learn Something New

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về ToMo. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Dịch Giả: Nguyễn Ngọc Bích - Nguồn: ToMo - Learn Something New". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: "Theo ToMo" hoặc khác đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Facebook ToMo - Learn Something New để đọc các bài dịch khác và cập nhật thông tin bổ ích hằng ngà

(***) Trở thành Tình nguyện viên, Thực tập sinh Part-time tại ToMo để rèn luyện ngoại ngữ và đóng góp tri thức cho cộng đồng tại: https://bit.ly/ToMo-hiring.