Đêm đầy sao được coi là một kiệt tác của Van Gogh, được vẽ trong khi ông đang là bệnh nhân tại một bệnh viên tâm thần ở Saint-Resmy-de-Provence. Bố cục xoáy tròn của bầu trời và tông màu xanh trầm buồn, cùng với quá khứ bi kịch của Van Gogh, đã làm tác phẩm trở thành một trong những bức tranh dễ nhận diện nhất mọi thời đại. Có rất nhiều điều để khám phá bên trong Đêm đầy sao, và trong bài báo này, chúng ta sẽ tập trung vào câu chuyện đằng sau bức tranh, bố cục và ý nghĩa, và cách nó được thể hiện trong văn hóa đại chúng.

Câu chuyện của Đêm đầy sao

Van Gogh được coi là hình mẫu tiêu biểu cho họa sĩ bị tra tấn. Bị những vấn đề tâm lý đeo bám trong suốt cuộc đời, tình trạng của ông ngày càng tồi tệ theo sau đó là cuộc xung đột với người bạn của ông Paul Gauguin, đó cũng là thời điểm ông tự cắt mất một bên tai của mình. Mặc dù ông qua lại giữa nhà riêng của ông (thể hiện ở Ngôi Nhà Màu Vàng) và bệnh viện, căn bệnh ảo giác của ông ngày càng nặng, và hoang tưởng mình bị đầu độc.

Ông tự nguyện nhập viện tâm thần ở Saint-Rémy, Pháp. Vì bệnh viện này chủ yếu dành cho người giàu nên khi Van Gogh đến, nơi đó chỉ mới được lấp đầy một nửa, ông vẫn có thể có một không gian riêng tư thoải mái và thậm chí còn có thể biến một căn phòng trong số đó thành một studio.

Trong thời gian ông ở đó, Van Gogh đã vẽ hơn một trăm bức họa, và dù rất nhiều bức trong số đó chỉ là hình ảnh những tòa nhà và không gian xung quanh, những ông vẫn tạo ra được một vài tác phẩm được ngợi ca nhất trong sự nghiệp của mình. Bức tranh chân dung tự họa u buồn của ông cũng được tạo ra tại thời điểm này, cũng như là Hoa diên vĩ, và đương nhiên còn có cả kiệt tác của ông, Đêm đầy sao.

Đêm đầy sao đương nhiên là bức tranh nổi tiếng nhất của ông trong thời điểm này, chính là quang cảnh bên ngoài khung cửa sổ của Van Gogh trong một đêm trong trẻo, tĩnh lặng. Trong một lá thư gửi tới người em trai Theo, ông viết, “Qua cánh cửa sổ khung sắt, anh thấy khung hình vuông lấp đầy lúa mì… trên đó, vào buổi sáng, anh ngắm nhìn mặt trời tỏa sáng bằng tất cả sự kiêu hãnh của nó.” Trong một lá thư khác, ông nói rằng: “Buổi sáng hôm nay anh ngắm nhìn cánh đồng quê qua khung cửa sổ rất lâu trước khi mặt trời mọc chẳng có gì ngoài ánh sao ban mai, trông thật to lớn.” Trong một sự kiện thú vị sau đó, những nhà nghiên cứu đã chứng minh rằng đây có thể là Sao Kim, và rằng điều này có thể thấy rõ trong bức tranh ngay bên phải cây bách.

Van Gogh vẫn tiếp tục vẽ tranh sau khi rời viện tâm thần, nơi ông sống khi ở Auvers-sur-Oise dưới sự chăm sóc của bác sĩ chữa trị theo phương pháp vi lượng đồng căn - Gachet. Buồn thay, Van Gogh không thể vượt qua được căn bệnh tâm thần, và vào ngày 27 tháng 7 năm 1890, ông tự kết liễu cuộc đời mình bằng một phát súng ngắn vào lồng ngực. Nằm trên giường bệnh cạnh người em trai Theo, những lời cuối cùng của ông là, “Nỗi buồn sẽ còn lại mãi mãi.”

Phân tích Đêm đầy sao

Một trong những điều đầu tiên khán giả nhận thấy ở Đêm đầy sao đó là bầu trời xoáy tròn cuồn cuộn như trong giấc mơ. Con mắt của khán giả sẽ tự nhiên cuốn theo những con xoáy, nhấn mạnh bằng những vòng tròn vàng bao quanh bởi vầng sáng trắng. Những hình xoáy cuồn cuộn trên bầu trời làm cho bức tranh thêm chảy siết và tạo cảm giác xuyên suốt. Để đạt được hiệu ứng này, ông đã sử dụng một cây cọ load để tạo ra chất liệu impasto (là một kỹ thuật được sử dụng trong hội họa, trong đó sơn được phủ dày trên một diện tích bề mặt, thường đủ dày để có thể nhìn thấy các nét vẽ hoặc dao vẽ, khi khô sơn dường như sắp ra khỏi khung vẽ), tức là chất liệu được phủ dày lên mặt giấy canvas, để lại những nét cọ và nét dao vẽ còn nguyên (một  đặc điểm thường thấy trong những tác phẩm của Van Gogh). Kỹ thuật này tạo cho tác phẩm một chất lượng ấn tượng, điều này như một điểm nhấn cho những tác phẩm của ông.

Những màu sắc sinh động trong Đêm đầy sao cũng thể hiện cảm xúc hơn là hiện thực. Mặc dù có người cho rằng Van Gogh có thể đã từng trải qua cơn ngộ độc chì trong cuộc đời, khiến ông thường chọn những màu sắc khác biệt trong các tác phẩm của mình, có thể ông đang thể hiện bầu trời theo cách riêng của mình. Trong một lá thư gửi tới người em gái Wilhemien, Van Gogh viết: “Lúc nào anh cũng thấy bầu trời đêm thậm chí giàu màu sắc hơn cả ban ngày, tô đậm bởi sắc tím, xanh dương và xanh lá. Nếu em nhìn thật kĩ, em sẽ thấy vài ánh sao mang màu vàng chanh, những ngôi sao khác lại có màu hồng, xanh lá, sắc xanh dương của hoa lưu lý. Và không cần nói gì thêm, anh chắc chắn phải vẽ một bầu trời đầy sao, nhưng chỉ đặt những chấm trắng trên nền xanh đen là chưa đủ”

Dù các màu không hòa quyện với nhau, hiệu ứng tan vỡ có ý nghĩa rằng điểm nhìn của người xem liên tục nhảy từ xanh Phổ, sang xanh cobalt, sang lam sẫm, xen giữa là màu vàng sậm của mặt trăng và màu vàng cadmium sáng rực xung quanh ngôi sao. Đó là một hiệu ứng tuyệt vời mang lại cho bức tranh cảm giác như đang chuyển động và rung chuyển.

Điều đó nghĩa là gì?

Đương nhiên, với câu chuyện bi kịch đằng sau, có vô vàn cách hiểu về những điều đã nảy lên trong đầu Van Gogh khi tạo ra bức tranh Đêm đầy sao. Một trong những điểm ấn tượng nhất của Đêm đầy sao là những đường lượn sóng, cây bách đen dưới góc phải. Cây bách thường gợi lên hình ảnh những đám tang và cái chết, và phải chăng sự xuất hiện của chúng trong bức tranh là để thể hiện trạng thái kiệt quệ về tinh thần của Van Gogh.

Cây bách xuất hiện đầy nguy hiểm trong thị trấn tĩnh lặng. Trải dài gần như xuyên suốt chiều dài bức tranh, nó được hiểu như một mối liên kết giữa cuộc sống (thị trấn và quang cảnh) và cái chết (bầu trời). Van Gogh bị thu hút bởi chủ đề cái chết, ông từng viết: “Cũng như cách ta lên chuyến tàu tới Tarasco hay Rouen, ta đưa cái chết đến những vì sao.”

Dù Van Gogh phủ nhận Đêm đầy sao có bất kì ý nghĩa tôn giáo nào, những nhà phê bình cho rằng bức tranh có lẽ thể hiện một vài thông điệp tôn giáo ẩn giấu. Cụ thể, có người cho rằng Đêm đầy sao có liên quan tới lời kinh thánh Genesis 37:9, “Một lần khác, Giô-sép lại nằm mộng và cũng thuật cho các anh. Cậu nói: “Em còn một giấc mộng nữa. Em thấy mặt trời, mặt trăng và mười một ngôi sao đều cúi rạp xuống trước mặt em.” Những người này cũng chỉ ra rằng chóp nhọn trên đỉnh nhà thờ là một minh chứng rõ ràng cho sự nuôi dưỡng theo tôn giáo của Van Gogh.

Ý nghĩa của Đêm đầy sao chia ra hai luồng ý kiến. Đầu tiên, rằng đó là thông điệp của hi vọng, dù mọi thứ có tối đen đến mức nào, vẫn sẽ có những thứ thắp sáng bóng tối. Để bổ trợ cho quan điểm “tích cực” này, có người nói rằng Đêm đầy sao là biểu tượng cho việc Van Gogh đã chấp nhận cái chết và lên thiên đường.

Dù vậy, vẫn có những quan điểm vẽ nên những bức tranh đen tối hơn thế. Những người này cho rằng Đêm đầy sao thể hiện tình trạng tâm thần suy kiệt của Van Gogh, và bầu trời cuồn cuộn vang vọng sự hỗn loạn trong tâm trí ông,  (Van Gogh được cho là mắc chứng động kinh khi ở trại tị nạn ngoài chứng trầm cảm). Vì vậy, sự hiện diện của cây bách là một điều gì đó đáng ngại, là dấu hiệu báo trước sự kết thúc của cuộc đời Van Gogh.

Có lẽ ngay cả Van Gogh cũng không biết chính xác điều gì đã tạo nên Đêm đầy sao, như ông viết cho Theo: “Anh không biết điều gì chắc chắn, nhưng ngắm nhìn những ngôi sao khiến anh mơ mộng.”

----------------

Tác giả: Tara Lloyd

Link bài gốc:  https://www.singulart.com/en/blog/2019/11/06/the-making-of-a-masterpiece-vincent-van-goghs-starry-night/ 

Dịch giả: Ngọc Linh - ToMo - Learn Something New 

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về ToMo. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Dịch Giả: Ngọc Linh - Nguồn: ToMo - Learn Something New". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: "Theo ToMo" hoặc khác đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Facebook ToMo - Learn Something New để đọc các bài dịch khác và cập nhật thông tin bổ ích hằng ngày.

(***) Trở thành Tình nguyện viên, Thực tập sinh Part-time tại ToMo để rèn luyện ngoại ngữ và đóng góp tri thức cho cộng đồng tại: https://bit.ly/ToMo-hiring.