Có khi nào bạn cảm thấy không muốn nói chuyện với bố mẹ hay người thân vì họ không lắng nghe bạn không? Có khi nào bạn cãi nhau với đứa bạn thân vì hiểu sai ý nhau không? Hay có bao giờ từ bỏ một mối quan hệ vì không thể giao tiếp?

Frank Tyger, nhà báo và nhà vẽ tranh biếm họa người Mĩ, từng nói: “Thính giác là một trong năm giác quan của con người. Nhưng lắng nghe là cả một nghệ thuật.” Thật vậy. Nhiều người cho rằng việc nghe dễ hơn nói bởi họ không phải nghĩ nên và không nên nói gì. Những người không biết cách trò chuyện lại càng lấy cớ lắng nghe để đẩy trách nhiệm cho đối phương. Tuy nhiên, việc lắng nghe cũng quan trong như việc nói vậy, bởi để giao tiếp thành công cần có sự tương tác hai chiều giữa hai bên đối thoại. Người nghe cần thấu hiểu, hay ít nhất là nắm bắt được chủ đề người nói đang đề cập tới, từ đó khiến người nói có cảm giác thoải mái và tạo dựng được một mối quan hệ tốt đẹp. Lắng nghe, trên thực tế, là một kĩ năng khó. Nhưng cuốn sách “Kĩ năng lắng nghe trong giao tiếp” của Hiraki Noriko sẽ dạy bạn mọi thứ bạn cần để dành 50% chiến thắng trong đời.

 

Tại sao lắng nghe lại quan trọng?

Mới đây thôi, tôi đã cắt đứt quan hệ tình bạn với một người. Có nhiều lí do dẫn đến kết quả này, nhưng một trong số đó lại là vấn đề giao tiếp giữa chúng tôi. Tôi đã qua tuổi 18, em vẫn còn là một đứa nhỏ cần sự quan tâm và thấu hiểu. Tôi có thể lờ đi mọi thứ khiến bản thân bực bội, em thì thích để chúng vào mắt. Tôi ở một góc độ nào đó đã thấu hiểu sự bất công của thế giới, em thì lại quá nhạy cảm. Mỗi lúc trông thấy tôi, em sẽ quấn quit kể về những điều em trông thấy, cảm thấy và những chuyện xảy ra trong ngày hôm đó. Sẽ không có gì đáng nói nếu tôi không càng ngày càng phát ngán với những câu chuyện tưởng chừng bất tận về cùng hay vài chủ đề luẩn quẩn. Em hay kể những chuyện khiến em không thoải mái, những điều tôi chẳng quan tâm, những thứ tôi đã dặn em đừng làm nữa nhưng em vẫn ngang bướng không nghe.

Và tôi bắt đầu hờ hững với em, hờ hững lắng nghe những câu chuyện em kể. Có quá nhiều khác biệt giữa chúng tôi khiến việc chấm dứt chỉ là vấn đề thời gian. Nhưng tôi đã nghĩ đến một cái kết trong êm đẹp, chứ không phải bắt đầu bằng việc tổn thương em bởi sự hờ hững ích kỉ này.

 

 

Thế đấy, bạn của tôi ạ, lắng nghe quan trọng bởi nó có thể giúp bạn giữ lại dù chỉ một chút kỉ niệm đẹp về đối phương, để bạn không phải ngày ngày canh cánh trong lòng hai chữ “xin lỗi”, và nếu bạn không phải là một kẻ xấu xa như tôi, có thể bạn sẽ hàn gắn được mối quan hệ đang rạn nứt này với tình yêu thương và tấm lòng thông cảm, bao dung.

Như đã đề cập ở trên, lắng nghe là một trong hai chiều của giao tiếp. Nếu việc nói giúp bạn bộc lộ bản thân và chia sẻ quan điểm thì việc nghe giúp bạn hiểu đối phương, từ cách suy nghĩ đến tính cách và thái độ của người đang cùng bạn trò chuyện, rồi dựa vào đó mà khéo léo tạo dựng được những mối quan hệ phù hợp, có thể khiến bạn được yêu mến nữa (Bởi là thôi nào, có ai mà không yêu mến người khiến mình thoải mái trò chuyện và được thấu hiểu chứ?)  Như Johann Wolfgang von Goethe có nói: “Nếu bạn muốn hiểu tư duy của ai đó, hãy nghe anh ta nói.” Tác giả Hiraki Noriko cũng cho biết:

Những người không biết cách lắng nghe, không nắm bắt được chủ đề đối phương đang nói, tuy không phải là người xấu nhưng cũng sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong giao tiếp. Nói một cách cực đoan thì họ sẽ không tạo dựng được mối quan hệ với mọi người trong gia đình, bạn bè hay đồng nghiệp, thậm chí những việc đơn giản như mua đồ tại cửa hàng cũng trở nên khó khăn với họ. Hơn thế nữa, những người như vậy cũng khó có thể hi vọng rằng mình sẽ có một mối quan hệ thân thiết hay sự đồng cảm sâu sắc với người khác.

Từng ấy lí do đã đủ khiến lắng nghe trở nên quan trọng chưa?

 

Về đối tượng hướng đến

Theo từ điển Oxford, giao tiếp (communication) là hành động hay quá trình cung cấp thông tin, diễn đạt suy nghĩ và cảm xúc đến mọi người. Trong tiếng Anh, “communication” (giao tiếp) và “community” (cộng đồng) có cùng từ gốc Latin “communis”, mang nghĩa chung, phổ biến. Bên cạnh đó, tiếng Latin còn có từ “communicare”, nghĩa là khiến cái gì đó trở nên phổ biến với nhiều người, chia sẻ, truyền đạt, chia ra. Do vậy, ta có thể suy ra bản chất của giao tiếp chính là sự sẻ chia.

Theo tâm lý học, giao tiếp là hoạt động xác lập, vận hành các mối quan hệ giữa người với người nhằm thỏa mãn những nhu cầu nhất định. Giao tiếp là điều kiện tồn tại của cá nhân và xã hội, là nhu cầu sớm nhất của con người từ khi tồn tại đến khi mất đi. Con người gia nhập vào các mối quan hệ xã hội, lĩnh hội nền văn hóa, đạo đức, chuẩn mực xã hội thông qua giao tiếp. Như vậy, con người không thể tồn tại mà không có giao tiếp, và ai cũng cần quan tâm đến cách lắng nghe.

 

“Kĩ năng lắng nghe trong giao tiếp” của Hiraki Noriko phù hợp với mọi đối tượng. Dù bạn là cô gái tuổi đôi mươi hay đã là phụ huynh của hai nhóc tì, thậm chí là một ông lão tóc bạc trắng, dù bạn có đang gặp khó khăn trong giao tiếp nói chung và kĩ năng lắng nghe nói riêng hay không, dù bạn có muốn thay đổi hay không, bạn vẫn có thể đọc hiểu và áp dụng cuốn sách này. Ở mỗi chương đều có những hình minh họa tóm tắt và ví dụ cụ thể mà người đọc dễ dàng liên hệ vào thực tế.

Càng đọc những lời khuyên của Hiraki Noriko, tôi càng nhận ra bản thân đã mắc quá nhiều lỗi trong việc lắng nghe như thế nào, dù tôi luôn nhận mình là đứa giỏi nghe hơn nói. Chà, nghe mỉa mai nhỉ? Nhưng đó là sự thật. Bởi tôi đã nhầm tưởng về việc lắng nghe như bao người ngoài kia. Tôi nhận ra, nghe và hiểu điều đối phương muốn đề cập không phải là tất cả, đáp lại đối phương như thế nào cũng vô cùng quan trọng. Nếu bạn đã từng gắt gỏng với bố mẹ, từng không muốn trò chuyện với gia đình vì không ai hiểu cách suy nghĩ của bạn hay từng đánh mất một mối quan hệ và cách lắng nghe là một trong nhiều vấn đề dẫn đến rạn nứt, giống như tôi, thì bạn nên ra hiệu sách và mang cuốn này về, bởi nó sẽ giúp bạn nhiều hơn bạn tưởng tượng về một cuốn sách kĩ năng.

 

Về nội dung, hay các mẹo giúp bạn trở thành người lắng nghe giỏi

Với độ dày 163 trang không kể bìa, được chia thành sáu chương, “Kĩ năng lắng nghe trong giao tiếp” là một cuốn sách nhỏ gọn nhưng phải khiến bạn ngạc nhiên vì số lượng các cách lắng nghe được đề cập bên trong. Từng chương, từng đoạn, từng câu chữ đều đưa ra những bài học mà bạn không thể làm lơ nếu muốn chinh phục kĩ năng khó hơn cả việc nói này.

Chương 1 – Để trao đổi một cách hiệu quả trong giao tiếp

Hướng dẫn bạn cách hiểu chủ đề đối phương đang nói đến, cách suy nghĩ theo tư duy của đối phương và đặt suy nghĩ của bản thân sang một bên, cách tránh những câu hỏi chỉ để thỏa mãn trí tò mò của bản thân, cách lắng nghe toàn bộ quá trình suy nghĩ của đối phương. Đặc biệt, cuối chương này còn đề cập đến sáu thái độ chứng tỏ bạn không biết lắng nghe và giới thiệu về kiểu Assertive trong giao tiếp. Vì là chương mở đầu nên nội dung cũng là những bước đầu trong việc lắng nghe trong giao tiếp.

Chương 2 – Cách lắng nghe để thấu hiểu cảm xúc của người khác

Đề cập đến thái độ tích cực mà một người giỏi lắng nghe phải có để khiến đối phương cảm thấy thoải mái, nhất là với những người ngại nói chuyện hoặc không biết cách bắt đầu một cuộc đối thoại; cách đối thoại có sự lắng nghe, cách mở rộng chủ đề trò chuyện và khiến cuộc trò chuyện trở nên liền mạch bằng câu hỏi, và cách từ chối khi không thể lắng nghe đối phương.

Chương 3 – Lắng nghe thông qua thái độ và biểu hiện cảm xúc

Chỉ cho bạn cách đáp lại đối phương để họ thấy bạn đang thật sự lắng nghe họ và thừa nhận họ. Bởi đa số mọi người đều coi nhẹ việc này nên tôi cho rằng đây là chương quan trọng nhất nếu bạn muốn thay đổi kĩ năng lắng nghe của bản thân. Chương này cũng đề cập tới những thái độ không lắng nghe dù chỉ là vô tình, nên hướng mắt vào đâu khi đang giao tiếp, tư thế sẵn sàng lắng nghe, cách hòa hợp với nhịp độ nói chuyện của đối phương.

 

Chương 4 – Câu nói thích hợp được sinh ra từ việc “lắng nghe”

Đưa ra lí do tại sao bạn nên sử dụng những từ ngữ đồng cảm với đối phương trong giao tiếp để khuyến khích họ bộc lộ bản thân nhiều hơn, tại sao bạn nên khen ngợi đối phương, tại sao nên thể hiện lòng biết ơn của mình, cách động viên, công nhận sự cố gắng và an ủi đối phương.

Chương 5 – Lắng nghe câu chuyện của những người trên nhiều cương vị khác nhau

Hướng dẫn bạn cách lắng nghe dựa trên mối quan hệ với đối phương và cách đối phương đang nói chuyện với bạn, ví dụ như giữa vợ chồng với nhau hay giữa bố mẹ với con cái. Bên cạnh đó là sự khác biệt giữa câu hỏi “tại sao” của người lớn với câu hỏi “tại sao” của trẻ nhỏ. Trẻ con và người già là những đối tượng dễ bị tổn thương nên bạn cần phải tìm cách trò chuyện với họ. Chương này cũng gợi ý một vài cách tìm chủ đề nói chuyện với người lần đầu gặp và cách đối thoại trong quan hệ cấp trên – cấp dưới.

Chương 6 – Lắng nghe câu chuyện của những kiểu người khác nhau

Đưa ra cách lắng nghe những người không biết nói chuyện, những người nhút nhát, những người nói nhiều, những người đang buồn bã, những người đang cáu giận, những lời than vãn và những lời hối lỗi. Đây đều là các trường hợp khó và đòi hỏi một khả năng dẫn dắt và lắng nghe tốt.

 

Ưu và nhược điểm của cuốn sách

Trước khi vào phần này, xin nói rõ đây hoàn toàn là ý kiến cá nhân của tôi. Vậy nên trước khi để lại bất cứ bình luận nào về những nhận xét này, hãy áp dụng kĩ năng lắng nghe bạn học được thông qua cuốn sách.

Đầu tiên tôi phải nói rằng đây là một cuốn sách tuyệt vời. Từ chủ đề đến nội dung đến cách trình bày, “Kĩ năng lắng nghe trong giao tiếp” thực sự phù hợp với nhu cầu của tôi. Tuy nhiên, với số lượng nội dung nhiều hơn hẳn so với độ dày 163 trang kia, bạn cần đọc chậm, từ tốn để không bị quá tải và có lẽ sẽ cần ghi chú những ý chính. Nếu được, hãy chia ra vài ngày đọc một chương, vừa có thời gian áp dụng những điều bạn vừa đọc, vừa có thời gian ghi nhớ chúng kĩ càng.

 

Đưa sơ đồ minh họa vào sau mỗi mẹo nhỏ là một ý tưởng hay. Chúng khiến nội dung trở nên dễ hiểu và gây hứng thú hơn những dòng chữ nối tiếp nhau. Hẳn sẽ có người trực tiếp bỏ qua chữ để đến hình vẽ. Tôi không biết đây có phải một điều tốt không nữa. Ý tôi là, khiến người đọc hiểu được điều tác giả muốn truyền tải là tốt. Nhưng khiến người đọc có cảm xúc muốn bỏ qua từng dòng chữ viết thì có phải tốt không? Hay ít nhất, nó có ổn không?

Giờ xin phép được đề cập đến phần dịch thuật. Như tôi đã nói trước đó, đây là một cuốn sách tuyệt vời, nên hẳn phần dịch thuật cũng hay và có đầu tư rồi. Tuy nhiên vẫn có đôi chỗ khiến tôi thấy không hài lòng. Đầu tiên là trang 100, phần sơ đồ “Câu nói an ủi phù hợp” cho thấy câu đáp “Như vậy thì chán thật!” sẽ khiến người nói có cảm giác người nghe không hiểu cho hoàn cảnh của họ, nhưng phần diễn giải bên trên lại nói ngược lại. Người đọc sẽ rất dễ bối rối khi đến đoạn này bởi họ không hiểu vậy thì câu nói “Như vậy thì chán thật!” có nên được sử dụng trong trường hợp an ủi một người vừa gặp phải chuyện đáng thất vọng hay không. Thứ hai, tiêu đề của chương 5, theo cảm nhận của tôi, có một chút không rõ ràng. “Lắng nghe câu chuyện của những người trên nhiều cương vị khác nhau” tức là lắng nghe câu chuyện của những người có nhiều cương vị khác nhau? Hay là người nghe đặt mình vào nhiều vị trí khác nhau để lắng nghe? Nếu là ý số hai (tôi nghiêng về ý này nhiều hơn) thì tại sao lại dùng lượng từ “những”?

Đó là tất cả những lời nhận xét “chuyên nghiệp” của tôi dành cho “Kĩ năng lắng nghe trong giao tiếp” của Hiraki Noriko. Mong hai lỗi dịch thuật (ừ thì trường hợp số hai không hẳn là lỗi, nó chỉ gây khó hiểu một chút thôi) tôi đề cập phía trên có thể được xem xét và chỉnh sửa vào lần tái bản.

 

Vài lời cuối cùng

Hiraki Noriko có chia sẻ trong cuốn sách này những người lựa chọn việc lắng nghe người khác là nghề nghiệp hoặc một phần nghề nghiệp của mình. Bác sĩ, y tá, chuyên gia thẩm mĩ, nhân viên mát-xa, thợ làm móng, chủ quán rượu bình dân, tư vấn viên,… đều đảm nhận vai trò lắng nghe trong công việc của mình. Như vậy, việc họ trở thành một người nghe giỏi dường như là trách nhiệm và nghĩa vụ phải có.

Tuy nhiên, ở chương 6, tác giả cũng chỉ ra sự thật rằng:

Phần lớn những lời than thở của các nhân viên tư vấn đều không liên quan đến những khó khăn trong công việc, mà chủ yếu là họ cảm thấy không ai hiểu cho mình. (…) Trong công việc, điều khiến cho các nhân viên tư vấn cảm thấy thoải mái hơn cả là người khác có thể lắng nghe và thấu hiểu cho hoàn cảnh của mình

Mặc dù chỉ có tư vấn viên được nhắc đến nhưng ta có thể dễ dàng nhìn ra tình trạng éo le của những người đảm nhận vai trò lắng nghe trong công việc. Họ sẵn sàng lắng nghe người khác, nhưng số lượng người lắng nghe họ lại nằm trong đoạn từ không đến vô cùng ít. Tại sao lại như vậy? Họ cũng là người có nhu cầu được thấu hiểu mà, tại sao hầu như họ lại không nhận được điều cơ bản đó? Phải chăng con người đã quá ỷ lại vào họ mà không tự xây dựng cho mình một khả năng lắng nghe để có thể tự mình chia sẻ với những người thân và bạn bè bên cạnh?

Hiraki Noriko đã hoàn toàn thay đổi được suy nghĩ và quan niệm của tôi về việc lắng nghe. Tôi nhận ra mình là một đứa tệ hại trong giao tiếp (ở cả hai chiều) như thế nào và đang dần áp dụng những mẹo nhỏ mình học từ cuốn sách này, và thành thật mà nói, mỗi lần áp dụng tôi đều thấy lòng mình nhẹ nhõm đi một chút, và niềm tự tin mỗi ngày đều nâng cao hơn một chút. Đã có tự tin thì có điều gì là không thể cơ chứ, 50% chiến thắng đã nằm trong tay bạn rồi. Với tất cả những điều tôi chia sẻ trên đây, tôi mong muốn những người dù tình cờ hay có ý nhấn vào bài viết của tôi đều sẽ tiếp cận với “Kĩ năng lắng nghe trong giao tiếp”. Không chỉ vì bản thân các bạn mà còn vì một xã hội không còn những “nhanh, nhiều, hoàn hảo” mà là nơi bồi dưỡng tâm hồn, nơi ai ai cũng được chia sẻ và lắng nghe theo đúng nguyện vọng của mình.

  

Tác giả: Thu Trang - Bookademy

---------

Bài viết cộng tác cùng Bookademy xin gửi về: [email protected]

Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về các cuốn sách hay tại link: https://www.facebook.com/bookademy.vn/