“Không quan trọng bạn sống ở phía bên nào của hàng rào, điều quan

trọng là bạn phải thử sang bờ bên kia. Bạn sẽ không thể tiến bộ nếu

không đưa ra sự chọn cho bản thân mình.”

Jim Rohn

So sánh thông tin giữa ACT và SAT:

ACT

• Đơn vị tổ chức: ACT

• Điểm tối đa: 36

• Điểm tối thiểu các trường yêu cầu: Tùy trường nhưng hồ sơ tốt thì cần

điểm ACT từ 32 trở lên.

• Cách thức thi: Trên giấy (sẽ thay đổi thành thi trên máy tính vào tháng 9

năm 2018)

• Những nước sử dụng: Mỹ, Canada, Singapore

• Cách thức đăng ký thi: Trên trang web của ACT

• Tiền đăng ký thi: Khoảng 2,500,000 VND cho kỳ thi không có bài luận và

2,800,000 cho kỳ thi có bài luận

• Tiền gửi điểm trực tiếp cho đại học: 13 USD / một đợt thi / trường (~300,000

VND)

• Số đợt thi 1 năm: 6 lần

• Thời điểm thi: Tháng 9, 10, 12, 2, 4, 6

SAT

• Đơn vị tổ chức: College Board

• Điểm tối đa: 1600

• Điểm tối thiểu các trường yêu cầu: Tùy trường nhưng để cạnh tranh các

trường đứng đầu thì cần từ 1450 trở lên.

• Cách thức thi: Trên giấy

• Những nước sử dụng: Mỹ, Canada, Singapore, Bắc Âu

• Cách thức đăng ký thi: Trên trang web của College Board

• Tiền đăng ký thi: Khoảng 2,500,000 VND cho kỳ thi không có bài luận và

2,800,000 cho kỳ thi có bài luận

• Tiền gửi điểm trực tiếp cho đại học: 13 USD / nhiều đợt thi / trường

(~300,000 VND)

• Số đợt thi 1 năm: 4 lần

• Thời điểm thi: Tháng 10, 12, 3, 5

(Nguồn: Trang web của SAT và ACT)

Ồ, nếu thế thì mình thi SAT vẫn có lợi hơn chứ đúng không? Với 13 USD mình có thể

gửi điểm của nhiều đợt thi cho 1 trường trong khi ACT thì mỗi đợt thi mình cần phải

gửi riêng?

Chính xác, khi gửi điểm ACT bạn sẽ phải tốn tiền nhiều hơn so với SAT. Tuy

nhiên, vẫn có nhiều lý do khiến chúng ta cần xem xét thi cả ACT và SAT.

Tại sao?

Đương nhiên là vì kiếm tiền.

Thi mà cũng kiếm ra tiền?

Được chứ, tiền ở đây chính học bổng. Do các trường đại học Mỹ xét ACT và

SAT tương đương nhau, bạn có thể thi cả 2 rồi đem ra so sánh, nếu điểm ACT

cao hơn thì nộp ACT và ngược lại. Mà đương nhiên là điểm càng cao thì học

bổng càng nhiều rồi! Ví dụ, nếu bạn tăng điểm ACT từ 30 lên tới 32 hoặc SAT

từ 1400 lên 1480 thì khi bạn nộp cho đại học Miami University (Ohio), học bổng

của bạn sẽ tăng khoảng 5,000 tới 7,000 USD cho 1 năm, tương đương gần 120 –

150 triệu VND / năm mà bạn tiết kiệm cho bố mẹ đấy.

Thế mình có thể thi tối đa bao nhiêu lần?

Trên lý thuyết thì bạn muốn thi bao nhiêu lần cũng được. Tuy nhiên như bạn

biết, số đợt thi của ACT hoặc của SAT chỉ giới hạn khoảng từ 4 tới 6 lần / năm,

trong đó có những đợt thi vào tháng 12, tháng 4 hoặc tháng 5 thường rơi vào

đợt thi cuối kỳ trong trường. Ngoài ra, đợt thi vào tháng 10 hoặc tháng 3 lại có

thể rơi vào đợt kiểm tra giữa kỳ. Tính ra số đợt thi mà bạn chuẩn bị tốt về mặt

tinh thần chắc chỉ có khoảng 2 tới 3 đợt / năm cho mỗi kỳ thi thôi.

Tuy nhiên mình có nghe nói là thi nhiều sẽ bị trường đánh giá thấp?

Đấy, lại một suy nghĩ “ngày xửa ngày xưa” mà nhiều phụ huynh và các bạn

học sinh vẫn nhầm tưởng. Trên thực tế, dù bạn có thi bao nhiêu đợt đi nữa thì

khi gửi điểm, bạn hoàn toàn có thể chọn điểm cao nhất để gửi cho trường. Ví

dụ bạn thi ACT 4 lần nhưng 2 lần đạt điểm tốt thì bạn chỉ cần gửi điểm của 2

lần thi đó thôi. Trường cũng sẽ chẳng thể biết (và cũng không bận tâm) việc

bạn đã thi bao nhiêu lần cả. Ngoài ra, phần lớn các trường đều có chính sách

cộng điểm cao nhất từng phần (superscore) cho mỗi đợt thi nên việc bạn thi

nhiều lần là hoàn toàn có lợi.

Superscore là gì?

Giả dụ như bạn thi SAT đợt tháng 10 với điểm toán 750 cùng điểm đọc và ngữ

pháp 600. Như vậy, tổng điểm đợt thi đó là của bạn là 1350 - không quá thấp

nhưng cũng chưa tốt. Đến đợt thi tháng 1, điểm toán của bạn giảm còn 650 do

sai ẩu, nhưng vì điểm đọc và ngữ pháp lại đạt 700 nhờ... ông bà phù hộ nên

tổng điểm vẫn là 1350. Tuy nhiên khi bạn gửi 2 điểm này đi, các trường có chính

sách superscore sẽ lấy điểm cao nhất phần toán (750 đợt tháng 10) cộng với

điểm cao nhất phần đọc (700 đợt tháng 1) để ra tổng điểm SAT của bạn là 1450

- hoàn toàn đủ để cạnh tranh nhiều học bổng. ACT cũng tương tự như thế.

Thành ra với chính sách này, bạn càng cần phải đi thi nhiều lần, biết đâu một

giây phút xuất thần sẽ giúp điểm của bạn cải thiện đáng kể.

Đúng rồi, mình sẽ cúng ông bà đêm trước ngày thi để ông bà phù hộ...

... Cái đó thì mình không chắc, nhưng dù có may mắn hay không thì bạn vẫn

phải cố gắng làm từ 30 tới 40 đề thi thật trước khi thi đó nha!

Nhiều thế cơ á, vậy cụ thể mình phải chuẩn bị ra sao cho ACT và SAT đây?

Bắt đầu trước với ACT nào:

Điểm ACT được tính bằng trung bình cộng của bốn phần là ngữ pháp, toán,

đọc và khoa học (điểm mỗi phần tối đa là 36). Nếu bạn tính nộp những trường

đứng đầu thì nên đặt mục tiêu từ 32 điểm trở lên nhé!

Thứ nhất là phần ngữ pháp. Bạn có thể tìm kiếm trên Google và YouTube danh

sách kiến thức ngữ pháp cho ACT. Phần này thường chỉ yêu cầu bạn sửa vài

dạng lỗi sai lặp đi lặp lại nên làm nhiều đề thì sẽ quen tay ngay thôi. Tuy nhiên,

vì chỉ có 45 phút để trả lời 75 câu hỏi nên phải ôn thật kĩ để tránh áp lực thời

gian nhé! Một bí quyết nhỏ trong ACT là với các câu sửa ngữ pháp, đáp án

ngắn gọn nhất có thể đến 90% là câu đúng đấy! Nói chung, đây là phần để gỡ

điểm nên hãy cố gắng sai dưới 5 câu để lấy từ 33 tới 36 điểm phần này.

Thứ hai là phần toán. Phần này sẽ kiểm tra kiến thức toán cấp 3 ở Việt Nam, vì

thế khó khăn của bạn chỉ là học từ vựng để hiểu câu hỏi là gì. Các bạn có thể

tìm kiếm kiến thức toán của ACT trên Google hay YouTube để đọc sơ qua một

lần và học thuộc những từ tiếng Anh cơ bản cho toán như hệ số góc (slope), số

âm, dương (negative, positive numbers), hình vuông, chữ nhật (square,

rectangle),... Quan trọng hơn vẫn là phải tự làm nhiều đề để quen với dạng bài

cũng như áp lực thời gian (60 câu hỏi trong vòng 60 phút). Vì được dùng máy

tính nên các bạn có thể giải ra ngay hoặc... thế ngược đáp án vào câu hỏi, và

đừng lo lắng quá vì chỉ có 2-3 câu thật sự khó trong bài thôi. Tuy nhiên, bởi bạn

là học sinh châu Á nên phần toán này chỉ được sai tối đa 1, 2 câu thôi để còn

lấy 35 hoặc 36 điểm nhé!

Thứ ba là phần đọc. Đây được xem là phần khó nhất, không phải vì câu hỏi khó

mà là vì bạn chỉ có 35 phút để làm hết 40 câu. Chính vì thế để có thể làm hết thì

bạn nên tìm đọc về những chủ đề như chính trị, văn hóa và lịch sử Mỹ. Một số

chủ đề phổ biến như bình đẳng giới tính, phân biệt chủng tộc hoặc hệ thống

chính trị nước Mỹ là những chủ đề xã hội mà nhiều bạn học sinh ở Việt Nam

chưa bao giờ đọc qua. Một gợi ý nhỏ cho phần này đó là nếu bạn không làm

kịp giờ thì nhớ điền đại đáp án chứ đừng bỏ trống câu nào, ACT không trừ

điểm những câu sai nên bạn cứ vô tư nhé! Ngoài ra, bạn có thể dùng phương

pháp loại trừ những câu trả lời không liên quan để chọn câu đúng để tiết kiệm

thời gian nữa. Nói chung, mục tiêu của bạn là sai từ 10 câu trở xuống để có thể

lấy điểm từ 28 trở lên.

Phần cuối cùng của ACT là phần khoa học. Đây là phần mà nếu nhìn vào sẽ rất

khó khăn cho nhiều học sinh Việt Nam. Phần này cũng có 40 câu hỏi và làm

trong vòng 35 phút. Để làm tốt phần này, có một lời khuyên hơi ngược đời

chính là đừng đọc phần kiến thức trong câu hỏi mà chỉ nên tập trung vào hiểu

các bảng biểu / đồ thị được cung cấp trong bài thôi. Sau đó, bạn nhảy ngay vào

trả lời câu hỏi và tập trung suy luận logic dựa trên thông tin có trong bài chứ

đừng cố gắng hiểu lý do tại sao, sẽ tiết kiệm được phần lớn thời gian mà còn

tránh bị đánh lạc hướng nữa đó!

Này, thế mình làm sao kiếm đề để mà làm?

Theo luật quốc tế thì bạn không được phép sử dụng những đề thi cũ có trên

mạng mà chỉ được dùng đề thi miễn phí mà ACT cung cấp. Tuy nhiên chỉ cần

bạn tìm kiếm trên Google một chút là có thể ra ngay nhiều đề thi cũ của ACT

từ năm 1996 cho tới năm 2017. Việc sử dụng những đề đó hay không là tùy

thuộc vào cách nhìn nhận vấn đề của bạn. Ở Việt Nam thì rất nhiều trung tâm

không hề được sử dụng những bài thi này nhưng họ vẫn in ầm ầm ra để làm

thôi. Tùy bạn à.

Ủa, mình nghe nói ACT có thi viết nữa mà, bạn nói luôn về phần viết đi?

À, phần viết của ACT thì bạn cứ áp dụng cấu trúc mà bạn làm cho phần viết

bài 2 của đề thi IELTS. Đề bài sẽ bao gồm một vấn đề xã hội cùng 3 ý kiến khác

nhau, từ đó yêu cầu bạn phân tích và đưa dẫn chứng cho quan điểm của cả 3 ý

đó cộng với quan điểm cá nhân bạn. Ngoài ra vì phần viết thường không được

các trường quá chú trọng nên trên thang điểm tối đa 12, chỉ cần trên trung bình

thì bạn sẽ không phải thi lại nữa.

Rồi, mình hiểu ACT rồi, thế còn SAT thì sao?

Na ná với ACT, SAT cũng có 4 phần nhưng với thứ tự và nội dung khác biệt:

phần đầu tiên là đọc, sau đó tới ngữ pháp và 2 phần cuối cùng là toán. Với phần

đọc và ngữ pháp, điểm mỗi phần là 400 để tính tổng được 800. 2 phần toán cuối

cùng lần lượt là không dùng máy tính và được dùng máy tính, tổng điểm cũng

là 800 luôn. Cộng tất cả lại thì điểm cao nhất của kỳ thi này là 1600. Nếu bạn

nhắm tới những trường có thứ hạng cao thì hãy chuẩn bị sẵn sàng để lấy SAT

1450 trở lên nhé.

Với phần đọc đầu tiên, bạn sẽ phải giải quyết 52 câu hỏi trong 65 phút. Những

chủ đề trong phần đọc của SAT cũng tương tự như trong ACT, tuy nhiên cách

hỏi sẽ hơi khác một chút. Tương tự, bạn có thể áp dụng phương pháp loại trừ

những câu trả lời sai thay vì tìm câu hỏi đúng nhất.

Ngoài ra, trong mỗi bài đọc sẽ có ít nhất 2 câu hỏi mà câu sau cung cấp dẫn

chứng cho câu trước. Trước khi nhảy vào trả lời thì bạn nên nhóm những câu

hỏi này lại để làm cho hiệu quả. Ví dụ như câu 6 và 7 có liên quan thì bạn đọc

kỹ câu hỏi trong câu 6, bạn đọc đáp án trong câu 7 để tìm câu trả lời phù hợp,

sau đó mới quay lại câu 6 để trả lời. Nhìn chung phần này bạn chỉ nên sai dưới

10 câu để lấy trên 300 điểm nhé.

Tiếp theo là phần ngữ pháp với 44 câu hỏi trong vòng 35 phút. Tương tự như

ACT, bạn có thể tra cứu danh sách kiến thức ngữ pháp của SAT qua mạng, học

thuộc lòng rồi làm đề nhiều để chọn cho đúng. Bạn chú ý nên chỉ sai ít hơn 5

câu để lấy từ 350 tới 400 điểm phần này.

Cuối cùng là 2 phần toán. Để đạt điểm tổng tốt thì bạn nên cố gắng không sai

câu nào để đạt trọn vẹn 800 luôn, vì đề bài cũng chỉ là kiến thức lớp 10 và 11

thôi. Vì thế cách ôn tập cũng giống như ACT: bạn ôn kiến thức cơ bản bằng

tiếng Anh rồi lao đầu vào làm càng nhiều đề càng tốt. Phần không dùng máy

tính có 20 câu và bạn có 25 phút để làm. Phần dùng máy tính có 38 câu làm

trong 55 phút. Nhìn chung áp lực thời gian trong phần toán của SAT sẽ không

bằng với ACT. Tuy nhiên các câu hỏi sẽ có những cái bẫy nho nhỏ, nên nếu

không cẩn thận sẽ rất dễ mất điểm oan uổng.

Về đề thi thật của SAT, College Board cung cấp 8 đề miễn phí có thể tải từ trang

web. Ngoài ra nếu bạn muốn những đề thi cũ của SAT thì bạn có thể tìm kiếm

ở một vài trang web bên Trung Quốc. Đương nhiên, đây đều là những đề không

được phép sử dụng lại. Vì thế nếu bạn tìm được đề nào để tự làm thì cứ giữ mà

làm nhé. Nhiều trung tâm cũng làm như vậy thôi.

Ngoài ra, có một trang web có nhiều kiến thức tổng quát chính là Khan

Academy. Bạn có thể xem mọi kiến thức về bài thi ACT và SAT trên đây.

Hiểu rồi, nói chung là làm đề thi “chui” và làm càng nhiều càng tốt. Thế mình phải

làm bao nhiêu đề ấy nhỉ?

Tầm 30 tới 40 đề trước khi thi là bạn có thể được ít nhất 30 cho ACT hoặc 1350

cho SAT. Bạn cần xác định nếu tự học thì sẽ mất từ 6 tháng tới 1 năm thì mới

làm hết các đề đấy. Ngoài ra vì lịch thi của ACT / SAT chỉ giới hạn trong khoảng

4 tới 6 lần / năm nên cứ đăng ký thi càng sớm càng tốt để tránh hết chỗ nhé.

Ôi, ôn thi ACT và SAT mệt quá nhỉ. Thế nếu thi xong thì mình có thể nộp hồ sơ chưa?

Chưa đâu, chúng ta chỉ mới đi được nửa con đường chuẩn bị thôi. Chúng ta

còn hoạt động ngoại khóa nữa.

Hoạt động ngoại khóa ấy hả? Ủa, mình có phải lấy chứng nhận tham gia hoạt động

không?

Đương nhiên là... KHÔNG rồi. Khi bạn điền hồ sơ trên Common App thì bạn

sẽ liệt kê những hoạt động ngoại khóa đã tham gia và không cần gửi bất kỳ

giấy chứng nhận.

Như thế thì làm sao trường biết mình có thật sự làm hay không? Mình bịa ra thì sao?

Đấy chính là điểm hay của các trường đại học Mỹ: họ sẽ mặc định tin tưởng

rằng bạn luôn trung thực trong quá trình điền hồ sơ. Tuy nhiên, thường các

trường sẽ yêu cầu bạn viết một bài luận phụ về hoạt động bạn tham gia. Thông

qua bài luận đó, nếu có bất kỳ nghi ngờ nào về tính trung thực trong hồ sơ, họ

sẽ từ chối bạn ngay trong một nốt nhạc.

Nghiêm trọng thế cơ à!

Đúng rồi, thành ra bạn không cần phải lấy chứng chỉ gì cho hoạt động ngoại

khóa đâu, nhưng sẽ cần chú ý những điểm sau khi thực hiện hoạt động ngoại

khóa nhé.

Tác giả:   Dự án sách Chinh Phục Đường Bay