Savior complex, tức phức cảm cứu rỗi, là một trạng thái tâm lý khiến cho một người tin rằng mình có khả năng và nghĩa vụ cứu giúp những người khác, kể cả khi họ không cần sự giúp đỡ. Savior complex còn có những tên khác như white knight complex and Messiah complex.

Phức cảm cứu rỗi không phải là một hiện tượng lạ, mà diễn ra thường xuyên quanh ta với nhiều mức độ khác nhau. Các dự án từ thiện thiếu sự tính toán và nhạy cảm về mặt đảm bảo danh dự cho người nhận từ thiện là một ví dụ điển hình. Điểm mấu chốt để nhận ra hiện tượng này là sự áp đặt về suy nghĩ và hành động của người cứu rỗi với người được cứu rỗi.

Ta không nắm được thời điểm ra đời của cụm từ này. Tuy nhiên, từ những năm 40 của thế kỷ trước, thuật ngữ “savior complex” đã xuất hiện trong các tác phẩm tiểu thuyết, và tới những năm 50, 60 thì xuất hiện trong những sách về tâm lý học và phân tâm học tại phương Tây.

Ngày nay, bên cạnh việc tiếp cận phức cảm cứu rỗi như một hiện tượng tâm lý, các nhà nghiên cứu cũng nhìn nhận nó như một hiện tượng chính trị, xã hội. Cách tiếp cận này có thể sử dụng để phê phán một số chương trình cứu trợ nhân đạo hay xóa đói giảm nghèo của phương Tây.

Sau sự sụp đổ của Liên bang Xô viết, các nước phương Tây muốn tăng cường sự hiện diện của mình tại các nước thứ ba. Họ làm điều này thông qua những dự án phát triển và thiện nguyện.

Thế nhưng những chương trình đó không thực sự mang lại lợi ích, mà còn tạo ra nhiều vấn đề hơn. Quần áo họ quyên góp không phù hợp nên cuối cùng đều trở thành rác. Tri thức họ dạy không hướng đến việc bảo tồn văn hóa hay cải thiện cuộc sống, mà làm mai một lối sống truyền thống.