[ToMo] Làm Thế Nào Để Đối Mặt Với Các Quyết Định Khó Khăn
"Đây là một khóa học cấp tốc về 3 phương pháp mang lại hiệu quả thực tế, giúp bạn phát hiện ra những cơ hội và cạm bẫy tiềm ẩn (và thậm chí có thể dự đoán tương lai): lập kế hoạch kịch bản, phương pháp premortem và phương pháp red-teaming.", theo lời nhà văn Steven Johnson.
Vào giữa những năm 1970, nhà hoạt động môi trường Paul Hawken đã làm việc với một tổ chức phi lợi
nhuận dạy các kỹ thuật làm vườn chuyên sâu cho người dân ở các nước đang phát triển. Ông ấy đã sống ở Anh, nơi ông nhìn thấy những người làm vườn người Anh có xu hướng chi tiêu nhiều hơn cho các công cụ chất lượng cao hơn. "Người Mỹ giàu có lại mua công cụ giá rẻ", ông nhớ lại, "trong khi người nghèo ở đó mua thứ mà chúng ta
gọi là công cụ đắt tiền - nhưng rẻ hơn so với tuổi thọ của công cụ".
Hawken nhận thấy rằng các công cụ tốt hơn cũng có thể hữu ích cho công việc phi lợi nhuận, vì vậy ông đã đặt hàng một thùng vận chuyển gồm bay, thuổng và máy xới tốt. Tuy nhiên, vào thời điểm chúng đến, người đứng đầu tổ chức phi lợi nhuận đã thay đổi suy nghĩ - và Hawken thấy mình sở hữu một lượng lớn công cụ làm vườn cao cấp. Anh hợp tác với người bạn Dave Smith để thành lập một công ty bán chúng cho những người làm vườn địa phương. Cuối cùng họ đã tạo nên cái tên Smith &
Hawken: "Nghe rất đậm phong cách người Anh, xa xưa và cứng rắn".
Liên doanh của họ là một thành công, và họ bắt đầu suy ngẫm liệu họ có nên tìm nhà đầu tư và phân bổ rộng tới một lượng lớn khách hàng hơn
không. Nhưng liệu có một thị trường đủ lớn của những người sẵn sàng bỏ ra 30 đô la cho một cái xẻng khi họ đã dành cả đời làm vườn để trả 10 đô la?
Lập kế hoạch kịch bản là một công cụ để tưởng tượng nhiều mốc thời gian trong tương lai - và suy nghĩ về cách doanh nghiệp của bạn có thể diễn ra trên tất cả chúng.
Một nhà đầu tư mà họ tiếp cận là Peter Schwartz (người mà sau đó tiếp tục viết những cuốn sách có ảnh hưởng và đồng sáng lập Mạng lưới kinh doanh toàn cầu và Quỹ Long Now). Schwartz là một học viên giàu kinh nghiệm về một kỹ thuật được gọi là lập kế hoạch kịch bản, một công cụ ra quyết định được phát triển tại Royal Dutch Shell vào những năm 1960. Lập kế hoạch kịch bản là một công cụ để tưởng tượng nhiều mốc thời gian trong tương lai - và suy nghĩ về cách doanh nghiệp của bạn có thể diễn ra trên tất cả chúng. Ví dụ, Shell, đã trở nên nổi tiếng khi sử dụng kế hoạch kịch bản để dự đoán cuộc khủng hoảng dầu mỏ giữa những năm bảy mươi.
Lập kế hoạch kịch bản bắt đầu bằng cách thu thập nhiều thông tin xu hướng chi tiết và kết thúc bằng việc xây dựng thế giới đầy đủ.
Schwartz đã sử dụng kỹ thuật này để đánh giá triển vọng cho hoạt động kinh doanh của Smith & Hawken. Xây dựng các kịch bản trong tương lai đòi hỏi rất nhiều nghiên cứu theo mọi xu hướng có thể ảnh hưởng đến công ty, cái được gọi là "ánh xạ toàn phổ". Ông đã phân tích các mô hình di cư khu vực thành thị và ngoại ô có thể ảnh hưởng đến quy mô thị trường cho người làm vườn; đã xem xét một xu hướng mới nổi trong hành vi của người tiêu dùng Hoa Kỳ nơi dường như có một nhu cầu mới đối với các thương hiệu châu Âu đắt tiền hơn; dự tính các khả năng kinh tế vĩ mô; và khảo sát các phong trào sau đó như canh tác hữu cơ và hoạt động môi trường.
Ông kết hợp tất cả những nghiên cứu đó thành ba câu chuyện, tưởng tượng ra ba tương lai khác biệt: mô hình tăng trưởng cao, mô hình suy
yếu và cái mà ông gọi là mô hình
biến đổi ("một sự thay đổi trong các giá trị có thể chuyển đổi sâu sắc văn hóa phương
Tây").
Trong cả ba kịch bản, hóa ra, có chỗ cho các công cụ làm vườn chất lượng cao - người tiêu dùng có nhiều vật chất hơn và có nhiều thời gian rảnh hơn để làm vườn; hoặc họ trở nên nghèo
hơn và cần phải tự trồng thêm lương thực; hoặc một xã hội biến đổi khiến con người kết nối nhiều hơn với Trái đất. Schwartz quyết định Smith & Hawken, tương lai hứa hẹn sẽ không có vấn đề gì xảy ra, và ông đã đầu tư một khoản nhỏ vào công ty, công ty này sẽ sớm bán được hàng triệu đô la.
Điều khác biệt giữa cách tiếp cận lập kế hoạch kịch bản với các phạm trù khác của thuyết vị lai là sự không sẵn sàng để cố định vào một dự báo duy nhất. Bằng cách buộc bản thân phải tưởng tượng một vài lựa chọn thay thế, các nhà hoạch định kịch bản tránh được cái bẫy của câu chuyện quyến rũ duy nhất.
Người kể chuyện bị sai lệch thông tin và quá tự tin như phần còn lại trong chúng ta. Để tránh những cạm bẫy đó, bạn cần đánh lừa tâm trí của mình.
Lập kế hoạch kịch bản là một nghệ thuật kể chuyện. Bạn
lấy sự mịt mù không thể đoán trước của các sự kiện trong tương lai và biến nó thành cốt truyện - giả sử, thị trường dụng cụ làm vườn cao cấp sẽ mở rộng khi sự trồng trọt ngày càng phát
triển, hoặc đi lùi hơn nữa.
Nhưng hãy lưu ý:
Người kể chuyện bị sai
lệch xác nhận và quá tự tin giống như phần còn lại trong chúng ta. Bộ não của chúng ta dự đoán một cách tự nhiên kết quả phù hợp với cách chúng ta nghĩ rằng thế giới hoạt động. Để tránh những cạm bẫy đó, chúng ta cần đánh lừa tâm trí của mình vào những cốt truyện thú vị có thể làm suy yếu các giả định của chúng ta, mà không xác nhận chúng.
Một số nhà lý thuyết ra quyết định, như nhà tâm lý học Gary Klein, đề xuất một bài tập hữu ích mà Klein gọi là
"Premortem": buộc bản thân phải tưởng tượng ra một kịch bản trong đó quyết định của bạn hóa ra hoàn toàn là
một thảm họa, và sau đó nói qua các bước đưa bạn đến đó.
Như Klein giải thích trong một bài báo của Harvard Business Review năm 2007 về các loại tiền, nếu bạn chỉ cần hỏi mọi người điều gì có thể xảy ra và tại sao lại xảy ra, các mô hình
giải thích của họ ít sắc thái và ít
giàu trí tưởng tượng hơn là khi bạn nói với mọi người rằng thảm họa đã xảy ra và yêu cầu họ giải thích tại sao nó lại xảy ra. Hành động gợi lên câu chuyện ảm đạm đó giúp mọi người nhận ra những thiết sót mà bạn và cả họ có thể đã không thể nhìn thấy. Nó cũng có hai lợi ích nữa, Klein lưu ý: nó "nhạy cảm với nhóm nhận ra những dấu hiệu rắc rối ban đầu khi dự án được tiến hành," và nó tạo ra một không gian an
toàn cho những người có ý kiến tiêu cực để nói mà không lo sợ... sự tiêu cực.
Phương pháp red team - sự kết hợp giữa lập kế hoạch kịch bản và trò chơi chiến tranh - là một phần quan trọng của quá trình ra quyết định dẫn đến cuộc đột kích vào khu nhà phức hợp Osama bin Laden.
Lập kế hoạch kịch bản có hiệu quả nhất khi nó dựa trên chuyên môn đa dạng, với quan điểm từ cả người trong và ngoài cuộc - ngay cả đối thủ cạnh tranh của bạn. Giờ đây không có khả năng rằng bạn thực sự mời các đối thủ, kẻ gièm pha hoặc kẻ thù của bạn vào một phiên hoạch định kịch bản. Nhưng bạn có thể mô phỏng một viễn cảnh bên ngoài bằng cách sử dụng phương pháp "red-teaming", một sự kết hợp giữa lập kế hoạch kịch bản và trò chơi chiến tranh. Nó là một phiên bản mang tính hệ thống về vận động ma quỷ, trong đó bạn phác thảo một vài quyết định với kết quả tưởng tượng và một nhóm trong tổ chức được giao vai trò mô phỏng suy nghĩ và hành vi của kẻ thù.
Quân đội có một lịch sử lâu dài về red-teaming. Chiến thuật này là một phần quan trọng của quá trình ra quyết định trước cuộc đột kích năm 2011 vào khu nhà phức hợp của Osama bin Ladenùi ở Pakistan. Các nhà hoạch định quân sự hy vọng sẽ tránh được những điểm mù và những sai lệch thông tin làm suy yếu quyết định của họ trong cuộc điều tra Iraq WMD. Mike Leiter, người đứng
đầu Trung tâm chống khủng bố quốc gia, trên thực tế đã viết nhiều báo cáo
chính thức năm 2004 về thất
bại WMD và nguyên nhân sâu xa của nó; anh đặc biệt quyết tâm không lặp lại những sai lầm đó.
Tại một thời điểm, Leiter đã nói với cố vấn chống khủng bố cấp
cao của Nhà Trắng John Brennan, "Anh không muốn có một nhiệm vụ WMD lần nữa và nói rằng , 'Anh đã không áp dụng phương pháp red-teaming lần này'. Tôi đã viết chương đó đấy, John".
Vào cuối tháng 4 năm 2011, một vài tuần trước cuộc đột kích, Leiter
đã ủy thác một cuộc tập trận red team để khám phá những câu chuyện khác có thể giải thích khu nhà phức hợp bí ẩn ở Pakistan - mà không có sự hiện diện thực sự của Bin Laden. Red team do ông tập hợp bao gồm hai nhà phân tích mới, những người đã tham gia vào cuộc điều tra, để mang lại cho dự án những nhân tố mới. Ông đã cho họ 48 giờ để đưa ra những giải thích thay thế có thể phù hợp với những sự thật trên thế giới này.
Họ đã đưa ra ba kịch bản: bin Laden đã từng ở trong nhà, nhưng không còn ở đó nữa; đó là một ngôi nhà an toàn mà tổ chức al-Qaeda đang hoạt động, nhưng nó đã bị chiếm giữ bởi một nhà lãnh đạo al-Qaeda khác; hoặc nó thuộc về một tên tội phạm không liên quan đến cuộc khủng bố.
Vào cuối buổi tập, nhóm được yêu cầu đánh giá tỷ lệ khả thi của từng kịch bản, bao gồm cả kịch bản thứ tư mà bin Laden đang ở trong tòa nhà. Mức trung bình của các xếp hạng red team có tỷ lệ khả thi ít hơn 50‐50 mà bin Laden có ở đó - nhưng họ cũng kết luận rằng kịch bản bin Laden có nhiều khả năng hơn bất kỳ kịch
bản cá nhân nào khác.
Những lựa chọn thường rất khó vì chúng tác động đến những người khác, cuộc sống của họ theo những cách có ý nghĩa, vì
vậy chúng ta có khả năng tưởng tượng ra những tác động khác nhau đó hóa ra là
một tài năng thiết yếu.
Chắc chắn là, chúng tôi đã từng nói "hãy để tôi đóng vai sự ủng hộ ma quỷ một thời gian" trong một cuộc họp. Nhưng sự khác biệt với các chiến lược như lập kế hoạch kịch bản, phương pháp premortem và phương pháp red-teaming nằm ở bản chất chính thức của quy trình: giao cho mọi người một nhiệm vụ cụ thể và bản sắc riêng để nhập vai. Bằng cách nhận một bản sắc mới và nhìn thế giới qua một thế giới quan mô phỏng, kết quả mới sẽ trở nên rõ ràng.
Thử nghiệm với các tương lai và bản sắc khác nhau không chỉ là một cách để khám phá những cơ hội mới (hoặc cạm bẫy). Những lựa chọn thường rất khó vì chúng tác động đến những người khác, cuộc sống của họ theo những cách có ý nghĩa, vì
vậy chúng ta có khả năng tưởng tượng ra những tác động khác nhau đó hóa ra là một tài năng thiết yếu.
----------
Tác giả: Steven Johnson
Link bài gốc: Facing a tough decision? Borrow from psychology, business and
the military to see past your blind spots
Dịch giả: Chang -ToMo-Learn
Something New
(*) Bản quyền bài dịch thuộc về ToMo. Khi chia
sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Dịch Giả:
Chang - Nguồn: ToMo - Learn
Something New". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví
dụ: "Theo ToMo" hoặc khác đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.
(**) Follow Facebook ToMo - Learn
Something New để đọc các bài dịch khác và cập nhật thông
tin bổ ích hằng ngày!
(***) Trở thành Cộng tác
viên, Thực tập sinh Part-time tại ToMo để rèn luyện ngoại ngữ và đóng góp tri
thức cho cộng đồng tại: http://bit.ly/ToMo-hiring.
----------------------------
Hợp Tác Cùng YBOX.VN Truyền Thông Miễn Phí - Trả Phí Theo Yêu Cầu tại http://bit.ly/YBOX-Partnership
85 lượt xem