Người ta thường nói: "Bạn là hiện thân của những gì bạn ăn". Nhưng trong thời đại toàn cầu hóa, có lẽ chúng ta phải thay đổi một chút: “Bạn là hiện thân của những điều bạn nói”.

Ngôn ngữ, trong các biểu hiện đa dạng của nó, là một thành tựu vĩ đại của nhân loại và nó định hình mỗi chúng ta. Ngôn ngữ có thể mang tính xã hội, chính trị, kỹ thuật, thực tế, giải trí, gợi cảm, triết học và hơn thế nữa. Nếu cuộc đời là một bữa tiệc, thì mỗi ngôn ngữ là một món ăn khác nhau. Bạn càng sử dụng ngôn ngữ một cách thành thạo, ngôn ngữ của riêng bạn và của những người khác, bạn càng biết cách tận hưởng bữa tiệc mang tên “cuộc đời” này. Ít nhất đối với tôi là vậy.

Tôi đã đạt được các mức độ thông thạo khác nhau trong 21 ngôn ngữ và vẫn luôn mong muốn được học thêm. Đối với tôi, có ba giai đoạn tiếp thu ngôn ngữ. Mọi người thường lãng phí rất nhiều tiền vào các phương pháp giảng dạy ngôn ngữ không hiệu quả mà bỏ qua những giai đoạn tự nhiên này.

Giai đoạn đầu tiên: 60-90 giờ

• Mục tiêu của tôi: Làm quen với một ngôn ngữ mới lạ.

• Cách đánh giá: Nhận biết được 1000 từ.

• Nhiệm vụ chính: Nghe lại nhiều lần một nội dung ngắn và đơn giản.

• Ngôn ngữ tôi học (có thể trong tương lai): Tiếng Hindi, tiếng Hà Lan, tiếng Indonesia.

Khi mới bắt đầu, tôi cần có sự “kết nối” với ngôn ngữ và chống lại sự phản kháng của bản thân trước những âm thanh và cấu trúc lạ lẫm. Tôi không cần phải nói hay hiểu bất kỳ cấu trúc ngữ pháp nào. Tôi không cần phải làm "đúng". Tôi không quan tâm đến việc thông thạo một vài cụm từ hoặc những câu chào hỏi đơn giản. Tôi muốn được đắm mình trong ngôn ngữ, để cảm nhận nó.

Đây là cách Fred Genesee của Đại học McGill mô tả các giai đoạn ban đầu của việc học ngôn ngữ.

“Khi quá trình học tập xảy ra, sự giao tiếp hóa học giữa các nơ-ron được thúc đẩy, hay nói cách khác, một mạng lưới thần kinh dần dần được thiết lập. Việc tiếp xúc với những âm thanh không quen thuộc được bộ não ghi nhận là một hoạt động thần kinh không biệt hóa. Khi tiếp tục tiếp xúc, người nghe (và não bộ) học cách phân biệt giữa các âm thanh khác nhau và thậm chí giữa các chuỗi âm thanh ngắn tương ứng với các từ hoặc các phần của từ… ”

Tôi bắt đầu bằng cách nghe đi nghe lại nhiều đoạn nội dung ngắn. Những nội dung yêu thích của tôi thường là các bài nói chuyện về quan điểm cá nhân, sau đó là các câu hỏi xoay quanh nó.

Chúng bao gồm các tình huống quen thuộc, sử dụng các động từ và liên từ phổ biến và giúp tôi làm quen với một ngôn ngữ mới. Chúng giúp hình thành “mạng lưới thần kinh” mới trong não của tôi. Và thế là tôi nghe lại rất nhiều lần, 30 lần hoặc hơn, nhưng không phải cùng một lúc. Sau khi tập trung cao độ vào một câu chuyện, tôi chuyển sang câu chuyện mới trong khi vẫn chưa hiểu rõ về câu chuyện đầu tiên, sau đó tôi mới quay lại câu chuyện cũ. Internet và iPhone giúp tôi truy cập chúng bất cứ lúc nào.

Tôi có thể đọc transcript của bất kỳ thứ gì tôi đang nghe trên thiết bị di động của mình. Điều này cho phép tôi truy cập từ điển trực tuyến và tạo nên một cơ sở dữ liệu từ và cụm từ của riêng tôi để xem lại theo nhiều cách khác nhau. Việc tiếp thu các từ và cụm từ gặp phải trong quá trình nghe và đọc là mục tiêu chính của tôi.

Các từ mới trong một ngôn ngữ thoạt đầu có vẻ kỳ lạ và giống nhau một cách khó hiểu. Tuy nhiên, bằng cách chỉ đọc những nội dung đơn giản mà các từ thông dụng xuất hiện trong các ngữ cảnh khác nhau, bộ não tôi dần làm quen với chúng. Tôi liên tưởng các từ và cụm từ đó trong các ngữ cảnh cụ thể. Càng nhiều liên tưởng thì càng dễ nhớ.

Tôi không nói nhiều vào giai đoạn đầu. Tôi có quá ít từ vựng và còn nhiều điểm chưa hiểu rõ. Tôi lặp lại những từ đó thành tiếng, một cách lộn xộn. Tôi không lo lắng về cách phát âm. Điều đó sẽ trở nên dễ dàng hơn khi bộ não nhạy bén hơn trong việc phân biệt âm thanh.

Đôi lúc, tôi có thể nói một chút, cho vui, để thử những gì tôi đã học được. Tôi có thể dễ dàng tìm thấy một gia sư người bản ngữ hoặc một người bạn trao đổi ngôn ngữ qua Internet. Tôi không đến lớp học vì tôi không muốn bị xao lãng bởi những người khác.

Giai đoạn thứ hai: 180-360 giờ

• Mục tiêu của tôi: Hiểu các cuộc trò chuyện thông thường và hầu hết ngôn ngữ hàng ngày.

• Cách đánh giá: Có ít hơn 10% từ không biết trong hầu hết các cuộc trò chuyện.

• Nhiệm vụ chính: Nghe các cuộc trò chuyện tự nhiên, học từ vựng, tăng cường luyện tập nói và viết.

• Ngôn ngữ hiện tại đang học: tiếng Ba Tư, tiếng Ả Rập, tiếng Thổ Nhĩ Kỳ

Bây giờ tôi không còn thấy ngôn ngữ xa lạ nữa, tôi muốn nhìn nhận ngôn ngữ đó theo cách người bản xứ nói hoặc viết. Đôi khi, đây mới được coi là thứ ngôn ngữ "đích thực".

Những cuộc hội thoại là nội dung “đích thực” dễ hiểu nhất vì những từ ngữ được sử dụng phổ biến chiếm 90-95% các cuộc hội thoại. Những từ này cũng chiếm 70-75% các văn bản chính thức. Không may là, rất khó để tìm thấy một cuộc trò chuyện thú vị và chân thực kèm theo transcript. Tài liệu nghe và đọc được phân loại, thường là truyện, là một loại nội dung hữu ích. Điều quan trọng là tìm những nguồn tài liệu bạn yêu thích. Tiếng Anh có rất nhiều bài đọc, đi kèm với audio. Các ngôn ngữ khác có ít hơn. Bộ sưu tập của Olly Richards là một nguồn tài nguyên tuyệt vời về mặt này.

Mỗi bài học bây giờ dài hơn, từ 3 đến 5 phút, thậm chí 10 phút hoặc lâu hơn. Tôi nghe từng bài ít thường xuyên hơn và tìm hiểu nhiều tài liệu hơn, để học được nhiều từ mới. Tôi tận dụng thời gian chết, làm việc nhà, lái xe hoặc chạy bộ để nghe đi nghe lại. Càng biết nhiều từ vựng, tôi càng dễ học từ mới. Từ vựng cũng giống như tiền bạc, “bạn càng có nhiều, bạn càng nhận được nhiều”, “người giàu lại càng giàu hơn”.

Tôi thích gắn bó với các chủ đề thú vị và quen thuộc trong bài nghe và đọc của mình, vì vậy tôi nhanh chóng bỏ qua bất cứ điều gì không tạo cho tôi hứng thú, hoặc khi tôi không thích giọng nói của người kể chuyện hay chất lượng âm thanh. Thoạt đầu, có vẻ như người bản ngữ nói rất nhanh, nhưng nhờ vào việc nghe đi nghe lại nhiều lần, bộ não của tôi đã quen với nhịp điệu tự nhiên đó. Tôi không bực mình khi không hiểu "nội dung đích thực" đó. Và khi đã thấu hiểu, tôi cảm thấy rất phấn khích. Việc tiếp thu từ vựng của học sinh có thể được nâng cao khi chúng được tích hợp vào các ngữ cảnh phức tạp quen thuộc.

Bây giờ tôi thường xuyên trò chuyện với các gia sư người bản ngữ trên Internet hơn, nhưng một hoặc hai lần một tuần là đủ. Việc luyện nói giúp tôi xác định những điểm yếu, những từ chưa biết, những khái niệm mà tôi không thể diễn đạt và những từ khó phát âm. Sau đó tôi có thể tự mình khắc phục những điều này.

Bên cạnh đó, tôi cũng tập viết, đặc biệt là trên các blog và diễn đàn. Điều này rất có ích cho việc học. Tôi có thời gian để ghi lại những suy nghĩ của mình và giữ lại những lỗi sai và vấn đề của bản thân.

Ở giai đoạn này, điểm nhấn chính vẫn là nghe, đọc và tăng vốn từ vựng.

Giai đoạn thứ ba: 180 giờ và mãi mãi về sau

• Mục tiêu của tôi: Tiếp tục tận hưởng ngôn ngữ, học nhiều từ mới và sử dụng ngôn ngữ thành thạo hơn.

• Cách đánh giá: Có ít hơn 10% từ không biết khi gặp phải một chủ đề mà tôi quan tâm.

• Nhiệm vụ chính: Đi theo sở thích của tôi.

• Ngôn ngữ tiềm năng: tiếng Nga, tiếng Hàn, tiếng Ba Lan và nhiều ngôn ngữ khác.

Đây là giai đoạn mãn nguyện nhất. Tôi có thể du lịch đến đất nước nói ngôn ngữ đó hoặc gặp gỡ người bản xứ. Tôi sẽ tận hưởng trải nghiệm này, dù vẫn còn những lỗi sai. Tôi có thể duy trì ngôn ngữ đó, ngay cả khi không sử dụng nó trong một thời gian dài. Tôi có thể tìm tòi những nội dung thú vị để có thể vừa học về lịch sử và văn hóa của một quốc gia, vừa cải thiện trình đọ ngôn ngữ trong vô thức.

Không may là, tôi quá bận rộn với việc học các ngôn ngữ mới nên tôi không thực sự có thời gian chú tâm vào chúng ở giai đoạn này. Nếu có thời gian, đây sẽ là lúc tôi học ngữ pháp. Tôi sẽ tìm kiếm sách về ngữ pháp dành cho người bản ngữ. Bây giờ tôi đã đủ quen thuộc với nó, thông qua việc tiếp xúc, tôi có thể hiểu các hướng dẫn và văn phong dành cho người bản ngữ. Tuy nhiên, sở thích cá nhân hướng tôi đến lịch sử và văn học nhiều hơn. Tôi thấy đọc sách và nghe sách nói về các chủ đề tôi quan tâm, là cách thú vị và hiệu quả nhất để tiếp tục cải thiện hoặc làm mới ngôn ngữ mà tôi đã không sử dụng trong một khoảng thời gian.

Tôi không bắt mình phải tham gia bất kỳ bài kiểm tra trình độ ngôn ngữ nào. Nếu bắt buộc, đây sẽ là giai đoạn tôi nghiêm túc chuẩn bị cho chúng. Chìa khóa để thành công trong các bài kiểm tra này là khả năng đọc nhanh và thấu hiểu ngôn ngữ nói, và một lượng từ vựng phong phú, tất cả đều là những điều tôi đã đạt được một cách dễ dàng. Chỉ ở cấp độ này, tôi mới làm các bài kiểm tra, vì tôi biết rằng mình sẽ đạt điểm cao.

Đây cũng là giai đoạn rèn luyện các kỹ năng đặc biệt như thuyết trình, viết bài luận hoặc làm báo cáo kinh doanh. Bạn có thể dễ dàng tìm thấy tài liệu liên quan trên Web và các nơi khác. Mục tiêu là bắt chước cách diễn đạt và sử dụng từ, cũng như cách sắp xếp thông tin. Rất dễ tìm một người dạy kèm hoặc người đào tạo bản ngữ chuyên nghiệp thông qua Web, để luyện tập những kỹ năng này.

Kết luận

Sau khi áp dụng phương pháp này một vài lần, tôi đã có thể học một ngôn ngữ mới hoặc cải thiện một ngôn ngữ mà tôi đã thành thạo, kể cả tiếng mẹ đẻ của mình.

Bạn cũng có thể trải qua ba giai đoạn tiếp thu ngôn ngữ và đạt được sự thành thạo mà mình mong muốn. Điều quan trọng nằm ở động lực và niềm vui, không phải trường lớp hay bằng cấp. Tôi cũng biết rằng việc theo đuổi sự hoàn hảo trong bất kỳ ngôn ngữ nào cũng đều là vô ích, vì vậy tôi rất vui khi mắc lỗi và không thực sự cần được sửa lỗi. Tôi yêu thích đắm mình vào bữa tiệc ngôn ngữ, uống, ăn, nếm, nhai và tiêu hóa chúng. Tôi không bao giờ cảm thấy no, mặc dù đôi lúc tôi có thể bị say một chút.

----------

Tác giả: Steve Kaufmann

Link bài gốc: The Three Language Acquisition Stages

Dịch giả: Đoàn Võ Nhật Vi  - ToMo - Learn Something New 

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về ToMo. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Dịch Giả: Đoàn Võ Nhật Vi  - Nguồn: ToMo - Learn Something New". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: "Theo ToMo" hoặc khác đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Facebook ToMo - Learn Something New để đọc các bài dịch khác và cập nhật thông tin bổ ích hằng ngày.

(***) Trở thành Tình nguyện viên, Thực tập sinh Part-time tại ToMo để rèn luyện ngoại ngữ và đóng góp tri thức cho cộng đồng tại: https://bit.ly/ToMo-hiring.