Bản tin này nói về điều gì

Bản tin này sẽ cung cấp cho bạn một định nghĩa ngắn gọn về việc phân tích phim so với việc phân tích văn học, cung cấp một đoạn giới thiệu về một loại phân tích phim phổ biến và từ đó đưa ra chiến lược và nguồn lực để tiếp cận các bài tập.

Phân tích phim là gì và nó khác với phân tích văn học như thế nào?

Phân tích phim là một quá trình mà ở đó phim được phân tích về khía cạnh ký hiệu học, cấu trúc tường thuật, bối cảnh văn hóa, chủ đề hình ảnh trong số các cách tiếp cận khác. Nếu những khía cạnh này còn mới với bạn, đừng lo lắng vì chúng sẽ được giải thích ở phần tiếp theo.

Phân tích phim, giống như việc phân tích văn học (tiểu thuyết,...), là một dạng của phân tích hùng biện- tức là phân tích và đánh giá diễn ngôn, bao gồm từ ngữ, cụm từ và hình ảnh. Có một lập luận rõ ràng và bằng chứng hỗ trợ là rất quan trọng đối với phân tích phim cũng như các hình thức viết học thuật khác.

Không giống như văn học, phim kết hợp nhiều yếu tố nghe nhìn và do đó cung cấp một chiều hướng mới để phân tích. Cuối cùng, phân tích phim cũng không quá khác biệt. Nghĩ về tất cả những thứ tạo nên một cảnh trong phim: diễn viên, ánh sáng, góc quay, màu sắc. Tất cả những thứ này có thể thiếu trong văn học nhưng chúng là sự lựa chọn có chủ đích của đạo diễn, nhà sản xuất và biên kịch, nó giống như những từ ngữ được nhà văn chọn cho tác phẩm văn học của mình. Hơn thế nữa, văn học và phim kết hợp những yếu tố tương tự nhau. Cả hai đều có những tình tiết, nhân vật, hội thoại, sự sắp đặt, ký hiệu, cũng như các yếu tố của văn học có thể được phân tích cho ý định và hiệu ứng của chúng, các yếu tố này cũng có thể được phân tích như vậy ở trong phim.

1. Các hướng tiếp cận để phân tích phim khác nhau

Danh sách được liệt kê ở đây là những dạng tiếp cận phổ biến đối với phân tích phim, tuy nhiên không có nghĩa là đây là một danh sách đầy đủ và bạn có thể đã thảo luận thêm những cách tiếp cận khác trên lớp. Cũng như bất kỳ một bài tập nào khác, hãy chắc chắn rằng bạn hiểu được những mong đợi của giáo sư giảng dạy. Bài hướng dẫn này được sử dụng tốt nhất để hiểu lời nhắc hoặc trong trường hợp bài tập có kết thúc mở hơn, hãy xem xét các cách khác nhau để phân tích phim.

Hãy nhớ rằng bất cứ yếu tố nào của phim cũng đều có thể được phân tích một cách thường xuyên và song song. Một bài tiểu luận phân tích phim có thể đồng thời bao gồm tất cả những cách tiếp cận sau đây và hơn thế nữa. Như Jacques Aumont và Michel Marie đã đề xuất trong Analysis of Film thì không có cách nào chính xác và bao quát để viết một bài phân tích phim.

a. Phân tích ký hiệu

Phân tích ký hiệu là dạng phân tích ý nghĩa đằng sau của các ký hiệu và biểu tượng, thông thường liên quan đến sự ẩn dụ, sự tương đồng và sự tượng trưng.

Điều này không nhất thiết phải cần một cái gì đó kịch tính; hãy nghĩ về cách bạn ngoại suy thông tin từ những dấu hiệu nhỏ nhất trong cuộc sống hàng ngày của bạn. Ví dụ, những đặc trưng nào có thể nói cho bạn về tích cách của một người? Có một số thứ đơn giản như ngoại hình của một người cũng có thể tiết lộ thông tin về họ. Đôi giày lệch và đầu giường có thể là dấu hiệu của một người bất cẩn (hoặc có một thứ điên rồ nào đó đã xảy ra vào buổi sáng), trong khi đó một chiếc áo sơ mi tươm tất cùng chiếc cà vạt cho thấy rằng người đó đứng đắn và đặc biệt riêng. Tiếp tục trong dòng mạch đó:

• Bạn có thể suy luận được gì về nhân vật từ những gợi ý nhỏ?

• Những gợi ý (dấu hiệu) được sử dụng để xây dựng nhân vật như thế nào? Chúng liên quan đến vai của những nhân vật đó ra sao hoặc liên quan đến mối quan hệ giữa nhiều nhân vật như thế nào?

Biểu tượng biểu thị chủ đề (tự do, hòa bình,...) và cảm xúc (ghét, yêu,...) mà chúng thường không liên quan đến. Chúng được sử dụng tự do trong cả văn học và phim ảnh, việc tìm kiếm chúng cũng dùng một quá trình tương tự. Hãy hỏi bản thân rằng:

• Những vật hay hình ảnh nào được lặp đi lặp lại trong nhiều trường hợp?

• Trong Frozen găng tay của Elsa xuất hiện trong nhiều trường hợp.

• Chúng xuất hiện trong bối cảnh nào?

• Đôi găng tay của cô lần đầu tiên được tặng bởi cha cô để cô kiềm chế ma thuật. Cô ấy tiếp tục đeo chúng xuyên suốt cảnh cô ấy đăng quang. đến trước khi kết thúc, trong chuỗi cảnh của Let It Go thì cô đã ném chúng đi.

Một lần nữa, phương pháp phân tích ký hiệu học trong phim cũng tương tự như trong văn học. Hãy nghĩ về ý nghĩa sâu xa hơn đằng sau những sự vật hay hành động.

• Đôi găng tay của Elsa đại diện cho điều gì?

• Găng tay của Elsa đại diện cho nỗi sợ về ma thuật của cô mà suy rộng ra, chính là bản thân cô ấy. Mặc dù cô đã cố kiềm chế ma thuật bằng cách giấu đi đôi tay của mình trong chiếc găng tay và phủ nhận một phần danh tính của mình, cuối cùng cô đã từ bỏ chiếc găng tay trong một nhiệm vụ để tự chấp nhận.

b. Phân tích cấu trúc tường thuật

Phân tích cấu trúc tường thuật là phân tích những yếu tố của câu chuyện, bao gồm cấu trúc tình tiết, động lực nhân vật và chủ đề. Giống như cấu trúc gay cấn của văn học (trần thuật, cao trào, nút thắt, gỡ nút thắt, giải quyết), phim cũng được biết đến là cấu trúc 3 phân cảnh: “Phân cảnh 1: Thiết lập, Phân cảnh 2: Mâu thuẫn,Phân cảnh 3: Giải quyết). Phân tích cấu trúc tường thuật chia câu chuyện của phim thành 3 yếu tố này và có thể xem xét các câu hỏi như:

• Câu chuyện đi theo hay thay đổi so với cấu trúc điển hình như thế nào?

• Ảnh hưởng của việc đi theo hay thay đổi so với cấu trúc điển hình là gì?

• Chủ đề của phim là gì và chủ đề ấy được xây dựng như thế nào?

Xem xét lại ví dụ về Frozen. Bạn có thể dùng kết hợp biểu tượng và cấu trúc tường thuật bằng cách thay thế vật hay sự việc mang ý nghĩa biểu tượng trong bối cảnh thành cấu trúc tường thuật. Ví dụ, sự xuất hiện lần đầu tiên của đôi găng tay ở phân cảnh 1, trong khi đó cảnh từ bỏ chúng diễn ra trong phân cảnh 2; do đó mà sự phát triển của câu chuyện theo cách đó mà biểu lộ sự phát triển tính cách của Elsa. Trước phân cảnh 3 - Sự giải quyết, ác cảm của cô khi chạm vào (một sản phẩm của nỗi sợ ma thuật của cô) đã biến mất, phản ánh một chủ đề tự chấp nhận.

c. Phân tích bối cảnh

Phân tích bối cảnh là phân tích phim đặt trong một phần của bối cảnh rộng hơn. Nghĩ về văn hóa, thời gian và địa điểm mà phim được tạo nên. Bộ phim có thể nói gì về nền văn hóa đã tạo ra nó? Vấn đề về xã hội và chính trị của giai đoạn đó là gì? Hay là giống như việc tìm kiếm tác giả của một tiểu thuyết, bạn có thể coi đạo diễn, nhà sản xuất và những người khác là quan trọng đối với việc làm phim. Đây là phim thứ mấy trong sự nghiệp của người đạo diễn? Nó có giống với phong cách làm phim thường thấy của ông ấy không?, và nó có chuyển sang một hướng đi mới? Những ví dụ khác của việc tiếp cận bối cảnh có thể đang phân tích phim về khía cạnh quyền con người hay phong trào nữ quyền.

Ví dụ, Frozen thường được gắn với phong trào xã hội LGBTQ. Bạn có thể đồng ý hoặc không đồng ý với lời giải thích này và sử dụng những bằng chứng từ phim để hỗ trợ cho lập luận của mình.

Một số câu hỏi khác để xem xét:

• Ý nghĩa của phim thay đổi như thế nào khi nhìn ra bên ngoài nền văn hóa của nó?

• Đặc trưng nào cho thấy phim là một phần của nền văn hóa đó?

Phân tích chủ đề hình ảnh

Phân tích chủ đề hình ảnh là phân tích về sự sắp xếp của các yếu tố thành phần trong phim, thực chất việc phân tích yếu tố nghe nhìn hầu như đã phân biệt được giữa phân tích phim và phân tích văn học. Ghi nhớ rằng phần quan trọng nhất của phân tích chủ đề hình ảnh không chỉ là nhận dạng được các yếu tố của cảnh mà chính là giải thích được ý nghĩa đằng sau chúng.

• Những hiệu ứng nào được tạo ra trong một cảnh và mục đích của chúng là gì?

• Làm thế nào để bộ phim cố gắng đạt được mục tiêu qua cách nhìn và nó có thành công không?

Những yếu tố nghe nhìn có thể được phân tích (nhưng không được giới hạn): đạo cụ và trang phục, sự sắp đặt, ánh sáng, góc máy quay, kết cấu, hiệu ứng đặc biệt, vũ đạo, âm nhạc, giá trị màu sắc, độ sâu sắc, vị trí của nhân vật,... Chủ đề hình ảnh thường là phần mang yếu tố nước ngoài nhất của việc viết phân tích phim bởi vì những phần khác thường được cho là phổ biến trong phân tích văn học, trong khi chủ đề hình ảnh lại là yếu tố đặc sắc của phim. Dùng thuật ngữ phim đặc biệt để củng cố uy tín nhưng bạn cũng nên cân nhắc đến khán giả. Nếu bài viết của bạn hướng đến những độc giả bình thường thì hãy giải thích nghĩa của những thuật ngữ đó. Phần nguồn của bài viết này đã được liên kết đến trang mạng miêu tả chi tiết hơn về yếu tố chủ đề hình ảnh.

Xem lại phim và chụp màn hình (vẫn là hình ảnh) của những cảnh nhất định có thể giúp phân tích chi tiết về màu sắc, vị trí của diễn viên, vị trí của đồ vật… Nghe nhạc phim cũng rất có ích, đặc biệt trong những bối cảnh của cảnh đặc biệt.

Một số câu hỏi ví dụ:

• Ánh sáng được sử dụng như thế nào để tạo nên tâm trạng? Có phải tâm trạng thay đổi tại bất kỳ điểm nào trong suốt bộ phim và sự thay đổi tâm trạng đó được tạo ra như thế nào?

• Sự sắp đặt nói gì về những nhân vật chính? Đạo cụ được sử dụng như thế nào để tiết lộ khía cạnh tính cách của họ?

• Những bài hát nào đã được sử dụng và tại sao nó lại được chọn? Có phải bất cứ lời nhắn nhủ nào trong lời bài hát cũng liên quan đến chủ đề?

  
  

2. Viết bài phân tích phim

Viết bài phân tích phim tương tự như viết bài phân tích văn học hay bất kỳ bài viết mang tính lập luận nào trong các ngành khác. Xem xét về bài tập và lời nhắc nhở, thiết lập một luận án (xem Bản tin quảng cáo và Bản tin tuyên bố luận án để giúp tạo ra một cuộc tranh luận đầy sắc thái), tổng hợp các chứng cứ để chứng minh cho luận án của bạn và sắp xếp các lập luận của bạn trong bài viết. Những dẫn chứng của bạn có thể khác với những gì bạn đã quen. Trong khi bài Tiếng Anh bạn sử dụng bằng chứng văn bản và các trích dẫn, trong một bài tiểu luận phân tích phim, bạn có thể sử dụng bao gồm yếu tố nghe nhìn để củng cố lập luận của bạn.

Khi miêu tả một chuỗi cảnh trong phim, sử dụng thì hiện tại, như khi bạn viết trong văn học khi miêu tả những sự việc của một tiểu thuyết.  Ví dụ: không phải “Elsa đã tháo đôi găng tay” mà phải là “Elsa tháo đôi găng tay”. Khi trích dẫn hội thoại trong phim, trường hợp nhiều nhân vật, sử dụng khung trích dẫn: Bắt đầu trích dẫn ở một hàng mới, những đoạn còn lại của trích dẫn thì thụt vào 1 inch tính từ lề trái. Tuy nhiên, những quy ước này mang tính linh hoạt, vì vậy hãy hỏi giảng viên của bạn nếu bạn không chắc chắn. Nó có thể giúp bạn theo những định dạng có sẵn, nếu bạn hiểu nó. Ví dụ:

ELSA: Nhưng cô ấy sẽ không nhớ tôi có sức mạnh?

VUA: Điều đó là tốt nhất.

Bạn không cần phải dùng dấu trích dẫn cho đoạn trích dẫn không trong đoạn văn, nhưng đối với trích dẫn trong đoạn văn chính, dấu trích dẫn nên là dấu ngoặc kép (“..”).

Đây là một số mẹo để tiếp cận phân tích phim:

• Hãy chắc chắn bạn hiểu lời nhắc và những gì bạn được yêu cầu làm. Tập trung vào lập luận của bạn bằng cách chọn vấn đề đặc biệt để đánh giá.

• Xem lại các yếu tố. Xem lại phim để có được sắc thái mà bạn đã bỏ lỡ trong lần xem đầu tiên. Với luận án của bạn ở trong đầu, hãy ghi lại những ghi chú khi bạn xem. Hãy tìm kịch bản của bộ phim nhưng chỉ lưu nó trong đầu để thấy được sự khác biệt giữa kịch bản và sản phẩm thực tế (những điểm khác biệt này có thể là chủ đề của cuộc tranh luận).

• Phát triển luận án và dàn ý, hãy tổ chức các dẫn chứng sao cho nó hỗ trợ lập  luận của bạn. Hãy nhớ đây là bài tập cuối cùng- chắc chắn rằng luận án của bạn trả lời những gì lời nhắc yêu cầu và hãy hỏi giáo sư của bạn neeesus bạn không chắc chắn.

• Chỉ di chuyển theo sự miêu tả của yếu tố nghe nhìn trong bộ phim bằng cách xem xét ý nghĩa của dẫn chứng. Thể hiện sự hiểu biết về không chỉ các yếu tố phim, mà tại sao và tác dụng của chúng đang được sử dụng là gì. Sử dụng dẫn chứng hiệu quả sẽ mang lại nhiều lợi ích, xem “Sử dụng dẫn chứng trong lập luận” trong bản tin dẫn chứng.

----------
Tác giả: The Writing Center, University of North Carolina at Chapel Hill

Link bài gốc: Film Analysis

Dịch giả: Nguyễn Thu Thủy - ToMo - Learn Something New

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về ToMo. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Dịch Giả: Nguyễn Thu Thủy - Nguồn: ToMo - Learn Something New". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: "Theo ToMo" hoặc khác đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Facebook ToMo - Learn Something New để đọc các bài dịch khác và cập nhật thông tin bổ ích hằng ngày!

(***) Trở thành Cộng tác viên, Thực tập sinh Part-time tại ToMo để rèn luyện ngoại ngữ và đóng góp tri thức cho cộng đồng tại: http://bit.ly/ToMo-hiring.