Tự nhận thức bản thân có nghĩa là bạn có sự hiểu biết chính xác về bản thân mình, bao gồm ưu điểm và khuyết điểm của bạn, tư duy và niềm tin của bạn, cảm xúc và những động lực thúc đẩy bạn trong cuộc đời.

Nếu bạn có kỹ năng tự nhận thức, bạn sẽ dễ dàng hơn trong việc hiểu về người khác, cách họ suy nghĩa về bạn cũng như thái độ và sự phản hồi của bạn.

Rất nhiều người tưởng rằng họ đã một sự tự nhận thức khá tốt về bản thân mình, nhưng tốt hơn hết là chúng ta hãy dựa vào một quy tắc khách quan để đánh giá xem kỹ năng của bạn so với người khác cách biệt như thế nào. Sự tự nhận thức sẽ tạo cơ hội để thay đổi thái độ cũng như niềm tin của một con người.

Khi bạn bắt đầu nâng cao khả năng tự nhận thức, những suy nghĩ cá nhân của bạn, hay cách bạn diễn giải một vấn đề sẽ thay đổi trước tiên. Sự thay đổi trong trạng thái tinh thần này cũng sẽ ảnh hưởng đến cảm xúc của bạn và còn giúp bạn trở nên thông minh hơn, một yếu tố quan trọng góp phần tạo ra thành công trong cuộc đời bạn.

Sự tự nhận thức là bước đầu trong việc tạo ra cuộc sống mà bạn muốn sống. Điều này giúp bạn xác định bạn đam mê và yêu thích điều gì, cũng như những tố chất của bản thân có thể giúp được những gì cho bạn trong cuộc sống.

Bạn sẽ có khả năng nhận biết được những suy nghĩ và cảm xúc của mình đang dẫn bạn đi tới đâu và có thể thay đổi chúng nếu bạn muốn. Một khi bạn có sự nhận thức chính xác về tư duy, lời nói, cảm xúc và ngôn ngữ của bản thân, đồng nghĩ với việc bạn có thể thay đổi và nắm giữ hướng đi trong tương lai của chính mình.

Ý tưởng về sự tự nhận thức bắt nguồn từ đâu?

Tự nhận thức bản thân được Duval và Wicklund công bố lần đầu tiên vào năm 1972 trong cuốn sách “Lý thuyết chung về sự tự nhận thức” của họ. Cuốn sách này cho rằng khi chúng ta tập trung nhìn sâu vào bên trong bản thân mình, ta sẽ có khả năng so sánh và kết nối những hành vi thông thường của ta với những tiêu chuẩn đạo đức và những giá trị nói chung. Đây chính là sự tự nhận thức tiêu chuẩn.

Làm sao để sử dụng kỹ năng này trong việc tạo nên những thói quen tốt?

Tự nhận thức là bước quan trọng đầu tiên trong việc kiểm soát cuộc sống của chính mình, tạo ra những gì bạn muốn và nắm giữ tương lai của bạn.  Việc bạn chọn tập trung năng lượng, cảm xúc, tính cách và phản ứng của mình vào đâu sẽ quyết định bạn có thể đi xa được đến đâu trong cuộc đời.

Khi nắm giữ kỹ năng tự nhận thức, bạn có thể nhận ra rằng những suy nghĩ và cảm xúc của bản thân đang dẫn đường bạn. Từ đó, bạn cũng sẽ dễ dàng kiểm soát hành vi của mình và thay đổi chúng khi thấy cần thiết với mục đích cuối cùng là đạt được thành quả mà bạn muốn. Điều này có thể bao gồm cả việc thay đổi cảm xúc, thái độ hay thậm chí là tính cách của bạn. Cho đến khi đạt được thành công, bạn sẽ phải đương đầu với rất nhiều khó khăn trong việc điều chỉnh và thay đổi cuộc sống của mình.

Sự tự nhận thức có tầm quan trọng như thế nào trong các lĩnh vực khác nhau?

Nhà lãnh đạo

Bạn không thể nào trở thành một nhà lãnh đạo tài ba khi không trả lời được câu hỏi “Sự tự nhận thức là gì?”.

Tự nhận thức sẽ cung cấp cho bạn một nền tảng cơ bản mạnh mẽ và chắc chắn, để bạn có khả năng dẫn dắt những người khác với mục đích, niềm tin, sự chân thành và cởi mở. Kỹ năng này giải thích những thành công cũng như những thất bại của chúng ta, cho chúng ta biết chúng ta là ai và chúng ta cần gì từ đồng đội của mình để tạo nên một tập thể đoàn kết.

Tự nhận thức còn cho các nhà lãnh đạo cơ hội xác định những thiếu xót trong kỹ năng quản lí của họ, nhận ra họ đã làm tốt ở đâu và cần cải thiện công việc ở đâu.

Biết được những điều này có thể giúp những nhà lãnh đạo có những quyết định sáng suốt, đồng thời tăng hiệu suất làm việc hiệu quả của nhân viên. Học kỹ năng tự nhận thức không phải là một quá trình đơn giản, song nếu có được kỹ năng này, bạn có thể nâng cao khả năng lãnh đạo cũng như khả năng dẫn dắt những người khác đến một nền văn hóa kinh doanh tích cực hơn.

Người làm công tác xã hội

Là một nhân viên công tác xã hội, kỹ năng tự nhận thức là một bước chuẩn bị quan trọng trước khi bạn gặp mặt khách hàng trong những tình huống cụ thể khác nhau. Quá trình để trở thành một nhân viên công tác xã hội giỏi cũng là quá trình dần hoàn thiện kỹ năng tự nhận thức. Quá trình đó diễn ra trong suốt các cuộc gặp mặt với những vị giáo sư, với các bạn học, và với khách hàng, chính điều này đang liên tục rèn luyện cho bạn khả năng nhận biết cảm xúc của chính mình và của người khác. Mặc dù đây không phải là điều dễ dàng gì, nhưng nó xứng đáng với từng ấy công sức mà bạn bỏ ra.

Người làm công tác xã hội phải ý thức được những quan điểm cá nhân của mình khi đối mặt với khách hàng để chắc chắn rằng mọi khách hàng của họ đều được đối xử như nhau một cách công bằng.

Tư vấn viên

Sự tự nhận thức có mối liên kết sâu sắc với quá trình điều trị và tư vấn. Khi một người có cái nhìn rõ hơn về chính bản thân họ qua quá trình điều trị, đó chính là sự tự khám phá ban đầu.

Tư vấn là một chuyến hành trình của sự khám phá, khi một ai đó nhận thấy những mô hình tư duy trong đầu họ và những mô hình ấy đang ảnh hưởng đến cảm xúc cũng như thái độ của họ như thế nào. Việc quan sát suy nghĩ và cảm xúc của một người tạo nên sự hiểu biết về chính bản thân họ, và nếu quá trình ấy được thực hiện cùng với một tư vấn viên thì bạn sẽ có cơ hội để nhận được những ý kiến khách quan hơn trong suốt quá trình quan sát.

Giáo dục

Sự tự nhận thức đóng một vai trò quan trọng trong ngành giáo dục bởi vì nó giúp học sinh hiểu rõ chúng cần học cái gì. Khả năng tư duy của học sinh tăng lên theo độ tuổi của chính. Trong khi các giáo viên cố gắng dạy cho học sinh của mình cách phản ánh, theo dõi và đánh giá chính bản thân chúng thì chúng cũng đang dần trở nên tự lập, làm việc có hiệu quả và linh hoạt hơn.

Các học sinh cải thiện khả năng của mình bằng việc cân nhắc những lựa chọn và nghĩ sâu hơn về những quan điểm, đặc biệt là khi câu trả lời đúng không phải là một câu trả lời rõ ràng. Khi học sinh gặp khó khăn trong việc lí giải một khái niệm hay một ý tưởng, họ sẽ sử dụng những kiến thức của mình để cố gắng giải quyết khó khăn ấy. Đây chính là công cụ để học sinh tự phản chiếu và trưởng thành hơn trong việc kiểm soát cảm xúc và cuộc sống thường ngày của họ.

Điều dưỡng

Sự tự nhận thức được sử dụng như một công cụ điều trị trong mối quan hệ giữa điều dưỡng viên và bệnh nhân. Một y tá có khả năng tự nhận thức có thể tạo ra một môi trường điều trị tốt cho bệnh nhân của mình. Chính vì thế, các trường điều dưỡng nên dạy cho học sinh cách để phát triển kỹ năng tự nhận thức.

Điều này cũng mang lại lợi ích cho những y tá chuyên nghiệp khi họ có thể nhận được sự giúp đỡ cũng như hướng dẫn trong suốt quá trình trưởng thành và phát triển sự nghiệp.

Làm sao để nâng cao kỹ năng tự nhận thức?

1. Nhìn nhận bản thân một cách khách quan

Việc cố gắng nhìn nhận về chính bản thân mình thực sự không phải là một quá trình dễ dàng, thế nhưng nếu bạn bỏ công sức xứng đáng, thì phần thưởng nhận lại là sự tự nhận thức sẽ cực kì ngọt ngào. Nếu như bạn có thể xem xét bản thân bằng một cái nhìn khách quan, bạn sẽ học được cách chấp nhận chính mình và cách để thành công trong tương lai.

Vậy thì, chúng ta nên làm như thế nào?

• Cố gắng xác định những hiểu biết cụ thể về bản thân bằng cách viết chúng ra giấy. Chúng có thể là những ưu điểm, hoặc khuyết điểm của bạn.

• Nghĩ về những điều bạn tự hào, hoặc một tài năng nào đó thực sự nổi bật trong cuộc sống của bạn.

• Nghĩ về tuổi thơ của bạn và những điều đã khiến bạn cảm thấy hạnh phúc khi đó. Điều gì đã thay đổi, còn điều gì vẫn giữ nguyên? Vì sao những điều ấy lại thay đổi?

• Thuyết phúc mọi người thật lòng nói ra những điều họ nghĩ về bạn, và ghi nhớ chúng thật kĩ.

Cuối cùng, bạn sẽ có một cái nhìn hoàn toàn mới về chính bản thân bạn và về cuộc sống của bạn.

2. Viết nhật kí

Bạn có thể viết về bất cứ thứ gì trong nhật kí, thậm chí là những điều chẳng liên quan gì đến những mục tiêu của bạn. Ghi lại những suy nghĩ của bạn lên giấy giúp bạn giảm đi và xóa sạch những ý tưởng cũ, đồng thời dọn chỗ cho những thông tin và những ý tưởng mới.

Mỗi buổi tối hãy dành ít thời gian để viết nhật kí, viết về những suy nghĩ và tình cảm của bạn, về những điều thành công hoặc là thất bại trong ngày hôm đó của bạn. Điều này sẽ giúp bạn trưởng thành hơn và có động lực để đi về phía trước, về phía mục tiêu của mình.

Hãy tự soi chiếu bản thân, hãy dành thời gian để nghĩ xem sẽ ra sao nếu bạn là nhà lãnh đạo, và những nhân viên dưới trướng bạn nhìn bạn như thế nào. Hãy nghĩ về những việc bạn có thể làm để giúp người khác, và liệu bạn có thể làm được hơn thế nữa không. Giá trị thực sự của bạn là gì, điều gì quan trọng nhất với bạn trong lúc này?

Tất cả những câu hỏi mang tính tự phản chiếu ấy sẽ giúp bạn xác định rõ ràng hơn rằng bạn là ai, và bạn muốn gì trong cuộc sống hiện tại.

3. Viết ra những mục tiêu, kế hoạch ưu tiên của bạn

Hãy viết ra những mục tiêu của bạn trong một trang giấy để hiện thực hóa chúng từ những con chữ thành một quá trình tuần tự từng bước. Chia nhỏ những mục tiêu lớn để bạn không bị “choáng” ngay từ lúc bắt đầu, và hãy bắt tay thực hiện chúng.

4. Thực hiện việc tự phê bình mỗi ngày

Để nắm giữ kỹ năng tự nhận thức, bạn nhất định phải làm công việc tự phản chiếu. Việc này yêu cầu dành riêng một chút thời gian, tốt hơn hết là mỗi ngày, để bạn có thể nhìn nhận bản thân mình một cách trung thực nhất với tư cách của một nhân viên cũng như một người lãnh đạo. Luyện tập việc tự phê bình đều đặn sẽ giúp bạn trở thành một người càng tốt hơn.

Trong thế giới kinh doanh đầy khắc nghiệt này, việc tự phê phán hằng ngày luôn luôn nói dễ hơn làm. Bắt tay vào thực hiện lúc nào cũng đầy áp lực, và thông tin thì như những dòng chảy vô tận đi qua cuộc sống công nghệ của chúng ta mỗi ngày.

Bởi vì việc tự phê bình yêu cầu thời gian, thế nên hãy bắt đầu tập việc dành riêng 15 phút mỗi ngày cho nó. Tự phản chiếu là cách hiệu quả nhất khi bạn đang sử dụng nhật kí để ghi lại những suy nghĩ của mình. Đó cũng là một ý tưởng tuyệt vời cho việc tìm một nơi nào đó yên tĩnh và suy tư.

5. Luyện tập thiền và những thói quan chánh niệm khác

Thiền là một cách luyện tập hay để nâng cao khả năng tự nhận thức một cách tập trung. Hầu hết các loại thiền tập trung vào việc điều chỉnh hơi thở, nhưng không phải là tất cả. Bạn cũng có thể tìm được sự tập trung và sáng suốt ấy trong khi thực hiện việc tự phản chiếu.

Trong lúc thiền, bạn có thể dừng lại để nghĩ về một số câu hỏi đặc biệt sau.

• Mục tiêu của bạn là gì?

• Những gì bạn đang làm có hiệu quả không?

• Những gì bạn đang làm liệu có cản trở bạn đến với thành công hay không?

• Bạn có thể làm gì và làm như thế nào để thay đổi điều đó?

Một trong những hình thức thiền bạn có thể thực hiện thường xuyên nhất là làm những công việc hằng ngày mang lại cho bạn cảm giác thanh thản, ví dụ như rửa bát, đi dạo, hoặc là tới chùa.

6. Làm các bài kiểm tra tính cách và tâm lí

Các bài kiểm tra tính cách và tâm lí giúp bạn hiểu rõ những đặc điểm của mình. Một số bài kiểm tra phổ biến giúp chúng ta tăng khả năng tự nhận thức như bài kiểm tra Myers-Briggs và Chỉ số tiên đoán. Không có câu trả lời đúng sai rõ ràng cho những bài kiểm tra này. Thay vào đó, chúng buộc người tham gia kiểm tra phải suy nghĩ về những đặc điểm hay tính cách của mình trong một tổ hợp bất kì có sự khác biệt như thế nào so với những người khác.

7. Yêu cầu những người bạn đáng tin cậy miêu tả về bạn

Chúng ta mong được biết những suy nghĩ của người khác về mình bằng cách nào? Chúng ta hãy lắng nghe lời nói của bạn bè và thầy cô, hãy để họ đóng vai trò như những tấm gương chân thực nhất. Nói với bạn bè của ta rằng ta đang đợi những lời nói cởi mở, chân thành, quan trọng và khách quan nhất. Hãy để họ cảm thấy yên tâm khi họ nói cho ta cái nhìn chân thành nhất của họ.

Hãy chắc chắn rằng bạn bè của bạn biết rằng họ đang làm thế để giúp bạn, chứ không phải làm tổn thương bạn. Cũng thế, hãy tự tin hỏi lại bạn bè về những chủ đề đang được bàn luận nếu như bạn cảm thấy chưa hiểu rõ ràng.

Khi bạn đang làm một việc mà bạn muốn thay đổi nó, bạn cũng có thể nhờ bạn bè nhắc nhở. Ví dụ, bạn biết rằng mình thường xuyên trêu chọc người khác quá đà khi mọi người đang kể chuyện, hãy nhờ bạn bè nhắc nhở bạn một cách kín đáo để bạn biết mà dừng lại.

8. Yêu cầu sự phản hồi trong công việc

Bên cạnh việc nhận tư vấn từ bạn bè và gia đình, hãy sử dụng một quy trình chính thức hơn để nhận được phản hồi trong công việc. Nếu công ty bạn không có một cơ cấu làm việc như thế, bạn có thể thử tạo ra một cái. Việc này mang tính xây dựng và tốt cho mọi người, khi mà tất cả đều có cơ hội để phản hồi cũng như phản chiếu những điểm mạnh và điểm yếu của bản thân và mọi người.

Để có một hệ thống phản hồi chính thức và hiệu quả, bạn cần một quá trình chính xác và một quản lí tài ba. Khi quá trình phản hồi kết thúc, điều quan trọng là bạn có thể tự phản chiếu trên nó bằng cách viết ra những điểm chính nhất. Liệt kê bất cứ một ưu điểm hoặc khuyết điểm đáng ngạc nhiên nào mà trước đây bạn không hề nhận ra.

Sẽ tốn không ít thời gian để tăng khả năng tự nhận thức cũng như để bạn hiểu bản thân tốt hơn. Quá trình này có thể diễn ra trong vài năm và liên quan đến rất nhiều người xung quanh bạn. Tạo dựng những thói quen tốt sẽ giúp bạn phát triển kỹ năng tự nhận thức, ảnh hưởng một cách tích cực đến những phương diện khác trong cuộc sống, đặc biệt là trong các mối quan hệ cá nhân của bạn.

Sự tự nhận thức là gì?

Hi vọng rằng bài viết này đã giúp bạn trả lời câu hỏi, “Thế nào là sự nhận thức bản thân?”. Hãy chia sẻ những câu hỏi, những câu trả lời và những suy nghĩ của bạn về sự tự nhận thức ở phần bình luận bên dưới nhé.

----------

Tác giả: S.J. Scott

Link bài gốc: What Is Self-Awareness? (and 8 Ways to Become More Self Aware)

Dịch giả: Trần Thảo Nhi - ToMo: Learn Something New

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về ToMo. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Dịch Giả: Trần Thảo Nhi - Nguồn: ToMo: Learn Something New". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: "Theo ToMo" hoặc khác đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Fanpage ToMo: Learn Something New để cập nhật thông tin bổ ích hàng ngày!

(***) Trở thành CTV, Thực Tập Sinh Part-time để rèn luyện ngoại ngữ và đóng góp tri thức cho cộng đồng tại: http://bit.ly/ToMo-hiring.