Mình đã từng học tại đại học (cả thảy là 8 năm cho 3 bậc: cao đẳng – đại học – thạc sĩ) và dạy cho Trung Tâm uy tín (trong chừng 7 năm với vai trò giảng viên chính thức), dạy khóa riêng (5 năm với khoảng 70 học viên), và chừng đó, quan điểm riêng của mình thế này.

Bản chất của Trung tâm đào tạo thiết kế

Chiêu mầu nhiệm của các trung tâm là “Có việc ngay và lương cao”. Câu quảng cáo này ẩn đằng sau 2 mạch đề:

Có việc ngày?

Bản chất của các trung tâm là đạo tạo thợ (trung tâm uy tín sẽ đào tạo ra thợ giỏi, bắt nghề nhanh), và kiến thức chủ yếu là kĩ năng về thao tác, không có kĩ năng tư duy và sáng tạo (kỹ năng của designer chuyên nghiệp), thế nên, việc tiệm cần với nghề là rất thuận lợi trong giai đoạn đầu, nên có việc ngay không khó.

Nhưng vấn đề là hạn sử dụng (HSD) của những kiến thức này rất ngắn, 5 năm là nhiều.

Điều tai hại hơn, kiến thức thao tác này ko cung cấp cho học viên nền tảng cơ bản để tự học trong suốt hành trình nghề nghiệp sau này. Vì thế, đa số gặp bế tắc sau vài năm đi làm, và không có vị trí cao. Khi nhận ra, thường đã hơi muộn, quay lại học thì gặp nhiều cản trở khách quan và tâm lí.

Lương cao?

Các trung tâm thường nhắm vào nghề hot để đạo tạo, nhưng không bao giờ nói với bạn, khi nào nó hết hot. Cái gì nóng rồi mà chả nguội, mà khi nguội, nó sẽ đi về đâu? Cứ nhìn vào tuổi thọ của trung tâm bạn sẽ biết tuổi thọ kiến thức mà bạn học (và trừ đi vài năm, vì nó phải xuất hiện trước để đón sóng nghề).

Cách khác là đưa ra các nhân vật lương cao, nhưng họ không bao giờ nói thật, những người này đã học kiến thức cơ bản ở một trường Đại Học rồi. Từ đó, tạo ra ẢO ẢNH là đi đường tắt, và “vinh quang” thì thật dễ dàng.

Mình đảm bảo 100% là các bạn đó đã học cơ bản đầy đủ.

Một thực tế đau lòng là một trung tâm đào tạo ra học viên không qua đại học, nhưng đã không bao giờ nhận họ là nhân viên chính thức, đặc biệt trong vai trò giảng viên, vì đơn giản, họ không có bằng đại học. Các giảng viên của họ đều là sinh viên giỏi của các trường đại học mà ra.

Bản chất của Đại học về thiết kế

Một cách cửa tương lai mở ra…nhiều cánh cửa khác, có cánh cửa tới thẳng đích, có cách cửa tới một nơi vô cùng mông lung và mộng mị, có cánh cửa đi vòng tròn rồi lại về điểm xuất phát.

Không nói nhiều đến bạn làm gì và học gì ở đại học, mà nói bạn sẽ như thế nào nếu học đại học và không học đại học.

Mình dạy mỗi năm 100 học viên, vậy trong 7 năm chừng 700hv qua đò. Nhưng tỉ lệ mình đoán chính xác ai học đại học và không học gần như tuyệt đối. Bạn học viên nào đã từng bị test có thể vào cmt để xác nhận. Và có 2 đồng nghiệp cũng gật đầu xác nhận là đúng khi đồng ý tham gia test. Vậy cái gì khác nhau giữa người học hết trung học và người học đại học: tư duy.

Khi bạn học đại học (đúng nghĩa), bạn sẽ phải học quan sát, tổng hợp, phân tích, đánh giá, tổng kết để rút ra một khái niệm hoặc một qui luật. Nó giống như họ phải tìm nguyên liệu, sơ chế nó rồi nấu thành món.

Nhưng những bạn học hết phổ thông rồi thì chỉ dừng lại ở nhận diện, mô tả một hiện tượng (phần nguyên liệu), rất ít khi phân tích, đánh giá được, đừng nói đến đưa ra khái niệm và qui luật (món ăn), họ không thể nấu ăn, chỉ dùng “đồ fast food” (là mẫu thiết kế, temple, qui trình do người khác viết ra. Một số bạn có kĩ năng tìm và khai thác tài liệu tốt thường nghĩ mình thế là…chuyên nghiệp. Họ không thể sáng tạo, tức là làm ra cái mới, cái riêng). Mình có kinh nghiệm thực tế kì cục khi dạy một học viên chưa qua đại học về tư duy sáng tạo, nhưng mình đến h này vẫn ngơ ngác, vì mình miễn phí và rất nhiệt huyết, nhưng học viên cao chạy xa bay. Sau này bạn đó tâm sự với bạn khác, là thấy nó quá khó, và hơi dư thừa để đi làm (một công việc có mức lương cao). Và từ đó,mình không nhận dạy ai thiết kế nữa.

Tại sao phải nói dài dòng thế, là vì mình muốn giải thích tại sao những ai học đại học nghiêm túc lại có khả năng “gia hạn” cho kiến thức của mình lâu hơn so với số đông những bạn không học. Và đó cũng là lí do họ trụ với nghề hoặc tiến xa hơn nếu như cố gắng hoàn thiện nốt khâu kĩ năng rất yếu ở đại học Việt Nam (và họ tới TRUNG TÂM chỉ vì thế thôi).

Quay về câu chuyện Đại học với chuyên ngành thiết kế.

Đãng nhẽ đại học cần phải dạy để có tư duy như trên, thì nó lại ngược lại. Bạn nào đã qua đại học về ngành thiết kế đều có thể trả lời cho mình: Đại học có giáo trình chuyên ngành không? Mình mới bước ra khỏi cổng trường năm 2012, nên trả lời cho bạn luôn và ngay: không có. Thầy cầm tay chỉ việc, nghĩa là, bản chất của phần lớn Đại Học Chuyên Ngành Thiết Kế là dạy nghề, chẳng khác gì trung tâm, riêng về mặt cập nhật thì thua xa các trung tâm. Đại Học công không cần lợi nhuận để tồn tại, vì thế, không cần đáp ứng nhu cầu của khách hàng, thầy dạy gì bạn đều phải học.

Bạn có ăn món ăn nào đã quá date 20 năm?

Kiến thức của các giảng viên đại học thậm chí còn bị đông lạnh lâu hơn thế. Cái bẫy nguy hiểm nhất của Đại Học nằm ở đây. Đó là dù bạn có chạy với tốc độ nào thì cũng chỉ để giảm bớt khoảng cách với thiết kế hiện đại, chứ không thể bắt kịp được, đừng nói vượt qua. Mà thiết kế là sáng tạo, tạo ra cái mới, vượt qua cái cũ.

Còn đường ngắn nhất họ chọn sau này là copy và paste. Một thế hệ designer copy + paste + google ra đời với niềm tự tin công nghệ bất tận. Trong 7 năm mình dạy, chưa thấy một học viên nào chạm nổi vào từ sáng tạo. Trong cả khóa học thạc sĩ, không có một bạn học nào viết được một giải pháp cho một vấn đề khúc mắc trong thiết kế, toàn bộ là thạc sĩ google. Còn đề tài chuyên ngành của mình thì được cắt cử một thầy giáo Triết Học hướng dẫn vì nghe nó Âm Âm – Dương Dương gì đấy (mình viết về không gian âm bản trong thiết kế. Nhân đây cũng cảm ơn người thầy không có chuyên môn thiết kế, nhưng có tấm lòng chân thành của một nhà giáo, biết cơ chế tồi tệ làm khổ sinh viên, đã vẽ đường cho mình chạy ra khỏi cổng trường an toàn).

Nhưng tại sao mình vẫn khuyên nhiều bạn học đại học, vì vẫn tốt hơn ở TRUNG TÂM về sự toàn diện. Bạn được biết toàn bộ những kiến thức thiết yếu và cơ bản nhất của một người làm nghề chuyên nghiệp phải biết, cái TRUNG TÂM phải lược bỏ đi vì họ không có đủ qui mô và các nguồn lực như Đại Học công lập. Còn học những kiến thức này thì bạn phải chắt lọc, kiểm tra, đối chiếu để tránh gặp phải kho “kiến thức đông lạnh” hơn 40 năm. Nếu bạn tiêu hóa và để nó thẩm thấu vào các cơ quan nội tạng, vào máu, vào não, bạn sẽ không bao giờ quay trở lại hiện tại được nữa. Lúc đó, bạn sẽ nhìn thấy cách cửa tới một nơi vô cùng mông lung, mộng mị. Còn nếu bạn vứt đống kiến thức đó đi, bạn lại quay về điểm xuất phát. Phần lớn bạn bè mình và học viên từ Đại Học Mỹ Thuật Công Nghiệp đều sẵn sàng tới một nơi mông lung và mộng mị, họ ko đủ dũng cảm đập đi xây lại từ đầu, hoặc đã quá già (người Mỹ có câu: “không thể dạy con chó già những trò mới được”). Đã có 6 bạn theo lời khuyên của mình quay lại đại học, và thừa nhận, nó giúp họ tốt hơn rất nhiều.

Không tin TRUNG TÂM, không vào ĐẠI HỌC, còn 2 cách: du học và tự học. Mình chưa đi du học vì nhà mình nghèo, nên không viết, còn tự học nghề đã 18 năm, sẽ viết về CÁI GIÁ CỦA TỰ HỌC để bạn tham khảo.

Nhân đây cũng giải thích vì sao mình viết những trái nghiệm cá nhân này. Trước đó, khi còn là giảng viên cho trung tâm, mình chỉ dám thẳng thắn nói với học viên mình dạy, cho đúng với lương tâm của người thầy, nhưng không public vì nhiều điều phải tránh.

Sau rồi, vì có khóa dạy riêng, không muốn mang tiếng PR trá hình, nên cũng ko viết. H mọi thứ đã kết thúc, mình được tự do với quan điểm của bản thân, nên chia sẻ với bạn. Bạn có thể đồng ý, có thể không đồng ý, điều này không quan trọng, miễn là bạn nhìn thấy một góc của con voi là được.

-----------------------------------------------------------------------------

>>> Giới trẻ Việt Nam thiếu định hướng nghề nghiệp, các anh chị hãy cùng YBOX giúp các bé một tay vì một thế hệ trẻ không lãng phí bao năm đại học bằng những chia sẻ rất thật của mình tại đây nhé: Link

(*) Đăng kí làm CTV cho dự án Youth Confessions để có cơ hội đóng góp cho cộng đồng và tích lũy thêm những kiến thức định hướng cho nghề nghiệp tại đây: Link