Sự đổi mới không xảy ra trong hư vô. Những người tiên phong và những nhà tư tưởng: từ Shakespeare đến Jobs, đều tự do lấy cảm hứng từ những người đi trước. Đây là cách làm khôn ngoan.

***

Năm 1675, Isaac Newton viết trong một bức thư gửi cho đồng nghiệp nhà khoa học Robert Hook nói rằng, " Nếu tôi có thể đi xa hơn, thì đó là bằng cách đứng trên vai những người khổng lồ."

Có thể dễ dàng nhìn vào những thiên tài vĩ đại như Newton và tưởng tượng rằng những ý tưởng và công việc của họ chỉ xuất phát trong tâm trí,, rằng họ xoay chuyển nó từ những suy nghĩ của chính họ - rằng họ thực sự là độc đáo. Nhưng điều đó hiếm khi xảy ra.

Những ý tưởng sáng tạo đến từ đâu đó. Cho dù một tác phẩm có vẻ độc đáo hay chưa từng có, hãy đào sâu hơn một chút và bạn sẽ luôn thấy rằng người tạo ra chúng luôn đứng trên vai người khác. Họ làm chủ được những gì mà người khác đã làm trước đó, sau đó biếnđiều đó thành của bản thân. Với mỗi lần như thế, tầm nhìn của họ sẽ rộng mở hơn, và họ chấp nhận sự thật rằng các thế hệ tương lai cũng sẽ đứng trên vai họ.

Đứng trên vai những người khổng lồ là một phần cần thiết của sự sáng tạo, đổi mới và phát triển. Điều đó không làm cho những gì bạn làm ít có giá trị hơn. Nên hãy nắm bắt nó.

Mọi người hãy làm đi.

Trớ trêu thay, cách diễn đạt của Newton thậm chí không hoàn toàn là của ông ta. Cụm từ này có thể bắt nguồn từ thế kỷ 12, khi tác giả John của Salisbury viết rằng triết gia Bernard của Chartres so sánh con người với những người lùn ngồi trên vai những người khổng lồ và nói rằng "chúng ta thấy ngày càng nhiều và xa hơn so với những thế hệ trước, không phải vì chúng ta có tầm nhìn sắc bén hơn, mà bởi vì chúng ta được nâng đỡ và chịu đựng dựa trên tầm vóc của người khổng lồ."

Mary Shelley đã diễn giải nó theo cách này trong thế kỷ 19, trong lời tựa cho Frankenstein: "Phát minh phải được khiêm tốn thừa nhận, không bao gồm việc tạo ra từ hư vô mà là từ hỗn loạn."

Trong mọi lĩnh vực đều có người khổng lồ. Đừng để bị họ dọa. Họ mang đến một viễn cảnh thú vị. Như đạo diễn phim Jim Jarmuch khuyên: "Không có gì là độc đáo. Lấy ý tưởng từ bất cứ nơi nào cộng với cảm hứng hoặc cung cấp nhiên liệu cho trí tưởng tượng của bạn. Thưởng thức những bộ phim cũ, phim mới, âm nhạc, sách, tranh vẽ, thơ ca, giấc mơ, đối thoại ngẫu nhiên, kiến trúc, cầu, biển hiệu đường phố, cây cối, mây, nước, ánh sáng và bóng tối. Lấy ý tưởng 1 cách có chọn lọc và từ đó nói trực tiếp với tâm hồn của bạn. Nếu bạn làm điều này, công việc của bạn sẽ là đích thực. Tính xác thực là vô giá; tính sáng tạo là không tồn tại. Và đừng bận tâm che giấu việc lấy sy tưởng của bạn - hãy ăn mừng nếu bạn muốn. Trong bất kỳ trường hợp nào, hãy luôn nhớ những gì Jean-Luc Godard đã nói: 'Không phải là nơi bạn lấy mọi thứ từ đâu - mà là nơi bạn mang chúng đến.' "

Nghe có vẻ mất quan điểm. Một số người có thể nghĩ, "Bài hát của tôi, sách của tôi, bài viết blog của tôi, khởi nghiệp của tôi, ứng dụng của tôi, sáng tạo của tôi - có chắc chắn chúng là độc đáo không? Có chắc chắn không ai đã làm điều này trước đây! " Nhưng đó không phải là trường hợp đó. Đó cũng không phải là điều xấu. Nhà làm phim Kirby Ferguson phát biểu trong bài nói chuyện TED của ông: "Hãy thừa nhận điều này rằng chúng ta không phải là sự tầm thường và phái sinh – đó là một sự giải phóng khỏi những quan niệm sai lầm, và nó là động lực để không trông đợi quá nhiều từ chính chúng ta và đơn giản là hãy bắt đầu."

Đó là sự thật quan trọng. Đứng trên đôi vai của những người khổng lồ cho phép chúng ta nhìn xa hơn, không chỉ đơn thuần là như trước đây. Khi chúng ta xây dựng trên những nền tảng trước đây, chúng ta thường cải thiện nó và đưa nhân loại theo những hướng mới. Cho dù tác phẩm của bạn có độc đáo đến đâu, những ảnh hưởng đó có thể không đáng tin cậy hoặc không rõ ràng. Như chúng ta biết từ bằng chứng xã hội, sao chép là xu hướng tự nhiên của con người. Đó là cách chúng ta học và tìm ra cách cư xử.

Trong Antifragile: Những thứ thu được từ Rối loạn, Nassim Taleb mô tả loại phát minh chống suy nhược và những ý tưởng đã tồn tại trong suốt chiều dài lịch sử. Ông mô tả mình đang hướng đến một nhà hàng (những nhà hàng như thế đã có từ ít nhất 2.500 năm trước), đôi giày có lịch sử ít nhất 5.300 năm, sử dụng đồ bạc do người Mesopotamia thiết kế. Suốt buổi tối, ông uống rượu vang dựa trên công thức nấu ăn 6.000 năm tuổi, dùng những chiếc cốc được phát minh vào 2.900 năm trước, và ăn phô mai không thay đổi mùi vị qua nhiều thế kỷ. Bữa tối được chuẩn bị bằng một trong những dụng cụ, lửa và dụng cụ cổ xưa nhất của chúng ta, rất giống với những dụng cụ mà người La Mã đã phát triển.

Nhiều điều về xã hội và văn hóa đã thay đổi và không thể phủ nhận chúng đang thay đổi với tốc độ nhanh hơn bao giờ hết. Nhưng chúng ta tiếp tục đứng trên đôi vai của những người đi trước trong cuộc sống hàng ngày, sử dụng những phát minh và ý tưởng của họ, và đôi khi làm mới lại dựa trên những nền tảng đó.

Không phát minh ra hội chứng không phát minh

Khi chúng ta không tin vào những gì đã xảy ra trước đó hoặc cố gắng phát minh ra bánh xe hoặc từ chối việc học hỏi từ lịch sử, chúng ta phải kiềm chế bản thân. Xét cho cùng, nhiều trong số những ý tưởng hay nhất đều là những ý tưởng lâu đời nhất. "Hội chứng không được phát minh ra ở đây" là thuật ngữ dùng cho các tình huống khi chúng ta tránh dùng ý tưởng, sản phẩm, hay dữ liệu do người khác tạo ra, thay vào đó thích phát triển riêng của chúng ta (ngay cả khi nó đắt hơn, tốn thời gian, và chất lượng thấp hơn.

Hội chứng này cũng có thể biểu hiện là do không muốn khoán ngoài hoặc đại diện cho công việc. Mọi người có thể nghĩ rằng kết quả của họ về bản chất tốt hơn nếu họ tự làm, trở nên quá tự tin vào khả năng của chính mình. Rốt cuộc rồi, ai thích được dạy phải làm gì, ngay cả được dạy bởi một người biết rõ hơn? Ai lại không muốn được biết đến như một thiên tài đã (tái) phát minh ra bánh xe?

Phát triển một giải pháp mới cho vấn đề thú vị hơn là sử dụng ý tưởng của người khác. Nhưng những giải pháp mới lại tạo ra những vấn đề mới. Một số người đùa rằng, các công ty lớn nhất Thung lũng Silicon thực tế chỉ là những lồng ấp ngẫu hứng cho những người cuối cùng sẽ thành lập doanh nghiệp riêng của họ, và họ tin rằng những gì họ tạo ra sẽ tốt hơn.

Hội chứng này cũng là một trường hợp của lỗi chi phí chìm. Nếu một công ty đã dành nhiều thời gian và tiền bạc để có được một bánh xe vuông để làm việc, họ có thể không muốn mua những chiếc xe tròn mà người khác tạo ra. Chi phí cơ hội có thể rất lớn. Hội chứng không được phát minh ở đây làm giảm năng lực cốt lõi của một tổ chức hay cá nhân, và dẫn đến lãng phí thời gian và tài năng vào những thứ vô ích,cuối cùng gây mất tập trung. Tốt hơn là nên dùng ý tưởng của người khác và đứng lênđôi vai của họ.

Tại sao Steve Jobs lại đánh cắp ý tưởng

"Sự sáng tạo là sự kết nối mọi thứ. Khi bạn hỏi những người sáng tạo làm điều gì như thế nào, họ sẽ cảm thấy tội lỗi một chút vì họ không thực sự làm điều đó. Sau một thời gian, điều đó dường như rõ ràng với họ, đó là bởi vì họ có thể kết nối những trải nghiệm mà họ đã có và tổng hợp lại thành những điều mới mẻ."

— Steve Jobs

Trong các loài đang bỏ trốn: Cách con người tái tạo lại thế giới, Anthony Brandt và David Eagleman lần theo con đường dẫn đến sự ra đời của iPhone và theo dõi những gã khổng lồ đang ngồi trên vai Steve Jobs. Chúng ta thường ca ngợi Jobs như một nhân vật cách mạng đã thay đổi cách chúng ta sử dụng công nghệ. Rất ít người có mặt trong năm 2007 có thể đã không để ý đến sự náo động do sự ra mắt của iPhone. Nó mới mẻ, lệch khỏi những gì đã xảy ra trước đây. Nhưng sự thật thì hơi lộn xộn một chút.

Màn hình cảm ứng đầu tiên xuất hiện khoảng nửa thế kỷ trước iPhone, được phát triển bởi E.A. Johnson, 1 kiểm soát viên không lưu. Các kỹ sư khác đã xây dựng dựa trên công trình của ông và phát triển các mô hình có thể sử dụng được, nộp đơn xin cấp bằng sáng chế vào năm 1975. Cùng thời điểm đó, Đại học Illinois đang phát triển các thiết bị đầu cuối màn hình cảm ứng cho sinh viên. Trước khi có màn hình cảm ứng, bút đèn sử dụng công nghệ tương tự như vậy. Máy tính màn hình cảm ứng thương mại đầu tiên ra mắt vào năm 1983, ngay sau đó là bảng đồ họa, máy tính bảng, đồng hồ và máy chơi game video. Casio ra mắt một máy tính bỏ túi sử dụng màn hình cảm ứng vào năm 1987 (hãy nhớ, đây vẫn còn là 20 năm trước khi iPhone ra mắt.

Tuy nhiên, các thiết bị màn hình cảm ứng ban đầu rất khó sử dụng, với chức năng rất hạn chế, tuổi thọ pin thường ngắn. Khi các thiết bị màn hình cảm ứng phát triển về tính phức tạp và tính khả dụng, chúng đã đặt nền móng cho iPhone.

Tương tự, iPod được xây dựng dựa trên tác phẩm của Kane Kramer, người lấy cảm hứng từ Sony Walkman. Kramer đã thiết kế một máy nghe nhạc cầm tay nhỏ vào những năm 1970. Như ông gọi, IIXI trông giống như iPod nhưng đến quá sớm để tạo ra thị trường riêng, và Kramer thiếu kỹ năng tiếp thị. Khi ném bóng cho các nhà đầu tư, Kramer đã mô tả khả năng giao hàng ngay lập tức, hàng tồn kho kỹ thuật số, các buổi biểu diễn trực tiếp ghi hình, danh mục mặt sau, và quảng bá các nghệ sĩ mới và các giao dịch vi mô. Nghe quen đúng không?

Steve Jobs đứng trên vai của nhiều kỹ sư, sinh viên và nhà khoa học vô hình, những người đã làm việc hàng thập kỷ để xây dựng công nghệ mà ông đã viết lên. Mặc dù Apple đã có một lịch sử lâu đời về các vụ kiện tàn nhẫn chống lại những người mà họ cho là đã đánh cắp ý tưởng, nhưng nhiều thứ ngay từ đầu đã không thực sự là của họ. Brandt và Eagleman kết luận rằng "sự sáng tạo của con người không xuất hiện trong hư vô. Chúng dựa vào kinh nghiệm và nguyên liệu xung quanh để tái thiết kế thế giới. Biết chúng ta đã ở đâu, và đang ở đâu, sẽ giúp chỉ đường cho những ngành công nghiệp lớn tiếp theo."

Làm thế nào shakespeare nghĩ ra ý tưởng của ông ấy

"Không có gì đến từ không có gì." — William Shakespeare, 

Hầu hết, nhưngkhông phải là tất cả, trong các vở kịch của shakespeare, đều dựa rất nhiều vào các tác phẩm trước đó - đến nỗi một số người đặt câu hỏi liệu ông ấy có vi phạm luật bản quyền ngày nay không.

Hamlet lấy cảm hứng từ Gesta Danorum, một tác phẩm của Saxo Grammaticus, một tác phẩm của thế kỷ 12 về lịch sử Đan Mạch, bao gồm 16 cuốn sách Latin. Mặc dù người ta nghi ngờ liệu Shakespeare có truy cập vào văn bản gốc, các học giả nhận thấy những điểm tương đồng không thể phủ nhận và tin rằng ông đã đọc một vở kịch khác dựa trên nó, và ông đã lấy cảm hứng từ đó. Đặc biệt, những câu chuyện về hoàn cảnh của Hoàng tử Ameth (có cùng chữ cái như Hamlet) cũng liên quan đến những sự kiện tương tự.

Biên niên sử của Holinsshed, một tài liệu đồng tác giả về lịch sử Anh từ cuối thế kỷ mười sáu, kể những câu chuyện mô phỏng cốt truyện của Macbeth, bao gồm 3 phù thủy. Bản thân Biên niên sử của Holinsshed là một bản sao của các văn bản trước đó, đã chuyển những thành kiến và bịa đặt của họ cho Shakespeare. Nó cũng truyền cảm hứng cho Vua Lear.

Một phần của Antony và Cleopatra được sao chép nguyên văn từ cuộc đời Mark Anthony của Plutarch. Bài thơ 1562 của Arthur Brooke mang tên "Lịch sử bi kịch của Romeus và Juliet" là một bản mẫu không ngụy trang cho Romeo và Juliet. Một lần nữa, có nhiều người khổng lồ hơn sau hậu trường - Brooke đã sao chép một bài thơ năm 1559 của Pierre Boistuau, lần lượt rút ra từ một câu chuyện năm 1554 của Matteo Bandello, người đã lấy cảm hứng từ tác phẩm năm 1530 của Luigi da Porto. Tiếp tục, với Plutarch, Chaucer, và Kinh Thánh đóng vai trò là nguồn cảm hứng cho nhiều tác phẩm văn học, sân khấu và văn hóa lớn.

Tuy nhiên, những gì Shakespeare đã làm với những tác phẩm mà ông thỉnh thoảng sao chép, đôi khi những điều học được từ đó thật đáng suy ngẫm. Hãy nhìn vào bất kỳ văn bản gốc nào và, mặc dù bắt chước, bạn sẽ thấy rằng chúng không thể so sánh với các vở kịch của ông ấy. Nhiều bản gốc khô khan, không hấp dẫn và thiếu bất kỳ loại ngôn ngữ thơ ca nào. J.J. Năm 1908 Munro viết vào Bi kịch lịch sử của Romeus và Juliet "duyên số như một dòng suối không ngừng nghỉ trên một vùng đất kỳ lạ và bất khả thi; Shakespeare cuốn trôi như một dòng sông rộng lớn và vội vã, hát và bọt, lấp lánh ánh sáng mặt trời và làm rạng rỡ trong đám mây đen, mang tất cả mọi thứ không thể cưỡng lại nơi nó lao xuống vách đá phía dưới."

Mặc dù đôi khi gần như là đạo văn, những ông cũng xem xét kỹ lưỡng các câu chuyện bằng cách sử dụng tiếng Anh, mang lại kịch tính và cảm xúc cho các biên niên sử hoặc thơ ca ảm đạm. Ông có một cảm giác nhạy bén về những thay đổi cần thiết để tái cấu trúc cốt truyện, tạo ra sự hồi hộp và cường độ trong câu chuyện của mình. Shakespeare nhìn xa hơn những người đã viết trước đó, và với sự giúp đỡ của họ, ông đã mở ra một kỷ nguyên mới của tiếng anh.

Tất nhiên, không chỉ Newton, Jobs, và Shakespeare mới tìm thấy một đôi vai (đôi khi bằng lòng, đôi khi không) để dựa vào. Facebook được cho là đã xây dựng trên Friendster. Các cuốn sách của Cormac McCarthy thường sao chép các văn bản lịch sử cũ, với một nhân vật đến trực tiếp từ My Confessions của Samuel Chamberlain. John Lennon mượn từ nhiều nhạc sĩ khác nhau, một lần viết thư cho tờ New York Times rằng dù Beatles có bắt chước các nhạc sĩ da đen, "đó không phải là sự lừa đảo. Đó là tình yêu."

Ảnh hưởng của The Ecstasy, Jonathan Letem chỉ ra nhiều ví dụ khác về ảnh hưởng của các tác phẩm kinh điển. Năm 1916, nhà báo Heinz von Lichberg đã xuất bản một câu chuyện về một người đàn ông yêu con gái của bà chủ nhà và bắt đầu một cuộc tình, kết thúc bằng cái chết của bà và sự cô đơn kéo dài của ông. Tựa đề là gì? Lolita. Thật khó để nghi ngờ rằng Nabokov đã đọc nó, nhưng ngoài cốt truyện và tên gọi, phong cách ngôn ngữ trong phiên bản của ông không có trong bản gốc.

Danh sách vẫn tiếp tục. Vấn đề không phải là cẩu thả về đạo văn mà là nuôi dưỡng tính nhạy cảm với các yếu tố giá trị trong tác phẩm trước cũng như khả năng xây dựng dựa trên những yếu tố đó. Nếu chúng ta hạn chế dòng chảy của ý tưởng, tất cả mọi người sẽ thua cuộc.

Khả năng tiếp cận

Chuyện này là sao? Tại sao mọi người không thể nghĩ ra ý tưởng của riêng họ? Tại sao nhiều người lại đưa ra một ý tưởng tuyệt vời mà không bao giờ hưởng lợi từ nó? Câu trả lời nằm ở cái mà nhà khoa học Stuart Kaufman gọi là "những nước láng giềng có thể". Khá đơn giản, mỗi một sáng kiến hay ý tưởng mới mở ra khả năng của những sáng kiến và ý tưởng bổ sung. Bất cứ lúc nào cũng có những giới hạn, nhưng những giới hạn đó đang liên tục được mở rộng.

Trong nguồn gốc của những ý tưởng hay: Lịch sử tự nhiên đổi mới, Steven Johnson so sánh quá trình này với việc ở trong một ngôi nhà nơi việc mở cửa tạo ra những căn phòng mới. Mỗi khi chúng ta mở cửa phòng mới, những cánh cửa mới xuất hiện và ngôi nhà rộng hơn. Johnson so sánh nó với sự hình thành sự sống, bắt đầu từ axit béo. Những axit béo đầu tiên hình thành không có khả năng biến thành sinh vật sống. Khi chúng tự tổ chức thành các khối cầu, nền móng được hình thành cho màng tế bào, và một cánh cửa mới mở ra cho mã di truyền, lục lạp, và ty thể. Khi khủng long tiến hóa một xương mới có nghĩa là chúng có nhiều sự khéo léo hơn, chúng đã mở ra cánh cửa mới để bay. Khi tổ tiên xa xôi của chúng ta phát triển ngón tay cái, hàng tá cánh cửa mới đã mở ra cho việc sử dụng công cụ, chữ viết và đấu tranh. Theo Johnson, lịch sử của sự đổi mới là việc khám phá những cánh cửa mới của các khả năng gần kề và mở rộng những gì chúng ta có thể làm.

Một ý tưởng mới - như Newton, Jobs, và Shakespeare - chỉ có thể thực hiện được bởi vì một người khổng lồ trước đây đã mở ra cánh cửa mới và làm cho công việc của họ trở nên khả thi hơn. Họ lần lượt mở ra cánh cửa mới và mở rộng phạm vi của những khả năng. Công nghệ, nghệ thuật và những tiến bộ khác chỉ có thể thực hiện được nếu có ai đó đặt nền móng; không có gì đến từ hư vô. Shakespeare có thể viết các vở kịch của ông vì những người khác đã phát triển cấu trúc và ngôn ngữ tạo nên công cụ của ông. Newton có thể phát triển khoa học nhờ những khám phá sơ bộ của những người khác. Jobs đã xây dựng Apple từ đống đổ nát của nhiều thiết bị cũ và những tiến bộ công nghệ.

Những câu hỏi mà tất cả chúng ta phải tự hỏi là: Tôi có thể mở cánh cửa mới nào, dựa trên công trình của những người khổng lồ nào đi trước? Có cơ hội nào mà họ không thể nhận ra không? Tôi có thể đưa các khả năng tiếp cận ở đâu? Nếu bạn nghĩ rằng tất cả những ý tưởng tốt đã được vận dụng, bạn đã sai rất nhiều. Ý tưởng hay của người khác mở ra những khả năng mới, hơn là hạn chế chúng.

Thời gian trôi qua, những người khổng lồ càng ngày càng cao và sẵn sàng cho phép chúng ta nhảy lên vai họ. Kiến thức chuyên môn của họ là về sách và blog, phần mềm mã nguồn mở và các bài nói chuyện TED, phỏng vấn podcast, và các bài báo hàn lâm. Bất cứ điều gì chúng ta đang cố gắng làm, chúng ta có lựa chọn để tìm một người khổng lồ phù hợp và xem những gì có thể học được từ họ. Trong quá trình này, mọi người được nhìn xa hơn khi chúng ta mở những cánh cửa mới cho các khả năng lân cận.

-----------

Tác giả: FS

Link bài gốc: Standing on the Shoulders of Giants

Dịch giả: Loan Loan - ToMo - Learn Something New 

(*) Bản quyền bài dịch thuộc về ToMo. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Dịch Giả: Nguyễn Thị Loan - Nguồn: ToMo - Learn Something New". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: "Theo ToMo" hoặc khác đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.

(**) Follow Facebook ToMo - Learn Something New để đọc các bài dịch khác và cập nhật thông tin bổ ích hằng ngày.

(***) Trở thành Tình nguyện viên, Thực tập sinh Part-time tại ToMo để rèn luyện ngoại ngữ và đóng góp tri thức cho cộng đồng tại: https://bit.ly/ToMo-hiring.