“Chỉ là chăm chỉ thôi”

Chào mọi người, lại là mình đây.

Gần đây Việt Nam có một chương trình rất hay mang tên “Siêu trí tuệ”. Mình mới chỉ xem vài tập nhưng đã phải sởn gai ốc mà thán phục trí thông minh và cả bản lĩnh của những thiếu niên còn rất trẻ của nước mình.

Thế nhưng, vẫn có một điều gì đó lấn cấn trong lòng, một điều mà mãi đến khi đọc được một bài của anh Châu Thanh Vũ mình mới có thể định hình được: nhiều người Việt Nam, hoặc châu Á nói chung, có một xu hướng trân trọng trí thông minh thiên bẩm hơn trí thông minh học hỏi. Ví dụ như, hai học sinh cùng đạt được kết quả tốt như nhau thì người ta sẽ trầm trồ tán dương người phải bỏ ít công sức hơn. “Thằng bé ấy thông minh từ nhỏ, chẳng phải học thêm học nếm gì điểm vẫn cao” bao giờ cũng ấn tượng hơn “Cũng chẳng có gì đâu, con bé ấy được bố mẹ gửi đi khắp các lớp luyện thi mà”. Vì lấn cấn trong lòng nên mình phải viết bài này theo nhiều góc độ khác nhau để chia sẻ góc nhìn cá nhân. Vì không biết suy nghĩ của mọi người như thế nào, nên mình rất muốn nghe thêm những ý kiến sâu sắc hơn liên quan tới vấn đề này.

1.    Về những điều hợp lí.

Về tính hợp lí, việc ưu ái những mầm non tiềm năng chẳng có gì sai. Ví dụ như chương trình “Siêu trí tuệ”, đây là một sân chơi bổ ích để các em thể hiện bản lĩnh đáng để tự hào của mình, cũng là cơ hội để tìm ra những mầm non và định hướng đầu tư phát triển những tương lai đáng mong đợi của các em.

2.    Về những điều không hợp lí.

Điều làm mình giật mình là suy nghĩ đề cao trí tuệ thiên bẩm đã thực sự ăn sâu vào tư tưởng của mình và những người bạn cùng trang lứa.

Trước đây, khi còn ngồi trên ghế nhà trường, mình lúc nào cũng tự ti về trí tuệ của bản thân. Mình không phải là người có thể giải toán nhanh nhất, không phải người nghĩ ra hướng giải quyết một câu đố hóc búa, càng không phải là người đưa ra ý kiến thú vị nhất cho một câu hỏi của thầy cô. Tất cả những gì mình biết, tất cả những câu trả lời mình làm đúng, dường như đều phải học qua rồi mới có thể có được. “Mình không hề giỏi, chỉ chăm chỉ thôi” là câu trả lời nhiều nhất khi ai đó buông lời khen ngợi.

Cô bạn giỏi quan sát của lớp mình cũng nói, mày chỉ chăm chỉ thôi, chứ nếu con A tập trung một chút thì chắc chắn sẽ hơn mày.

Một chị gái cũng nói, hoá ra là mày chỉ chăm thôi à, thế mà trước chị cứ nghĩ mày giỏi lắm.

 Theo hai nhà tâm lý học Raymond Cattell và John Horn, có 2 loại trí thông minh cùng tồn tại. Một là “Fluid intelligence”, chỉ khả năng suy nghĩ một cách trừu tượng, nhanh nhạy và logic, nhận diện những xu hướng, câu chuyện, kết nối, những mối quan hệ trong các vấn đề phức tạp. Loại này phụ thuộc phần lớn vào bản năng, ví dụ như khả năng định hướng nhanh giúp bạn tìm đường ở một thành phố mà bạn chưa từng đặt chân tới trước đó. Hai là “Crystallized intelligence”, chỉ những kiến thức và kĩ năng có thể rèn luyện qua học tập và kinh nghiệm. Một ví dụ điển hình là ngôn ngữ và toán học, làm càng nhiều, học càng nhiều. Ví dụ thứ hai là trí tuệ cảm xúc trong các mối quan hệ, càng giao tiếp nhiều sẽ càng giao tiếp khéo léo. Trong khi “Fluid intelligence” hầu như không tăng thêm nhiều trong cuộc đời, đạt đỉnh cao ở tuổi thanh niên và bị bào mòn khi về già thì “Crystallized intelligence” được bồi đắp hàng ngày. Đây cũng là lí do những người già luôn có sự thông thái mà tuổi trẻ không thể có được.

Các cụ đã dạy rồi, “Người không học như ngọc không mài”(crystallized)”

Thứ nhất, rõ ràng, những đáp án đúng mà mình có thể đưa ra dựa trên việc học rơi vào loại thông minh thứ hai. Rõ ràng, chúng mình có quyền tự hào về những kiến thức mình có được “chỉ” bằng việc chăm chỉ. Rõ ràng, mình có thể chăm chỉ và thông minh cùng một lúc, chỉ là trí tuệ của mình mang tên gọi khác với những trí tuệ thiên bẩm mà thôi. Đặc biệt, trí tuệ dạng này còn là tài sản quý giá mà không ai có thể lấy đi khỏi bạn, kể cả thời gian và tuổi tác.

Vì thế, dành cho có ai đó nghĩ giống như mình từng nghĩ: Chăm chỉ là một điều đáng để tự hào. Bạn có quyền trân trọng bản thân giống như cách bạn trân trọng những thiên tài. Đừng tước đi quyền tự hào về bản thân, chỉ vì bạn là một người chăm chỉ.

Thứ hai, đừng so sánh bản thân mình với người khác, hãy so sánh với mình của ngày hôm qua. Dù là trí thông minh dạng nào, mình cảm thấy mọi sự so sánh đều là khập khiễng. Trí thông minh bẩm sinh cũng có kiểu thiên về định hướng, thiên về xúc cảm, thiên về logic. Trí thông minh mài giũa cũng có các lĩnh vực khác nhau, có những nhà bác học cũng mù công nghệ. Dù bạn đang ở đâu trên muôn vàn nấc thang mà xã hội đặt ra, chỉ cần bạn đang không ngừng phát triển, không ngừng tiến lên, bạn đều có quyền tự hào về bản thân mình.

Thứ ba, nếu như suy nghĩ mà mình từng nghĩ thực sự phổ biến, mong rằng nhà trường và phụ huynh có thể tạo cho các mầm non một môi trường giáo dục lành mạnh. Mong rằng đó là nơi mà các con không cần phải ngước lên nhìn các bạn thiên tài trong “Siêu trí tuệ” mà suy nghĩ “May mà bố mẹ mình không xem cái này”. Mong rằng đó là nơi mà các con được dạy để trở thành một người tử tế, hơn là một người mải mê chạy theo những thành tích của kẻ khác. Mong rằng đó là nơi mà các con có thể lựa chọn hướng đi phù hợp với bản thân và hạnh phúc với những giá trị riêng của mình.

"Nếu đánh giá sự thông minh của một con cá qua khả năng leo cây, thì cả đời nó sẽ tin rằng mình là kẻ ngốc nghếch" - Albert Einstein

Thân và thương,

Pu.

P/s: Mình vẫn luôn mơ, sau này có con, mình sẽ thưởng cho con sau mỗi một kì học nếu như con đã nỗ lực. Chỉ cần nỗ lực thôi, không cần thành tích gì to lớn. Bởi vì “chỉ chăm chỉ” đã là vô cùng xứng đáng rồi.

Chương trình Siêu trí tuệ: https://www.youtube.com/watch?v=VfJbknR_svI

Bài viết của anh Châu Thanh Vũ: https://chauthanhvu.com/2016/10/25/thien-tai-bam-sinh-co-gang/

Raymond Cattell và John Horn: https://www.cleverism.com/types-of-intelligence/

Nguồn ảnh: The Sun project: http://www.themagicrain.com/2018/06/this-artist-highlights-dark-social-issues-with-her-art-feat-mimi-n/

https://www.patreon.com/mimi_n

 Tác Giả: Pu, Blogger tại Moon và Pu 

Kết bạn và theo dõi facebook của tác giả tại link: https://www.facebook.com/corner492/ 

-------------------------------

Bạn đam mê viết lách, nhận giải thưởng (tổng trị giá 21 triệu VNĐ / tháng, sách, chứng nhận Social Impact Awards) và muốn được tạo thương hiệu cá nhân tới hàng triệu người trong cộng đồng của YBOX.VN? Xem chi tiết tại link: http://bit.ly/TrietHocTuoiTre-Info

(*) Bản quyền bài viết thuộc về Cuộc thi Triết học Tuổi trẻ do Ybox đồng sáng lập và tổ chức. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Tên tác giả - Nguồn: Triết Học Tuổi Trẻ". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.