Cảm giác tội lỗi là một cảm xúc có lợi, ít nhất là chúng ta có thể nghĩ như thế. Và đây được xem là một trong các loại cảm xúc vô cùng phức tạp được biểu hiện dưới nhiều dạng khác nhau. Có những người sẽ luôn dằn vặt, tự trách bản thân và cảm thấy buồn bã, ủ rũ nhưng có trường hợp trở nên phẫn uất, cáu giận, kích động một cách dữ dội.

Cảm giác tội lỗi hiện sinh, có thể thừa nhận rằng cảm giác tội lỗi là cố hữu của con người, là một cảm xúc có lợi cho việc chữa lành và phát triển cá nhân. Cảm giác tội lỗi về thần kinh có nghĩa là chúng ta chịu quá nhiều trách nhiệm đối với các mối quan hệ của mình và thế giới. Từ chối hoặc trốn tránh cảm giác tội lỗi có nghĩa là chúng ta chịu quá ít trách nhiệm đối với các mối quan hệ của mình và thế giới.

Thông thường trong nền văn hóa Việt Nam của chúng ta, cảm giác tội lỗi không được coi là một cảm xúc có giá trị. Nó được xem như một cảm xúc ngăn cản chúng ta cảm thấy hài lòng về bản thân và cuộc sống, nó được xem như một cảm xúc không phục vụ mục đích tích cực. Có bốn cách để dấn thân với cảm giác tội lỗi, trong đó có ba loại tội lỗi là ức chế hoặc phá hoại, tuy nhiên, cách thứ tư là tham gia với cảm giác tội lỗi hiện sinh, điều này hữu ích và mang tính xây dựng.

Cảm giác tội lỗi mà chúng ta quen thuộc nhất là cảm giác tội lỗi do thần kinh, một cảm giác tội lỗi này thật ức chế, đây là một cảm giác tội lỗi mà chúng ta mắc phải và thường xuyên gặp phải nhất. Chúng ta để nó định nghĩa chính bản thân, luôn ám ảnh về một hành động. Chúng ta chỉ trích bản thân và cảm thấy mình là một người xấu hay một người vô dụng không đáng có. 

Ví dụ, tôi không chú ý đến đối tác của mình khi điều quan trọng đối với đối tác của tôi là tôi cần quan tâm đến họ, sau đó tôi lại hầm hầm rằng tôi đã không chú ý trong khi tôi nên làm việc đó tốt hơn. Tôi nghĩ về bản thân mình như một người xấu. Tôi ám ảnh về những gì tôi đã làm. Ngay cả khi tôi đã xin lỗi, tôi vẫn tiếp tục tự trách mình. Tôi không chấp nhận sự vô cảm của mình như một phần của con người. Tôi không chấp nhận rằng tôi có thể sai lầm. Tôi không chấp nhận rằng đôi khi tôi sẽ không sống đúng với con người mà tôi từng nghĩ, tôi tát một chữ G-for-Guilty đỏ tươi lên trán. Ngay cả khi đối tác của tôi đã tha thứ cho sự vô cảm của tôi, tôi vẫn không tha thứ cho chính mình. Tôi tin rằng tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về mọi thứ xảy ra trong mối quan hệ. Đó không phải là sự chữa lành thực sự cho mối quan hệ. Không có sự phát triển cá nhân và học tập cho tôi. Chúng ta luôn cũng quen thuộc với việc từ chối hoặc trốn tránh cảm giác tội lỗi. 

Để phủ nhận tội lỗi, tôi không chịu bất kỳ trách nhiệm nào về hành động của mình. Việc thừa nhận tội lỗi của mình tạo ra cảm giác quá dễ bị tổn thương bởi vì khi đó tôi sẽ chấp nhận rằng mình có thể sai lầm. Thay vào đó, tôi đổ lỗi cho người khác. Ví dụ, tôi phủ nhận mọi cảm giác tội lỗi xung quanh việc người bạn đời của mình cảm thấy bị phớt lờ. Đó là lỗi của họ vì đã quá nhạy cảm hoặc vì đã không hiểu tôi.

Để tránh cảm giác tội lỗi, tôi cũng không chịu bất kỳ trách nhiệm nào về hành động của mình. Thừa nhận rằng tôi nên cảm thấy tội lỗi một lần nữa sẽ tạo ra cảm giác quá dễ bị tổn thương. Tôi sẽ phải nhận ra rằng tôi có thể sai lầm. Tôi tin, hoặc giả vờ, rằng mọi thứ đều ổn hoặc những gì tôi đã làm không phải là vấn đề lớn. Đối với việc từ chối hoặc trốn tránh cảm giác tội lỗi, sẽ không có sự hàn gắn nào giữa tôi và bạn đời. Không có bất kỳ sự phát triển cá nhân và học tập cho tôi.

Cảm giác tội lỗi hiện sinh khác với ba cách đối mặt với cảm giác tội lỗi ở trên. Đầu tiên và quan trọng nhất, cảm giác tội lỗi hiện sinh thừa nhận rằng cảm giác tội lỗi là cố hữu của con người. Nó là một phần của tình trạng con người cho tất cả chúng ta. Đây là thừa nhận rằng tôi có thể sai lầm. Tôi sẽ không phải lúc nào cũng là chính mình tốt nhất. Tôi chấp nhận điều này. Tôi thừa nhận rằng tôi sẽ hành động theo cách gây đau đớn. Hành động gây đau đớn của tôi không phải là tổng thể của con người tôi. Trong khi tôi cảm thấy tồi tệ về hành động của mình, tôi không xác định bản thân mình bằng chúng, phủ nhận chúng hoặc trốn tránh chúng. Tôi không đổ lỗi cho bản thân hay người khác.

Thay vào đó, tôi tập trung vào việc chịu trách nhiệm cho những lựa chọn và hành động của mình. Sau đó, tôi thực hiện hành động mang tính xây dựng để hàn gắn rạn nứt mà tôi đã tạo ra. Tôi thành thật xin lỗi và cầu xin sự tha thứ. Tôi hỏi tôi có thể sửa đổi điều gì để hàn gắn mối quan hệ. Tôi chấp nhận bất cứ điều gì đối tác của tôi cảm thấy để đáp lại. Bằng cách chịu trách nhiệm, tôi tìm hiểu về bản thân và nâng cao sự phát triển cá nhân của mình. Cách tôi đối mặt với chứng loạn thần kinh, sự phủ nhận, trốn tránh hoặc cảm giác tội lỗi hiện sinh cũng áp dụng cho mối quan hệ của tôi với thế giới. Tôi là một phần của thế giới này. Tôi tác động đến thế giới, và thế giới tác động đến tôi. Ví dụ, tôi lo ngại về biến đổi khí hậu và tác động tiềm ẩn của nó đối với tất cả chúng ta. Tôi lo lắng về những gì chúng ta đang để lại cho các thế hệ tương lai.

Tôi có thể đối phó với nó thông qua cảm giác tội lỗi thần kinh. Tôi có thể liên tục chỉ trích bản thân vì đã không làm đủ để tác động đến khủng hoảng khí hậu. Tôi có thể chìm đắm trong sự ghê tởm bản thân, điều không mang lại lợi ích cho thế giới hay bản thân tôi. Bằng cách chấp nhận tội lỗi của mình theo cách này, tôi đang phải chịu quá nhiều trách nhiệm về cuộc khủng hoảng biến đổi khí hậu. Tôi có thể đối phó với cuộc khủng hoảng khí hậu thông qua việc phủ nhận mọi tội lỗi. Tôi tức giận vì sự thiếu hành động của người khác. Tôi không chịu trách nhiệm về vấn đề này. Vấn đề không liên quan gì đến tôi. Đó là về những người khác không làm đủ. Bằng cách phủ nhận mọi tội lỗi, tôi đang từ bỏ vai trò của mình trong cuộc khủng hoảng và không chịu trách nhiệm trở thành một công dân toàn cầu. Điều này không có lợi cho ai đó hoặc tôi. 

Tôi có thể đối phó với khủng hoảng khí hậu thông qua cảm giác tội lỗi hiện sinh. Tôi nhận ra tôi là một phần của vấn đề vì tôi là một phần của xã hội. Tôi không dành thời gian để đổ lỗi cho bản thân hay người khác. Thay vào đó, tôi tập trung vào trách nhiệm của mình với tư cách là một công dân toàn cầu. Tôi lên kế hoạch về cách tôi muốn góp phần giảm thiểu biến đổi khí hậu và các tác động của nó. Tôi thực hiện các bước cụ thể để hoàn thành kế hoạch của mình. Ví dụ về điều này có thể là tham gia một tổ chức về biến đổi khí hậu, đóng góp tài chính cho một tổ chức và đánh giá các hành động hàng ngày của tôi. Tôi đảm nhận mức độ trách nhiệm xác thực nhất phù hợp với niềm tin và giá trị của mình.

Dành thời gian để nghĩ về một người mà bạn cảm thấy hối tiếc về cách bạn đã đối xử với họ. Khi nghĩ về điều đó, bạn có rơi vào cảm giác tội lỗi thần kinh và đổ lỗi cho chính mình không? Hay lại chối tội, đổ lỗi cho người khác? Tránh cảm giác tội lỗi, không có gì để cảm thấy tội lỗi? Cảm giác tội lỗi hiện sinh, chịu trách nhiệm thích hợp và hành động tích cực để cải thiện mối quan hệ? Nếu bạn cảm thấy mình đang tập trung vào cảm giác tội lỗi loạn thần kinh, hãy xem xét điều gì ngăn cản bạn chuyển nó sang cảm giác tội lỗi hiện sinh. Nếu bạn phủ nhận hoặc trốn tránh cảm giác tội lỗi, hãy xem xét điều gì ngăn cản bạn chuyển sang cảm giác tội lỗi hiện sinh.

Tôi cũng khuyên bạn nên lặp lại việc làm này để xem xét bất kỳ cảm giác tội lỗi nào mà bạn có liên quan đến. Kiểm tra cảm xúc và suy nghĩ của bạn về các vấn đề mà bạn quan tâm, điển hình như khủng hoảng khí hậu, bạo lực mạng xã hội hoặc bất kỳ vấn đề nào khác mà bạn quan tâm. Khám phá những cách để giải quyết những vấn đề này, không phải từ chứng loạn thần kinh, từ chối hoặc trốn tránh mà từ cảm giác tội lỗi hiện hữu. Tôi hy vọng bạn có những điều tốt đẹp nhất trong quá trình tìm hiểu, đánh giá và hành động đối với cảm giác tội lỗi hiện sinh của mình./.

Tác Giả: Ngô Trần Phương Uyên

Kết bạn và theo dõi facebook của tác giả tại link: https://www.facebook.com/ngo.uyen.397 

--------------------------------

Bạn đam mê viết lách, nhận giải thưởng (tổng giá trị +22,000,000 VNĐ /tháng, sách, chứng nhận Social Impact Awards) và muốn được tạo thương hiệu cá nhân tới hàng triệu người trong cộng đồng của YBOX.VN?

Xem chi tiết tại link: http://bit.ly/TrietHocTuoiTre-Info 

(*) Bản quyền bài viết thuộc về Cuộc thi Triết học Tuổi trẻ do Ybox đồng sáng lập và tổ chức. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Tên tác giả - Nguồn: Triết Học Tuổi Trẻ". Các bài viết trích

nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.