Hỡi những người trẻ, cho tôi hỏi các bạn câu này, có bao giờ bạn nghĩ bản thân mình có một giới hạn không? hoặc bạn nghĩ cuộc sống của mình hiện tại đã rất tốt rồi và nó sẽ không thể tốt hơn được ? 

“Kính thưa thầy, em là sinh viên sắp tốt nghiệp của trường. Em có thành tích học tập khá tốt các môn học, hai lần dự thi olympic toàn quốc các môn toán và tin học. Giờ đây em sắp phải tốt nghiệp, đồng nghĩa phải tự thân bước vào xã hội, đó là một nỗi sợ em bị ám ảnh rất lâu, hiện tại nó đã ẩn sâu vào tiềm thức em.

Em sợ xã hội này vì em tự nhận biết bản thân mình bất lực. Em nghĩ em không thể gánh vác tương lai của mình, bởi vì em biết sự cạnh tranh ở xã hội rất khác cạnh tranh học tập ở lớp, đó là sự cạnh tranh mà em không hề quen thuộc. Mẹ em từng dạy rằng, một người hướng nội như em ra đời sẽ chịu rất nhiều thiệt thòi, rất khó khăn trong phấn đấu sự nghiệp. Mẹ còn căn dặn “nếu bên ngoài xã hội có quá khó khăn thì về nhà mình làm ruộng, nuôi gà cũng rất tốt rồi” nhưng em lại sợ uổng phí tâm huyết học tập bao năm nay.

Em đã suy nghĩ rất nhiều, nhiều đêm em mất ngủ, việc làm luận văn cho đợt tốt nghiệp này cũng bị trì hoãn. Vì nỗi sợ này em lại muốn học lên tiếp cao học nhưng em biết đó chỉ là cách tôi trì hoãn một lần nữa. Thầy là người em rất kính trọng trong khoa, em mong nhận được sự tư vấn từ người đã từng trải. Em mong sớm nhận được sự hồi đáp từ thầy”

Đó là email thầy phó khoa cho tôi đọc khi tôi đến làm việc cùng thầy, hôm nay tôi có hai vấn đề này trao đổi với mọi người, đó là “sợ bản thân không đủ năng lực gánh vác tương lai” và “làm sao phát huy hết năng lực bản thân ?”

Trước hết, tôi xin hỏi bạn câu này, bạn đã bao giờ nghĩ mình có khả năng thấy được tương lai khi đưa ra dự đoán một vài lần chuẩn xác ít nhiều. Ví dụ bạn dự đoán kì học này, bạn sẽ đạt học bổng rồi cuối cùng bạn có vinh dự đứng trước hàng trăm sinh viên phía dưới đang tỏ ánh mắt ngưỡng mộ. Bạn có cảm giác bài thuyết trình trên lớp sắp tới sẽ rất tệ hại rồi kết quả bạn không có gì ngạc nhiên khi bản thân thiếu tự tin, mất bình tĩnh do liên tục bị quấy rối bởi những tiếng cười cợt phía dưới. Mặc dù bạn có thể thấy điều đó diễn ra tự nhiên, bằng chứng bạn đưa ra là bạn thấu hiểu năng lực của mình nhưng có lẽ là bạn không biết về một dạng hiệu ứng khi những mong đợi, niềm tin ảnh hưởng đến kết quả của chính bạn. Khi những niềm tin và mong đợi của chúng ta ảnh hưởng đến hành vi ăn sâu vào tiềm thức, từ đó dẫn đến hành động mang đến kết quả tương tự với niềm tin đó thì bản thân ta đang kích hoạt hiệu ứng lời tiên tri tự đúng

Lời tiên tri tự đúng là gì ?

Lời tiên tri tự đúng là một niềm tin của bạn về một sự kiện trong tương lai, kết quả cuối cùng niềm tin đó trở thành sự thật, nguyên nhân vì chúng ta tuyệt đối tin tưởng vào niềm tin đó, dẫn đến hành vi cư xử của ta theo những gì chúng ta tin là đúng.

Tại sao lại xảy ra hiện tượng này? Đó chính là tác dụng đầy ma lực của một kiểu “ám thị” thần kỳ. Trong cuộc sống, mỗi người đều sẽ chịu sự ám thị tâm lý thế này hay thế kia, những ám thị này có cái tích cực, cũng có cái tiêu cực. Nếu một người chịu sự ám thị nào lâu dài thì kết quả họ sẽ trở thành đúng như loại ám thị đó.

Câu chuyện ai cũng từng trải qua

Nếu ngày hôm nay bạn thức dậy và tin tưởng tuyệt đối kì thi năm học này sẽ là một kết quả thấp- cho dù vì bất kỳ lý do gì hay không vì lý do gì cả. Khi niềm tin này đủ mạnh, não bạn tìm mọi cách để chứng minh niềm tin này là đúng trong vô thức, bạn bỏ qua việc ôn luyện bài tập, cắm đầu vào những cuộc vui, phóng đại khó khăn mà bạn đang gặp phải và hành xử chống lại kì thi đó.

Câu chuyện thực tế

Hai nhà tâm lý, Rosenthal và cộng sự Jacobsen đến một trường tiểu học, họ cho tất cả các học sinh làm bài kiểm tra năng lực. Sau khi khảo sát, hai ông thông báo cho tất cả giáo viên biết tên 20% học sinh trong trường “có tiềm năng phát triển trí tuệ bất thường” và sẽ “nở hoa” trong năm học. Họ gọi đây là những “siêu nhân”.

Tám tháng sau Rosenthal và Jacobsen quay lại, họ phát hiện ra rằng, những đứa trẻ mà những giáo viên kia nghĩ sẽ “nở hoa” đạt điểm cao hơn trước rất nhiều. Nhưng điều đáng chú ý nhất, những cái tên mà hai nhà tâm lý khẳng định là “siêu nhân” được khoanh tự nhiên và không liên quan gì đến bài kiểm tra ban đầu. Vậy tại sao chuyện này lại xảy ra ?

Những “siêu nhân” không phải là những đứa trẻ đạt điểm cao trong các bài kiểm tra năng lực ban đầu. Các nhà nghiên cứu nói dối giáo viên về kết quả kiểm tra. Nhưng giáo viên lại tin đó là sự thật và dành thời gian nhiều hơn cho các “siêu nhân”. Và các đứa trẻ nghĩ mình là “siêu nhân” hành động như một “siêu nhân thực thụ” từ đó đạt kết quả cao vào cuối năm học.

“Một nhận định sai lệch về tình huống làm xuất hiện một hành vi khiến nhận định sai lầm ban đầu trở thành sự thật”- Nhận định của nhà tâm lý học Robert Merton-nhà nghiên cứu đầu tiên phát hiện ra hiệu ứng lời tiên tri tự đúng

Từ hiệu ứng tâm lý thực tế lời tiên tri tự đúng ta có thể thấy rõ tác động của nhận thức đối với sự phát triển của một nguời. Câu chuyện của người sinh viên phía trên cho thấy sự không tin tưởng vào khả năng của cậu ấy và sự thiếu hiểu biết về các giá trị mà cậu theo đuổi đã khiến cậu ấy hoảng sợ, nỗi hoảng sợ này ảnh hưởng trực tiếp đến năng lực và cuộc sống của cậu ấy.

Vậy làm thế nào một người có thể phá vỡ hạn chế của những nhận thức cố hữu về bản thân, tìm ra giá trị và truyền cảm hứng cho tiềm năng thực sự của chính họ:

Sự thống nhất nhận thức giữa tiếng nói xã hội và ý chí bên trong:

Trong cuốn sách Acceptance and Commitment Therapy, các nhà nghiên cứu đã từng nhận định: “Sự hợp nhất nhận thức có nghĩa là chúng ta đứng yên trong thế giới ngôn ngữ: Chúng ta bị vây chặt bởi những từ ngữ và hình ảnh đang lấp đầy tâm trí chúng ta. Kết quả là, chúng ta mất trải nghiệm trực tiếp với thế giới”. Sau đó chúng ta bắt đầu trốn tránh, trốn tránh đối mặt với lo âu, nhưng càng tránh nó chúng ta càng lo âu. Đây thực sự là vòng luẩn quẩn mà cậu sinh viên phía trên đang gặp phải.

Nếu để sự hợp nhất nhận thức hình thành và diễn ra, nó sẽ khiến chúng ta không thể tiếp cận được với cuộc sống hiện tại do chúng ta thất vọng vì sự không hoàn hảo ở quá khứ và lo lắng về tương lai chưa xảy ra. Nếu xảy ra quá trình này, chúng ta đã bỏ lỡ cuộc sống ngay bây giờ và ngay tại đây. Điều tiếp theo là chúng ta không thể có sự tự nhận thức chính xác từ cuộc sống thực. Từ đó khó điều chỉnh hành động của bạn một cách phù hợp, bám sát mục tiêu của bạn.

Bởi vì tin vào tiếng nói bên ngoài khiến chúng ta mất sức mạnh, còn thống nhất nhận thức bên trong với tiếng nói bên ngoài, chúng ta sẽ mất đi, bỏ qua những giá trị thực sự chúng ta có. Do đó, để phát huy tiềm năng của chính mình, điều đầu tiên chúng ta cần làm là điều chỉnh thái độ của bản thân, không bị ảnh hưởng bởi tiếng nói bên ngoài, để có sự tự nhận thức đúng đắn, sau đó mới có thể tự điều chỉnh hành vi của mình.

Tôi có cái này cho bạn

Nếu bạn nghĩ cuộc sống hiện tại của bạn đã ổn, cần gì phát triển năng lực, sống hết tiềm năng bản thân làm gì cho mệt,.. thì…

Trả lời câu hỏi, tại sao khi ổn định rồi chúng ta vẫn phải nổ lực học hỏi ?

Mấy hôm trước tôi có tiện tay lấy một bản năng khiếu bản thân bên cạnh máy in của công ty ghi chép thành tích của một đám thực tập sinh vừa được nhận vào công ty thử việc, điểm đại học tốt, năng khiếu tốt, hoạt động lại phong phú, quả thực nhìn vào khiến tôi phải lạnh sống lưng. Cũng may bản thân sinh sớm một tý, nếu không khi cạnh tranh với những bạn nhỏ này, chỉ cần nhìn vào điểm thời kỳ đại học thì tôi cũng đã thua xa rồi. Nếu một ngày bạn nghĩ bản thân cũng ổn rồi đấy, thì tôi nghĩ bạn nên biết rằng những người phía sau bạn đã nỗ lực luyện tập sức khỏe, phát triển năng lực, tầm nhìn như thế nào để vượt qua bạn. Nếu chỉ xét những người cùng tuổi, nếu năng lực, kỹ năng của bạn giỏi hơn người khác một phần thì bạn sẽ có nhiều khả năng và cơ hội hơn, sự nghiệp phát triển sau này cũng tốt hơn. Sau này bạn cũng có thể thoãi mái, tự tin mà sống để mỗi ngày trôi đi không phải nươm nướp lo sợ rằng một ngày nào đó bản thân sẽ bị “đào thải”.

Nếu bạn biết nhiều hơn một chút, cảm giác an toàn cũng sẽ tăng lên nhiều hơn. Cảm giác an toàn không đến từ việc bạn nhiều tiền như thế nào, chức vụ bạn đứng ở đâu mà là đến từ sự hiểu biết của bạn đối với xã hội, với thế giới. Vì vậy, nếu hiểu xã hội này nhiều hơn một chút, trong lòng bạn sẽ tự tin thêm một phần sức mạnh, cũng sẽ tự tin trước sự thay đổi của thế giới.

Có một sự thật là

Có câu này bạn thử nghĩ xem đúng không: “Những việc mà quá khứ bạn than rất khó, sau này hầu hết chúng đều xuất hiện ở tương lai của bạn”. nếu bạn cố gắng thì sau này bạn có quyền chọn lựa, chọn điều có ý nghĩa, công việc có thời gian, chứ không phải là bị cuộc sống truy đuổi suốt ngày đầu óc chỉ quẩn quanh tìm kế sinh nhai. Sống đến tuổi này rồi, đã có bao nhiêu điều của cuộc sống khiến bạn điên đầu, không kịp trở tay, còn nhỏ đi học bánh mì hai nghìn một ổ, một hôm giá tăng lên thành ba nghìn thế là phải đổi ăn bánh khác, lớn lên chuẩn bị bước vào kỳ thi đại học- kỳ thi quan trọng nhất cuộc đời, bộ giáo dục bỗng đổi hình thức thi các môn, thế là điểm thấp, không vào được trường mình mong muốn. Thật ra những việc trên đều có thể tránh nó với điều kiện bạn phải có sự chuẩn bị. Một ngày bạn ứng tuyển công việc mà bạn đã mơ ước rất lâu nhưng đến khi phỏng vấn, bạn chỉ có thể xin lỗi rồi đành nói “tôi không biết tiếng Anh”

Sống với suy nghĩ của người xa lạ

Trở về với cậu sinh viên ở đoạn email phía trên, dường như cậu ấy đã rơi vào trạng thái hoảng sợ xã hội trong nhiều năm, nhưng cách giải quyết thực sự rất đơn giản, đó là thay đổi tầm nhìn, cậu ấy chỉ cần thoát khỏi sự hiểu biết của cậu ấy về bản thân rằng cậu là người “vô dụng”, “không có khả năng”, và quyết định nhìn thế giới từ góc độ một người hoàn toàn xa lạ. Điều quan trọng nhất miễn là cậu ấy chấp nhận mọi thử thách của hiện tại, bắt đầu thực hiện một cuộc thám hiểm thực sự về nghề nghiệp của mình trong thế giới thực. Sau quá trình tự khám phá thế giới dưới góc nhìn mới, cậu ấy sẽ có kiến thức đúng đắn về bản thân đồng thời hiểu được những gì cậu mong muốn thực sự từ cuộc sống, từ đó cậu chọn một mục tiêu phù hợp với mình và thúc đẩy cuộc sống ấy.

Từ đó chúng ta có thể thấy rằng việc từ bỏ nhận thức vốn có ban đầu và đầu tư vào trải nghiệm hiện tại với góc nhìn mới về bản thân là điểm khởi đầu để chúng ta phát triển.

Tư duy của người xa lạ

Điều này có nghĩa là, hãy quên hết mọi thứ bạn biết về đối tượng mục tiêu trong quá khứ. Ví dụ, nếu bạn đang tập thuyết trình, bạn phải quên mọi thứ bạn biết về vấn đề này trong quá khứ. Như thể bạn đang làm nó lần đầu tiên, hãy nhận thức vấn đề này một lần nữa về cách đi đứng, phát biểu, diễn đạt cảm xúc, ngôn ngữ cơ thể v.v. Tư duy của người xa lạ là một vũ khí quan trọng giúp chúng ta thoát khỏi định kiến quá khứ. Ví dụ với quả cam, dưới tư duy của người xa lạ, bạn cũng nên quên đi tất cả những nhận thức trong quá khứ về quả cam đó. Khi bạn đang làm một việc gì đó, bạn cũng có thể sử dụng loại suy nghĩ này, giống như lần đầu tiên hiểu về việc đó vậy.

Nếu rèn luyện tư duy của người xa lạ, bạn sẽ không bị ảnh hưởng bởi những định kiến và sai lầm trong quá khứ. Ví dụ ngày xưa bạn đã thất bại nó ê chề một lần rồi, giờ đây khi đối mặt, bạn tưởng tượng vấn đề này là quá khó khăn, rồi bạn quá lo lắng dẫn đến kết quả ứng nghiệm theo lời tiên tri tự đúng.

Tìm một lối sống mong muốn- hiểu về trái tim mình

Khi bạn đã không bị ràng buộc bởi quá khứ và lo sợ về tương lai, điều cần làm cuối cùng là bạn lựa chọn cuộc sống của chính mình. Vậy câu hỏi là làm thế nào tôi định hướng được cuộc sống của tôi ?

Bạn hãy tưởng tượng một ngày bình thường của bạn vào năm năm sau hoặc mười năm sau. Bạn thức dậy và bắt đầu một ngày mới. Không cần suy nghĩ nó có thể trở thành sự thực hay không, bạn hãy tưởng tượng theo cách mà trái tim bạn mong muốn. Trong trí tưởng tượng lúc này, bạn đang sống cuộc đời thế nào ?

Hiểu về trái tim mình giúp cho chúng ta định hướng được giá trị mà ta muốn với cuộc sống này: Bạn yêu thích náo nhiệt hay yên tĩnh ? một cuộc sống bình yên hay là nhiều điều bất ngờ ? Bạn thích hợp cho công việc lặp lại hay có tính sáng tạo ? Hiểu về trái tim giúp bạn định hình từ đầu con đường bạn đi có đúng với mục đích cuộc đời bạn theo đuổi không, tránh sau này khi đã gần đến đích mới phát hiện mình đang đi sai đường.

Có một kiểu người tự hạn chế năng lực bản thân

Không có gì đáng ngạc nhiên rằng lời tiên tri tự đúng đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển tiềm năng con người hoặc làm hạn chế sự phát triển năng lực tự nhiên của người đó.

Nếu một người vướng vào những suy nghĩ tiêu cực về bản thân, ví dụ như: “tôi thật vô dụng”, “tôi không được ai yêu thương”, “tôi không có một người bạn”…những suy nghĩ như vậy có thể thuyết phục một người từ bỏ việc phát triển bản thân và ngừng bổ sung kiến thức, phát triển kỹ năng, trí tuệ xúc cảm. Như một thói quen, người đó trở nên vô cảm với mọi thứ  vì “làm như vậy cũng chẳng ích gì”.

Nếu các suy nghĩ như vậy kéo dài thì người này sẽ không thể sống bình thường được nữa, bản thân sẽ cảm thấy mình thật vô dụng không thể làm được chuyện gì có ích. Những suy nghĩ này bắt đầu trở thành hiện thực. Bản thân sẽ né tránh việc làm có ích cho cuộc đời họ, suy nghĩ “tôi không có một người bạn” khiến họ tin rằng không ai thích ở bên mình, họ né tránh tương tác với người khác và rồi bản thân họ cũng chẳng có bè bạn. Bản thân họ có thể tương tác với người khác nhưng họ lại hành xử tiêu cực vì họ tin, họ sẽ không bao giờ được chào đón và không ai thân thiện với mình, để rồi chính điều này khiến những người cô ta(anh ta) tương tác sẽ hình hành những ý kiến chuẩn xác với đúng những suy nghĩ tiêu cực của cô ta(anh ta) về họ.

Những lối suy nghĩ “tôi là kẻ thất bại”, “tôi sẽ không làm được chuyện đó đâu”, “không ai thích tôi cả” không thực tế trong cuộc sống này. Lối suy nghĩ đó có thể thành hiện thực vì nó kích thích cách chúng ta hành động và hình thành kết quả thông qua lời tiên tri tự đúng. Nếu bạn nghĩ bạn là kẻ thất bại thì bạn chính là bạn sẽ chính là người tự đẩy bạn đến thất bại, hay nói cách khác hơn, không người thành công nào trên thế giới nghĩ mình là kẻ thất bại cả.

Thông điệp cuối cùng

Tôi hy vọng bản thân đã đem đến những thông tin thú vị và bổ ích về lời tiên tri tự đúng và cách để bạn tận dụng sức mạnh của chúng để phát triển khả năng. Trong bối cảnh công nghệ phát triển mạnh mẽ, sự xuất hiện và phát triển mạnh mẽ của toàn cầu hóa thì đây là một trong những nội dung có ý nghĩa gắn bó với đời sống từng cá nhân.

Giờ đây khi các bạn hiểu được những niềm tin bản thân tác động lên chính hành vi của chúng ta thì hãy luôn ghi nhớ sự tồn tại của hiệu ứng tâm lý này trong đầu, cả khi bạn đang ngồi một mình hoặc trò chuyện với người khác. Những lời nói tiêu cực có thể trở thành hiện thực, nhưng may mắn là điều này đúng với cả những điều tích cực.

Tác Giả: Phát Rommel

Kết bạn và theo dõi facebook của tác giả tại link: https://www.facebook.com/tranminhphat075

--------------------------------

Bạn đam mê viết lách, nhận giải thưởng (tổng giá trị +11,000,000 VNĐ / tháng, sách, chứng nhận Social Impact Awards) và muốn được tạo thương hiệu cá nhân tới hàng triệu người trong cộng đồng của YBOX.VN? Xem chi tiết tại link: http://bit.ly/TrietHocTuoiTre-Info 

(*) Bản quyền bài viết thuộc về Cuộc thi Triết học Tuổi trẻ do Ybox đồng sáng lập và tổ chức. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Tên tác giả - Nguồn: Triết Học Tuổi Trẻ". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.