Tôi rất thích thông điệp mà Đường dây nóng Ngày Mai (096.306.1414) - một dự án phi lợi nhuận tiếp nhận thông tin và tham vấn tâm lý miễn phí trực tiếp qua điện thoại cho người đang trong khủng hoảng tâm lý, đặc biệt những người đang có trầm cảm: "Hoàn cảnh của ai cũng xứng đáng được quan tâm, câu chuyện của ai cũng xứng đáng được lắng nghe."

Khủng hoảng tâm lý trong và sau đại dịch Covid-19 là một trong những vấn đề rất được quan tâm hiện nay. Thế nhưng, có rất nhiều người trốn tránh, giấu diếm hoặc cảm thấy xấu hổ với những bất ổn tâm thần mà mình gặp phải. Họ không thể gọi tên cảm xúc, cảm thấy vấn đề của bản thân là vặt vãnh, dễ thấy cô lập với cộng đồng,...

Bài viết này mong muốn được đồng hành cùng bạn trong việc lý giải những vấn đề xoay quanh khủng hoảng hiện sinh và mách bạn một số cách để vượt qua nó.

Khủng hoảng hiện sinh là gì?

Khủng hoảng hiện sinh (existential crisis) là khi một người đặt câu hỏi về ý nghĩa cuộc sống và sự tồn tại của chính họ. Họ có thể tự hỏi ý nghĩa cuộc sống của họ là gì và liệu có tồn tại một mục đích cao hơn không. Nó xảy ra khi một người đánh mất niềm tin, ý nghĩa cuộc sống hoặc trải qua những mất mát lớn lao. Và kết quả là họ có thể sẽ phải chịu đựng sự lo lắng, trầm cảm, cô lập và cảm giác lạc lõng.

Có nhiều loại khủng hoảng hiện sinh, như khủng hoảng về tự do, trách nhiệm, cái chết, sự cô lập và về danh tính văn hóa.

Khủng hoảng hiện sinh - là rào cản hay là cột mốc?

Nếu ví khủng hoảng hiện sinh như một cái rào cản ngăn bước bạn tiến tới thành công, chúng ta sẽ cùng nhau liệt kê những hậu quả mà nó mang lại: Bạn cảm thấy cô đơn và bị cô lập; bạn bị héo mòn bởi Bệnh trầm uất (melancholia)/trầm cảm (depression); bạn có cảm giác như cuộc sống trước đây của bạn đã hoàn toàn bị héo úa; bạn không biết mình là ai nữa; bạn cảm thấy như những thành tựu trong quá khứ của bạn là vô nghĩa (và kết quả là, bạn cảm thấy hối tiếc); bạn nhìn thấu sự nông cạn của những mục tiêu và mong muốn nơi xã hội bạn đang sống; bạn cảm thấy mình thật nhỏ bé hoặc bất lực khi đối mặt với mọi thứ; bạn cảm thấy như có một thứ gì đó không đúng, sai, hỏng hóc về bản thân mình một cách bẩm sinh; bạn cảm thấy trống rỗng bên trong; bạn không thể tìm thấy bất cứ nơi nào thân thuộc đủ để bạn có thể gọi là "nhà";...

Ngược lại, xem khủng hoảng hiện sinh giống như một cột mốc đánh dấu bước chuyển mình của bạn, bạn sẽ thấy rằng: Không ai muốn mình mãi kẹt lại trong vũng lầy của những lo âu và áp lực cuộc sống. Vậy nên, chính khủng hoảng sẽ thôi thúc bạn đi tìm câu trả lời cho mọi thứ đang chuyển động. Thông qua đó, khám phá những góc nhìn mới hay những giới hạn mà "cái tôi cũ" chưa bao giờ dám chạm tới. Khủng hoảng hiện sinh có thể đẩy bạn rơi vào tăm tối, nhưng cũng chính nó trao cơ hội giúp bạn đổi mới bản thân. Robin Sharma đã viết trong 3 người thầy vĩ đại: "Con người thức ngộ nhất khi sống trong những điều họ chưa biết, vì đây chính là nơi mọi chuyện và bất kỳ chuyện gì đều có thể xảy ra. Con hãy mở lòng với thế giới, và như thế thế giới sẽ bắt đầu mở lòng với con."

Một minh chứng điển hình nhất là đại dịch Covid-19: đối mặt với những mất mát, chúng ta không tránh khỏi những đau đớn, buồn bã lẫn thất vọng, khủng hoảng về sự tồn tại của chính mình,... Tất cả đều đang dạy chúng ta về sự trân trọng từng khoảnh khắc được sống (bình an), dạy chúng ta biết ơn những điều dẫu bình dị nhất từ cuộc sống. Khủng hoảng hiện sinh là nhân tố tác động mạnh mẽ đến cách bạn nhìn nhận thế giới xung quanh. Chúng triệt tiêu thế giới quan đã lỗi thời cũng như những phần mà bạn lầm tưởng là chính bạn. Chấp nhận loại bỏ những gì đã cũ sẽ mở lối cho những thứ mới hơn có thể bắt đầu kết nối với chúng ta.

5 bước để lấy đà để vượt qua khủng hoảng hiện sinh hậu Covid-19 

1. Chấp nhận rằng mình đang đối mặt với khủng hoảng

Khi đối mặt với những bất ổn tâm lý và bình tĩnh gọi tên cảm xúc của mình, hãy chấp nhận rằng bạn đang gặp khủng hoảng. Đừng quá lo lắng, vì nó là việc hoàn toàn bình thường và xảy ra với hầu hết tất cả mọi người (ở từng giai đoạn trong cuộc đời).

Trải nghiệm khủng hoảng chưa bao giờ dễ dàng, đặc biệt là đối với khủng hoảng hiện sinh. Nhưng một khi vượt qua được thời kỳ đen tối đó, bạn chắc chắn sẽ rút ra được nhiều bài học cho bản thân và nhận về nhiều giá trị từ cuộc sống.

2. Duy trì những thói quen tốt có được qua thời kỳ giãn cách do Covid

Bình an vượt qua những "trận càn quét dữ dội" của đại dịch, chúng ta nhận thấy bản thân có được niềm may mắn rất lớn. Không chỉ là vấn đề sống còn, những đợt giãn cách xã hội giúp chúng ta có được khoảng thời gian/ không gian sống chậm lại và chăm sóc bản thân tốt hơn.

Từ những việc tưởng chừng nhỏ nhặt như thay đổi nhịp sống sinh hoạt hàng ngày: dậy sớm, ngủ đủ giấc, tập thể dục, tự nấu ăn, chăm sóc cây cối, nuôi thú cưng,... cũng góp một phần lớn hiệu quả của nó trong việc hình thành một lối sống tích cực, từ đó đem lại những lợi ích cho sức khỏe thể chất lẫn tinh thần. Việc cần làm của chúng ta là duy trì những thói quen này (một cách hợp lý và khoa học) khi đã quay trở lại với các hoạt động xã hội hậu Covid-19.

3. Học thêm những kỹ năng mới

Khủng hoảng hiện sinh là một dạng khủng hoảng với việc bạn luôn cảm thấy thua kém và bị tụt lại phía sau. Vậy nên không ngừng học hỏi và phát triển bản thân là một trong những việc hiệu quả đem lại cân bằng cho cuộc sống.

Có rất nhiều kỹ năng bạn có thể tìm học tại các khóa học online, lưu ý rằng hãy tìm hiểu thật kỹ trước khi tham gia bất cứ khóa học nào để tránh việc lãng phí tiền bạc và thời gian của bạn.

4. Có ý thức quản lý tài chính cá nhân

Thời gian khủng hoảng vì đại dịch, chúng ta ý thức được rất rõ sự quan trọng của những khoản tiền tiết kiệm. Vậy nên hãy ý thức quản lý tốt các khoản thu - chi cá nhân, cũng như dành ta một khoản tiết kiệm hoặc đầu tư cho mình.

Làm chủ được tài chính cá nhân sẽ giúp bạn giảm bớt lo âu, căng thẳng và những vấn đề liên quan đến các rối loạn tâm lý khác từ nỗi sợ thiếu thốn vật chất.

5. Tìm kiếm sự trợ giúp tâm lý từ chuyên gia (nếu cảm thấy cần thiết)

Đừng mất bình tĩnh và tìm sự trợ giúp từ mạng xã hội, hãy tìm kiếm những người thân cận mà bạn tin tưởng và tâm sự, chia sẻ với họ. Nếu vấn đề vẫn chưa thể giải quyết hoặc trở nên nghiêm trọng hơn, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia.

Tôi được biết, các dịch vụ tư vấn, trị liệu tâm lý hiện nay khá phổ biến (đặc biệt là ở các thành phố lớn) với mức phí không quá đắt đỏ. Vậy nên hãy cân nhắc và tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên sâu ngay khi cảm thấy cần. Đừng chần chừ. Bạn sẽ không thể biết được những hệ lụy của việc sống chung với bất ổn tâm thần trong thời gian dài sẽ tệ như thế nào, đúng không?

Kết