Từ khía cạnh văn hóa, xã hội và cuộc sống cá nhân, người trẻ thường cảm thấy mình không thể vừa vặn hoặc thích nghi với sự thay đổi và áp lực của cuộc sống hiện đại. Sống một cuộc đời mà xung quanh họ có quá nhiều nhãn dán, những tiêu chuẩn và cả những áp lực đè nặng lên tâm hồn đang tập trường thành của họ. 

Ở cái thời đại công nghệ ngày càng phát triển, con người có một thế giới rộng lớn hơn ngay trước mắt nhưng đâu phải ai cũng tìm được mình trong “chiếc áo” cứ phồng to mãi ấy.

Ở một xã hội con người càng xa cách, giá trị của con người được đong đếm bằng tài sản, quan hệ, địa vị thì giá trị và sự tự do các nhân càng trở nên tù túng, bí bách và khó chịu. Giam cầm con người trong một hệ giá trị cố định mà chẳng có thể thoát ra.

Và trong bài viết này, chúng ta sẽ bàn về thực trạng này, những hệ lụy của nó, góc nhìn từ một số trường phái triết học và cuối cùng là bài học và thực hành.

1. Chiếc áo quá rộng

Trong thời đại công nghệ ngày càng phát triển, người trẻ đang sống trong một cái áo quá rộng, và đôi giày lại quá chật. Hiện tượng này cho thấy sự mở rộng của thế giới thông qua công nghệ, nhưng cũng làm mất đi sự nhận thức về bản thân và khó khăn trong việc tìm thấy định hướng trong cuộc sống. Để hiểu rõ hơn vấn đề này, hãy cùng phân tích sâu từng ý và suy ngẫm về ba trích dẫn sau đây.

Trích dẫn đầu tiên từ Jiddu Krishnamurti nói: "It is no measure of health to be well adjusted to a profoundly sick society." (Không phải là đánh giá sức khỏe khi ta hoàn hảo phù hợp với một xã hội bị ốm yếu). Ý nghĩa của trích dẫn này là cho thấy rằng một xã hội với những giá trị và tiêu chuẩn không lành mạnh có thể khiến con người mất đi định hướng và tự nhận thức của bản thân. Thông qua việc phù hợp với một xã hội không lành mạnh, người trẻ có thể trở nên bị mất cân đối và mất đi khả năng nhìn thấu vào bản chất và giá trị thực sự của cuộc sống.

Phân tích sâu hơn, ta thấy được trong xã hội hiện đại nơi sự thành công thường được định nghĩa bằng tiền bạc, quyền lực và danh tiếng, người trẻ dễ dàng lạc lối trong cuộc sống. Họ có thể bị cuốn theo những mục tiêu và giá trị được áp đặt từ bên ngoài, mất đi khả năng tự nhận biết và xác định giá trị cá nhân của mình. Điều này dẫn đến việc họ chỉ tìm kiếm sự phù hợp với xã hội hiện tại mà không đặt câu hỏi về ý nghĩa thực sự của cuộc sống và những gì thực sự làm cho họ hạnh phúc và thành công.

Theo Henry David Thoreau đưa ra một cái nhìn sâu sắc: "The mass of men lead lives of quiet desperation." (Đại đa số người đàn ông sống cuộc sống của sự tuyệt vọng im lặng). 

Điều này nhấn mạnh rằng người trẻ trong thế giới hiện đại thường sống trong tình trạng tuyệt vọng và mất đi ý nghĩa thực sự của cuộc sống. Họ có thể bị áp đặt những áp lực, kỳ vọng và mô hình hoàn hảo từ xã hội, gia đình và bạn bè, đồng thời cảm thấy bất lực trong việc tìm kiếm niềm vui và ý nghĩa đích thực. Điều này tạo nên một sự tách lạc giữa những gì người trẻ làm và những gì thực sự muốn làm, gây ra sự phiền toái và sự tuyệt vọng trong cuộc sống của họ.

Suy ngẫm sâu hơn, tình trạng tuyệt vọng im lặng cũng có thể xuất phát từ việc người trẻ đặt quá nhiều mong đợi vào thành công về vật chất và danh vọng. Họ có thể cảm thấy áp lực lớn để đạt được sự công nhận xã hội và không dám thử sức trong những lĩnh vực khác nhau. Điều này làm mất đi sự đa dạng và sự khám phá của bản thân, khiến cho người trẻ bị hạn chế và chôn vùi những đam mê thực sự trong cuộc sống.

Cuối cùng, theo Ralph Waldo Emerson nói: "To be yourself in a world that is constantly trying to make you something else is the greatest accomplishment." (Trở thành chính bạn trong một thế giới luôn cố gắng biến bạn thành người khác là thành tựu vĩ đại nhất).  Emerson nhấn mạnh rằng trong xã hội đầy áp lực và mô hình mà người trẻ đang sống, việc giữ vững bản thân và không để ngã lòng trong sự cố gắng đưa họ trở thành những người khác là một thành tựu vĩ đại. Điều này yêu cầu họ có đủ lòng dũng cảm để tin tưởng vào giá trị và tiềm năng của bản thân, và từ chối sự ảnh hưởng tiêu cực từ xã hội.

Điểm quan trọng ở đây là người trẻ cần phải nhìn vào bên trong, hiểu bản thân và đặt mục tiêu dựa trên giá trị cốt lõi và ước mơ của mình. Họ cần tìm hiểu những gì thực sự làm họ hạnh phúc và có ý nghĩa, không chỉ đơn thuần là theo đuổi sự phù hợp với xã hội. Bằng cách tìm kiếm và định hình chính mình, người trẻ có thể thoát khỏi cái áo quá rộng và đôi giày quá chật, và sống một cuộc sống tự do và đáng sống.

2. Đôi giày quá chật

Trong một xã hội hiện đại ngày nay, con người đang bị xa cách nhau, và giá trị của họ thường được đo lường bằng tài sản, quan hệ và địa vị xã hội. Nhưng khi giá trị con người dần trở thành một khái niệm được hạn chế trong một hệ giá trị cố định, tự do và giá trị cá nhân bắt đầu bị hạn chế, trở nên bí bách và khó chịu.

Đôi giày - biểu tượng của sự bao phủ và hạn chế - lúc này trở thành một hình tượng tượng trưng cho việc giam cầm và hạn chế của con người trong xã hội hiện đại. Như Antoine de Saint-Exupéry từng viết: "You become responsible, forever, for what you have tamed." (Người ta trở nên trách nhiệm mãi mãi với những gì mình đã thuần phục). Đôi giày không chỉ là một đồ vật bảo vệ chân, mà nó còn mang trong mình sự đòi hỏi và trách nhiệm của xã hội. Con người phải tuân thủ những quy tắc và giới hạn được áp đặt lên họ, nhưng trong quá trình đó, họ có thể đánh mất sự tự do và khả năng tự quyết định.

Trích dẫn từ Erich Fromm nhấn mạnh: "Modern man lives under the illusion that he knows what he wants, while he actually wants what he is supposed to want." (Con người hiện đại sống dưới sự ảo tưởng rằng họ biết mình muốn gì, trong khi thực sự họ muốn những gì mà họ được cho là phải muốn). Trích dẫn này cho thấy sự giam cầm và ảnh hưởng của xã hội lên những nguyện vọng và khát vọng cá nhân của con người. Xã hội đặt ra những mô hình và tiêu chuẩn mà con người phải tuân thủ, làm cho họ mất đi sự tự do và khả năng khám phá bản thân thật sự.

Với những trích dẫn trên, chúng ta nhận ra rằng con người đang bị giam cầm trong một hệ giá trị cố định, mà không có khả năng thoát ra. Giá trị cá nhân và sự tự do bị hạn chế bởi áp lực xã hội và sự định rõ sẵn có của thế giới xung quanh. Đôi giày trở thành biểu tượng của sự bí bách và khó chịu, khi con người không thể tự do đi trên con đường mà mình chọn mà phải tuân thủ những giới hạn và quy định xã hội.

Vì vậy, để thoát khỏi sự giam cầm này, con người cần nhìn vào bên trong, khám phá giá trị cá nhân và xác định mục tiêu riêng của mình. Chúng ta cần tìm ra những cách để vượt qua những hạn chế và quy tắc của xã hội, và trở thành người chủ động trong cuộc sống. Chúng ta cần tìm lại sự tự do bị mất và tìm ra con đường riêng của chúng ta, mà không bị giới hạn bởi những "đôi giày" chật chội mà xã hội áp đặt lên chúng ta.

3. Góc nhìn và giải pháp

Trong triết học, vấn đề về sự giam cầm và hạn chế của con người trong xã hội hiện đại có thể được giải thích bằng khái niệm về tự do và sự tồn tại. Theo Jean-Paul Sartre, "Con người được xác định bởi sự tự do của mình." Tuy nhiên, trong một xã hội mà giá trị con người bị đo lường bằng tài sản và địa vị xã hội, sự tự do và sự tồn tại của con người trở nên bị hạn chế.

Trong triết học tự do, Friedrich Nietzsche đã phê phán về việc con người bị giam cầm trong một hệ giá trị cố định. Ông đã đề cao sự đột phá khỏi những giới hạn và quy tắc xã hội để con người có thể trở thành "người siêu việt" (Übermensch). Nietzsche khẳng định rằng sự tự do thực sự chỉ có thể đạt được khi con người khám phá và thực hiện ý nghĩa cá nhân riêng của mình, chứ không phải là tuân thủ theo những giá trị và quy định được đặt ra bởi xã hội.

Theo triết gia Albert Camus, con người phải đối mặt với sự vô nghĩa của cuộc sống và tự tạo nghĩa cho bản thân. Ông cho rằng con người có khả năng tự do trong việc lựa chọn và hành động, và sự tự do này đòi hỏi sự chấp nhận trách nhiệm và tạo nghĩa cho cuộc sống. Tuy nhiên, trong xã hội mà con người bị chìm đắm trong cuộc sống vội vã và tập trung vào những giá trị vật chất, sự tự do và khả năng tự tạo nghĩa đều bị hạn chế.

Với góc nhìn triết học, chúng ta thấy rõ rằng sự giam cầm và hạn chế của con người trong xã hội hiện đại là một vấn đề nghiêm trọng. Chúng ta cần tìm hiểu giá trị cá nhân và tìm ra ý nghĩa của cuộc sống để thoát khỏi sự bí bách và khó chịu. Chúng ta cần khám phá sự tự do và khả năng tự tạo nghĩa, trở thành người chủ động trong việc xây dựng cuộc sống của chính mình.

4. Góc nhìn của triết học khắc kỉ:

Trên hành trình chinh phục sự tự do và giải thoát bản thân khỏi sự giam cầm và hạn chế trong xã hội hiện đại, chúng ta có thể rút ra những bài học quý giá từ triết học khắc kỷ. Các triết gia vĩ đại đã đặt ra những ý tưởng sâu sắc và gợi mở về cách thức chúng ta có thể tìm kiếm sự tự do và sự phát triển cá nhân. Hãy cùng đi sâu vào từng ý để hiểu rõ hơn về chúng.

Đầu tiên, chúng ta học được từ Friedrich Nietzsche rằng sự đổi mới và sáng tạo có thể giúp chúng ta vượt qua sự giam cầm và hạn chế. Đối mặt với những "chiếc áo" quá rộng và khó khăn trong việc tìm thấy chỗ đứng của mình, chúng ta cần khám phá những khả năng sáng tạo bên trong mình. Bằng cách mở rộng ranh giới, tạo ra những ý tưởng mới và tiếp cận vấn đề từ góc độ khác, chúng ta có thể tìm thấy con đường riêng cho bản thân và thoát khỏi những giới hạn đã được định đoạt.

Immanuel Kant đã gợi ý rằng sự tự chủ và tự thể hiện là chìa khóa để giải phóng bản thân. Trong xã hội mà giá trị con người thường được đếm bằng tài sản, quan hệ và địa vị, chúng ta cần tự tin đặt mục tiêu và xác định giá trị cá nhân của mình. Đừng để cho ý kiến ​​của người khác ảnh hưởng quá lớn đến cuộc sống và quyết định của chúng ta. Tự chủ và tự thể hiện mang lại sự tự do và khả năng định hình cuộc sống theo cách riêng của mình.

Triết gia Jean-Jacques Rousseau đã nhấn mạnh về tư duy độc lập và sự tự giác. Đối mặt với những "đôi giày" chật chội và hạn chế trong quan hệ và sự giam cầm, chúng ta cần tự tin trong việc suy nghĩ và đánh giá bản thân. Tư duy độc lập giúp chúng ta đưa ra những quyết định dựa trên tri thức và lý lẽ của chính mình, không bị chi phối bởi áp lực xã hội hay sự đánh giá từ người khác. Tự giác giúp chúng ta nhận biết rõ hơn về giá trị và niềm tin của mình, từ đó tạo nên một cuộc sống có ý nghĩa và tự do hơn.

Với những bài học này, chúng ta có cơ hội để giải quyết vấn đề sự giam cầm và hạn chế của con người trong xã hội hiện đại. Chúng ta có thể tìm kiếm sự tự do và sự phát triển cá nhân bằng cách khám phá khả năng sáng tạo, tự chủ, tự thể hiện và tư duy độc lập. Hãy dũng cảm đối diện với những thách thức và tìm kiếm con đường riêng cho chúng ta trong cái áo quá rộng và đôi giày quá chật của cuộc sống.

5. Những nguồn thông tin bạn có thể cần

Để nghiên cứu thêm về các triết học khắc kỷ và những bài học liên quan đến sự tự do và giải thoát, dưới đây là một số nguồn thông tin đáng quan tâm mà bạn có thể tìm đọc:

1. "Thus Spoke Zarathustra" (Như thế nói Zarathustra) của Friedrich Nietzsche: Đây là một tác phẩm triết học quan trọng của Nietzsche, nơi ông diễn đạt những ý tưởng về sự tự do, sáng tạo và giải thoát cá nhân.

2. "Critique of Pure Reason" (Phê phán lý thuyết thuần túy) của Immanuel Kant: Cuốn sách này giúp bạn hiểu rõ hơn về triết lý và tri thức, cùng với ý tưởng về tư duy độc lập và sự tự chủ.

3. "The Social Contract" (Hợp đồng xã hội) của Jean-Jacques Rousseau: Tác phẩm này tập trung vào khái niệm về tự do và quyền tự giác trong xã hội.

4. "Existentialism Is a Humanism" (Tồn tại chính là nhân loại) của Jean-Paul Sartre: Bài diễn thuyết này của Sartre nêu bật ý tưởng về sự tự do và trách nhiệm cá nhân trong việc xác định ý nghĩa cuộc sống.

5. "The Rebel" (Kẻ nổi loạn) của Albert Camus: Cuốn sách này khám phá vấn đề của sự tự do và giải thoát trong một xã hội bị gò bó.

6. "The Ethics of Authenticity" (Đạo đức của sự chân thực) của Charles Taylor: Tác phẩm này nghiên cứu về khái niệm về sự chân thật và sự tự do cá nhân trong thế giới đương đại.

Những tác phẩm này là chỉ mục để bạn khám phá sâu hơn về triết học khắc kỷ và những ý tưởng liên quan đến vấn đề sự tự do và giải thoát của con người trong xã hội. Hãy sử dụng chúng như một cẩm nang để tiếp tục tìm hiểu và phân tích các ý tưởng và suy nghĩ của các triết gia vĩ đại.

6. Một vài câu nói để suy ngẫm và thảo luận với bạn bè

Dưới đây là một số câu trích dẫn (quotes) từ những triết gia nổi tiếng, có thể giúp bạn suy ngẫm và thảo luận về các vấn đề liên quan đến sự tự do, giải thoát và triết học khắc kỷ:

1. "Tự do không chỉ là sự thiếu gò bó, mà là khả năng để lựa chọn những gì đúng đắn và tạo nên ý nghĩa trong cuộc sống của chúng ta." - Paulo Coelho

2. "Người tự do là người có đủ sức mạnh để chấp nhận trách nhiệm của mình và làm chủ cuộc đời mình." - Erich Fromm

3. "Con người tự do không phải là ai không có gì để làm, mà là ai có quyền tự chọn những gì mình muốn làm và trách nhiệm với hành động của mình." - Jean-Paul Sartre

4. "Giải thoát không đến từ việc thay đổi thế giới, mà từ việc thay đổi cách chúng ta nhìn nhận thế giới." - Mahatma Gandhi

5. "Sự tự do không phải là điều mà ai đó có thể trao tặng cho bạn. Nó là quyền được khám phá, tạo ra và bảo vệ bởi bạn." - Rollo May

6. "Tự do không chỉ là quyền được làm những gì bạn muốn, mà là khả năng để trở thành ai bạn thực sự là." - Friedrich Nietzsche

Những câu trích dẫn này có thể khởi đầu cho những suy ngẫm sâu sắc về sự tự do và giải thoát cá nhân. Hãy sử dụng chúng như cẩm nang để khám phá ý nghĩa và áp dụng trong cuộc sống hàng ngày.

7. Tổng kết

Trong quá trình chúng ta sống và tìm kiếm ý nghĩa trong cuộc sống, chúng ta thường đối mặt với những vấn đề về sự tự do, giải thoát và triết học khắc kỷ. Trải qua những thách thức này, chúng ta có thể tìm đến những bài học quan trọng và tìm kiếm sự hiểu biết sâu sắc về chính mình và thế giới xung quanh.

Đối với việc sống trong một thế giới rộng lớn hơn ngay trước mắt nhưng đôi khi cảm thấy mất mát trong "chiếc áo" quá rộng, chúng ta có thể suy ngẫm về ý nghĩa của việc tìm thấy sự tự chủ và khám phá bản thân. Triết lý cho rằng, sự tự do không chỉ đến từ việc thoát khỏi sự gò bó bên ngoài, mà còn đòi hỏi chúng ta phải hiểu rõ về bản thân, giới hạn và khả năng của mình.

Tương tự, khi mắc kẹt trong một hệ giá trị cố định và cảm thấy tù túng, chúng ta có thể tìm kiếm sự giải thoát bằng cách thay đổi cách nhìn nhận về thế giới xung quanh. Triết học khắc kỷ cho rằng sự giải thoát không đến từ việc thay đổi điều kiện bên ngoài, mà đến từ khả năng thay đổi cách chúng ta đối mặt và đánh giá những thử thách trong cuộc sống.

Điều quan trọng là hiểu rằng giải quyết những vấn đề này đòi hỏi sự chăm chỉ và nhận thức. Chúng ta có thể học từ triết gia và các tác phẩm triết học, như Sartre, Nietzsche hay từ những câu trích dẫn của Paulo Coelho, Erich Fromm và Mahatma Gandhi. Những câu trích dẫn này có thể là nguồn cảm hứng và hướng dẫn cho việc tìm hiểu và áp dụng triết lý vào cuộc sống hàng ngày.

Cuối cùng, quá trình khám phá sự tự do, giải thoát và triết học khắc kỷ không chỉ là một hành trình cá nhân, mà còn là một phần của việc xây dựng một xã hội có ý thức và tiến bộ hơn. Khi chúng ta tìm thấy sự tự chủ và khám phá ý nghĩa trong cuộc sống, chúng ta có thể đóng góp vào sự phát triển của chính mình và cộng đồng xung quanh.

Hãy tiếp tục khám phá, suy ngẫm và áp dụng những bài học từ sự tự do, giải thoát và triết học khắc kỷ trong cuộc sống hàng ngày của bạn.

Kết bạn và theo dõi facebook của tác giả tại link: Nam Khánh

----------------------------------------------------------------------------------------

Bạn đam mê viết lách, nhận giải thưởng (tổng giá trị +45,000,000 VNĐ / tháng, sách, chứng nhận Social Impact Awards) và muốn được tạo thương hiệu cá nhân tới hàng triệu người trong cộng đồng của YBOX.VN? Xem chi tiết tại link: http://bit.ly/TrietHocTuoiTre-Info 

(*) Bản quyền bài viết thuộc về Cuộc thi Triết học Tuổi trẻ do Ybox đồng sáng lập và tổ chức. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Tên tác giả - Nguồn: Triết Học Tuổi Trẻ". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ