Thu Huệ@Triết Học Tuổi Trẻ
2 năm trước
Liệu Giới Trẻ Có Đang Phát Triển Quá Nhanh?
Xã hội nước
ta đang ngày càng phát triển, công nghiệp hoá, hiện đại hoá từ thành thị cho
tới nông thôn. Cuộc sống vì vậy cũng thay đổi theo một cách nhanh chóng và mãnh
liệt. Cùng với sự tiến bộ của nền khoa học kỹ thuật, con người cũng biết tự
điều chỉnh hành vi đạo đức, lối sống để theo kịp nền văn minh hiện đại. Tuy
nhiên không phải ai cũng vậy. Điều này được thể hiện rất rõ qua tầng lớp thanh
niên hiện nay. Một bộ phận trong số họ năng động, sáng tạo, cần cù…, một số
khác lại lười nhác, đua đòi, thụ động.... Những hành vi đạo đức, lối sống ấy
không chỉ xuất phát từ quá trình giáo dục mà còn do quá trình nhận thức của con
người.
Lối sống
trong giới trẻ nước ta hiện nay
a. Những biểu
hiện tích cực
Giới trẻ
thanh niên Việt Nam hiện nay đã và đang nhận được sự quan tâm của toàn xã hội.
Họ là những người sẽ kế cận và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta.
Nhìn nhận lại chặng đường phát triển của đất nước trong những năm vừa qua thì
giới trẻ đã có rất nhiều những đóng góp tích cực, biểu hiện qua lối sống của
chính họ.
Theo ông
Nguyễn Trần Bạt, Chủ tịch Invest Consult Group thì “Lối sống là tiêu chí đầu
tiên, tiêu chí tổng hợp nhất, thể hiện văn hoá và trí tuệ của một con người.
Lối sống không chỉ là hành vi như cách đi lại, ăn nói, nó là hành vi hiểu theo
nghĩa rộng, bao gồm tư duy, làm việc và phương cách xử lý các mối quan hệ”. Hành vi ở đây không phải là cái
gì đó quá to lớn và phức tạp. Đơn giản đó có thể là việc đưa một
cụ già qua đường hay việc giúp đỡ một em bé đi lạc về nhà. Có thể dễ dàng nhận
thấy những biểu hiện tích cực ngay trong cách giao tiếp, cư xử, và cả thái độ về
học tập trong thanh niên. Một cô tiếp viên hàng không nhẹ nhàng, lịch sự khi
trả lời khách, một lời cảm ơn của người thanh niên khi nhận được sự giúp đỡ của
người khách, đó cũng là những biểu hiện tích cực trong lối sống của giới trẻ.
Chiến dịch
“Mùa hè xanh” hay “Tiếp sức mùa thi” của Đoàn Thanh niên hẳn đã không còn xa lạ với mỗi
người, đặc biệt là trong sinh viên. Mùa thi đến, các tình nguyện viên lại bận
rộn hơn trong vai trò của mình. Khắp các bến xe, trường thi thấp thoáng bóng áo
xanh. Họ cũng tham gia phục vụ cho công tác chuẩn bị cho kỳ thi tuyển sinh như:
hướng dẫn các thí sinh là thủ tục dự thi, đến trường thi. Một số khác tham gia
vào việc điều khiển giao thông cùng các chiến sỹ công an bởi mật độ giao thông
trong những ngày này là rất đông. Việc làm của họ đã phần nào giảm bớt nỗi lo
cho các thí sinh, phụ huynh và cả những người dân địa phương. Công tác Đoàn và
phong trào thanh thiếu nhi cũng là một trong những hoạt động của thanh niên và
đang có những chuyển biến tích cực. Hoạt động của Đoàn hiện đang có những bước
đi gần gũi hơn, cụ thể hơn, thiết thực hơn với đời sống thanh niên. Các phong
trào mang tính chất giáo dục tư tưởng chính trị như “Tiếp lửa truyền thống - Mãi
mãi tuổi hai mươi”, diễn đàn “Tuổi trẻ sống đẹp, sống có ích”,... được thanh
niên hưởng ứng nhiệt tình cũng là những biểu hiện về
quá trình nhận thức của giới trẻ hiện nay.
Giới trẻ
cũng góp phần tích cực vào những hoạt động quan trọng của đất nước như
Seagames, ASEM, APEC,... Có rất
nhiều những nhiệm vụ trong công tác chuẩn bị, công tác hậu cần như làm lễ tân,
phiên dịch…
đều do hầu hết các tình nguyện viên đảm nhiệm, và họ đã hoàn thành, đã
làm tốt góp phần cho sự thành công của hội nghị. Một sinh viên của trường đại học Hà Nội cho biết: “Trở thành
tình nguyện viên phục vụ cho APEC, mình đã rất cố gắng để làm tốt mọi việc như
đi đón đoàn, giới thiệu cho họ những nét văn hoá của Việt Nam”
Câu khẩu
hiệu “Đâu cần thanh niên có, đâu khó có thanh niên” đã rất quen thuộc, kể cả
những vùng sâu, vùng xa. Nhiều thanh niên đã không ngại điều kiện khó khăn, cơ
sở vật chất còn nghèo nàn nơi miền núi, hải đảo, họ cống hiến tuổi trẻ của mình
cho công cuộc xây dựng đất nước. “Các dự án đang được triển khai và hoàn thành như
dự án xây dựng “Làng thanh niên lập nghiệp bảo vệ biên giới”; Dự án “Đưa công
nghệ thông tin đến với đồng bào miền núi” đều do các bạn trẻ thanh niên khởi
xướng” (Chuyên mục Thế giới trẻ - Báo Tiền Phong). Điều đó cho thấy một bộ phận
giới trẻ hiện nay đang tích cực
làm các công việc thiện nguyện nhằm phục vụ cộng đồng một cách không vụ
lợi.
Biểu hiện
tích cực trong lối sống của thanh niên không chỉ thể hiện trong những việc làm
tình nguyện mà còn thông qua chính những nỗ lực của bản thân họ. Đã có rất
nhiều những tấm gương tự vươn lên trong học tập, rèn luyện, đóng góp công sức
của mình cho công cuộc xây dựng và phát triển đấy nước, biểu hiện qua những
thành tích cá nhân mà họ đạt được.Ví dụ những thanh niên ưu tú như Lê Vũ Hoàng
(Giải nhất chung kết “Đường lên đỉnh Olympia”); Nguyễn Quân, Lê Châu, Phạm Công Định là những lập trình viên trẻ tuổi đã đưa
tiếng việt vào Java1.5; Những vận động viên thể thao nhiều lần mang lại vinh quang cho tổ quốc
như Nhữ Thị Khoa, Đàm Thanh Xuân… Đó là những người thuộc giới trẻ mà họ đã và
đang tự khẳng định bản thân, cố gắng hết mình vì ngày mai của đất nước.
b. Những biểu hiện tiêu cực
Khi đề cập
đến lối sống hay hành vi đạo đức thì không thể không nhắc tới những biểu hiện
tiêu cực. Đây cũng là quy luật mâu thuẫn cơ bản của xã hội, xã hội luôn có hai
mặt đối lập nhau.
Có thể nói
rằng, khoa học và công nghệ càng đạt được nhiều thành tựu thì lại càng có khả
năng tạo ra nhiều điều kiện để thoả mãn đời sống, đồng thời cũng tạo ra nhiều
phương tiện để chà đạp lên phẩm chất của mỗi con người. “Sự hạ cấp ấy đang thể
hiện thật lộ liễu trong những trang web khiêu dâm nhan nhản trên mạng với ảnh
khoả thân người mẫu và những cơn thác loạn kích động thú tính. Chỉ một cái
“nhấp chuột”
thôi thì bất kì ai cũng có thể tha
hồ thoả mãn những nhu cầu hạ cấp”. Có thể giới trẻ chỉ vì tò mò rồi xem, nhưng có lẽ từ
chỗ tò mò rồi dần dần sẽ dẫn hình thành thói quen không tốt.
Nền kinh tế
thị trường ở Việt Nam đã từng bước được thiết lập và phát triển. Quá trình hột
nhập kinh tế quốc tế mang lại nhiều cái mới nhưng đồng thời cũng mang lại những
khuynh hướng cực đoan. “Một số người tỏ thái độ sùng bái, “tâm phục, khẩu phục”
mọi “giá trị” của phương Tây mà không có sự suy ngẫm, đánh giá sáng suốt. Điều
nguy hiểm là, với lối tư duy siêu hình và quan niệm thực dụng, không ít người
ấp ủ, mơ tưởng có một “lối sống mới” hoàn toàn theo kiểu Tây, tách khỏi các giá
trị văn hoá truyền thống của dân tộc” (Theo Võ Văn Thắng - Tạp chí Triết học).
Biểu hiện rõ nét nhất của hành vi này là việc một số thanh niên hiện nay ăn mặc
thiếu văn hoá khi đi lễ chùa hay đến những nơi trang trọng. Hay có những tư duy thoáng đãng, vượt qua các chuẩn mực truyền
thống phương đông.
Lối sống
tiêu cực được thể hiện rất rõ trong những bản án về tội phạm ma tuý, mại dâm,
đua xe trái phép… Nhiều thanh niên ăn chơi, tiêu xài phung phí, trong đó có rất
nhiều là sinh viên. “N.V.Th từ Tiền Giang lên TP. HCM học đại học ngành báo
chí. Chỉ sau năm học thứ nhất, Th bắt đầu vắng học nhiều để lao vào làm thêm. Nhưng
mục đích kiếm tiền không phải là để đóng học phí mà là trang trải cho các khoản
vui chơi không lành mạnh. Th chọn làm tiếp viên cho quán bia ôm để có đủ tiền
tiêu xài” (“Học đòi sành điệu” - Báo dantri.com). Vì nghe lời bạn bè rủ rê, lôi kéo, nhiều em bỏ học, lao
vào những cuộc vui thâu đêm suốt sáng nơi vũ trường, quán rượu. Và để có tiền
tiêu, nhiều em đã tình nguyện tham gia vào các hoạt động mại dâm, buôn bán ma
tuý. Có nhiều đối tượng lắc ở độ tuổi vị thành niên.
Một đặc điểm
chung dễ nhận thấy nhất trong giới trẻ hiện nay là ngôn từ của họ rất giống
nhau, con gái cũng như con trai đều nói bậy, dùng những từ ngữ hết sức thô
thiển một cách tự nhiên, sử dụng tiếng “lóng” thành thạo, thậm chí cả những
hành động đi ngược lại với những chuẩn mực về đạo đức của xã hội. “Một cô gái
mặt non choẹt dù đã được trang điểm kỹ càng, mặc váy ngắn, áo yếm, nhìn trước nhìn
sau đều thấy hở, tóc uốn lọn khá bắt mắt và bắt đầu uốn éo bên bàn bi-a. Máy điện thoại di động đời mới
tha hồ phát huy tác dụng, thậm chí có thanh niên còn dí sát điện thoại vào các
vùng nhạy cảm của cô gái để ghi lại khoảnh khắc đáng nhớ” (9X đi bar - Báo thanhniem.com). Quả là một biểu hiện đáng buồn, một sự xuống cấp
nghiêm trọng về đạo đức trong giới trẻ hiện nay.
Nhìn nhận
thực trạng từ quá trình nhận thức
a. Từ phía gia
đình và xã hội
Giáo dục đạo
đức nhằm hình thành ở con người những chuẩn mực hành vi đạo đức thể hiện ở thái
độ, lối sống tích cực. Chính vì vậy gia đình cũng như xã hội vẫn luôn coi trọng
vấn đề giáo dục đạo đức, đặc biệt là đối với giới trẻ bởi khi thanh niên chưa
xác định được cho mình lối sống và các hành vi đạo đức đúng đắn thì rất dễ bị
lung lay bởi những điều kiện bên ngoài. Việc giáo dục đạo đức không chỉ được
đặt trong một môn học riêng như giáo dục công dân mà nên được tiến hành trong
tất cả các môn học, trong quá trình học tập và rèn luyện. Nhận thức được tầm
quan trọng của giáo dục đạo đức, gia đình ngoài việc tự giáo dục giới trẻ còn
cần có sự kết hợp với nhà trường và ngoài xã hội. Một bạn học sinh là được bố cho đi du học nhưng ông tuyên
bố: “Cho vay chứ không cho luôn học phí”. Không phải vì ông tiếc tiền mà ông
chỉ muốn con trai mình hiểu được giá trị của cải do chính bố mẹ làm ra. Chính bởi
cách nhận thức của bố như vậy mà anh đã hiểu và cố công học cho mình chứ không
phải cho ai khác. Điều này cho thấy tầm quan trọng của giáo dục gia đình trong
thanh niên, nó ảnh hướng rất lớn tới quá trình nhận thức của bản thân họ. Rất
nhiều người đã đánh giá sai về bản thân giới trẻ khi biết một số người trong số
đó là con nhà giàu, thường mang định kiến để gán cho họ. Vật chất đầy đủ là
phương tiện để họ học tập cao hơn, sớm thành đạt chứ không biến phải trở nên hư hỏng. Giá trị của mỗi
con người là ở sự nỗ lực khẳng định bản thân của họ.
Thời gian
gần đây, tệ nạn ma tuý, mại dâm lan tràn đang gây nhức nhối cho xã hội bởi rất
nhiều trong số đó là những thanh, thiếu niên có lối sống đua đòi, ăn chơi hay
bị lôi kéo. Chính phủ và các cấp chính quyền đã nhận thức rõ tầm quan trọng và
tính cấp thiết của công tác phòng chống ma tuý, mại dâm nên đã có nhiều biện
pháp nhằm đẩy mạnh công tác này trong đó có việc kết hợp với gia đình. Bên cạnh
đó, xã hội luôn chú trọng giáo dục nhận thức về sự nguy hiểm của tệ nạn ma tuý,
mại dâm; tấn công, truy quét tội phạm; nâng cao phẩm chất đạo đức, có chính sách
đãi ngộ phù hợp với những người làm công tác này, bám sát phương châm “lấy
phòng ngừa là chính, tuyên truyền nâng cao nhận thức là cơ bản, lấy nhân dân
làm gốc, gia đình là tế bào quan trọng” (“Ngăn chặn tệ nạn ma tuý – Nỗ lực từ
nhiều phía” - Báo dantri.com).
b. Từ
chính bản thân giới trẻ
Có được lối
sống tích cực là cả quá trình giáo dục lâu dài và lặp lại nhiều lần của cả gia
đình, xã hội cho đến lúc con người ý thức được hành vi của mình. Giới trẻ hiện
nay đang “sống vội”.
Đây là nhận định của toàn xã hội, bao gồm cả chính bản thân họ. Yêu hết
mình, chơi hết sức đang được xem là cách sống thời thượng của một bộ phận giới
trẻ. Nhiều em gái, em trai lao vào con đường ăn chơi từ độ tuổi 13 mà không
lường trước những hậu quả nghiêm trọng. Có những bạn trẻ đến phòng khám nạo hút
thai với khuôn mặt không chút sợ hãi “Bây giờ lớp 6, lớp 7 đã biết yêu, đã biết
đi nhà nghỉ và cũng đã biết cả…nạo hút thai. Bọn em bây giờ mới biết là lạc hậu
lắm rồi” (“Sống vội” - Báo thanhnien.com)
Sự nhìn nhận
về lối sống một cách lệch lạc như vậy trong giới trẻ hiện nay đã lên tới mức
báo động. Họ ra sứ thể hiện mình nhưng lại không nhận thức được thế nào là đúng
đắn, là đáng được người khác tôn trọng. Một số em gái cho rằng ăn nói lớn
tiếng, cười đùa một cách tự nhiên nơi đông người là thể hiện được sự năng động,
hoạt bát của mình mà quên đi những đức tính dịu dàng của một người con gái,
quên mất rằng dịu dàng mà vẫn có thể là người năng động. Một số bạn trẻ thường
lui tới quan bar, vũ trường chỉ để chứng tỏ mình là người sành điệu, hiểu biết
về lối sống thời thượng. Giải thích về thói đua đòi, ăn chơi này nhiều người đổ
lỗi cho quá trình giáo dục mà không nhận thức được rằng chính cách bạn trẻ cũng
phải biết tự giáo dục chính bản thân, tự nhận thức trong quá trình giáo dục. Có
những bạn trẻ tuy nhận thức được đúng, sai, nhận thức được bản chất của cái
xấu, cái đẹp nhưng vẫn lao vào con đường ăn chơi, nghiện ngập chỉ vì tự cảm
thấy mình cô đơn, thích nổi loạn, thích gây chú ý. Và có lễ đi bar hay vũ
trường là cách gây sự chú ý nhanh nhất.
Ngoài ra,
nhiều bạn trẻ còn thích thể hiện mình, thích tỏ ra nổi trội hơn mọi người bằng
những kiểu ăn mặc khác thường, không phù hợp với hoàn cảnh. Một sinh viên trẻ
sẵn sàng đến lớp cùng bộ trang phục… phù hợp với các cuộc picnic hay bãi biển,
bỏ qua mọi với lý do “Chỉ cần mình thấy thoải mái là được”. Sự tự tin thái quá
của cô gái này là biểu hiện của quá trình nhận thức chưa đầy đủ. Thể hiện bản
lĩnh, phong cách của mình cần phải tuỳ hoàn cảnh, phải đúng nơi, đúng chỗ.
Theo điều
tra thì giới trẻ hiện nay tự tin vào bản thân hơn trước rất nhiều theo cả 3 chiều
khía cạnh: tự tin vào hình thức, tự tin vào kiến thức, tự tin vào các kỹ năng
cá nhân. “Sự tự tin tăng vượt trội ở khía cạnh kỹ năng cá nhân, sự khác biệt
làm nên sự tự tin. Các kỹ năng cá nhân khá đa dạng, bao gồm khả năng: hài hước,
nghệ thuật giao tiếp, làm việc nhóm…” (“Giới trẻ đang định giá thế nào về bản
thân”). Tự tin vào bản thân mình một cách thái quá sẽ dẫn tới sự kiêu căng,
ngạo mạn, bởi vậy mà giới trẻ hiện nay cần có sự tự tin một cách đúng đắn,
không ỷ lại hay dựa dẫm vào các mối quan hệ. Có thể những năm trước đây, nhiều
thanh niên có lòng tự tôn cao thường phủ nhận bản thân khi được coi là “con ông
cháu cha”. Trước đây, khi nhắc đến cụm từ này con người thường nghĩ tới những
cậu ấm, cô chiêu giàu có, ỷ lại. Nhiều người gán cho con nhà giàu một loạt tính
từ như: ăn chơi, phá hoại, học hành chẳng đến nơi đến chốn. Nhưng ngày nay, khi
đất nước đang trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, sự tự tin của giới trẻ
đang tăng dần lên thì điều này đã không còn phù hợp. Nhiều bạn trẻ mang danh
con ông cháu cha nhưng vẫn rất thành đạt bằng chính khả năng của mình. Bạn Nguyễn
Ngọc Pha Lê là con gái
của đạo diễn nổi tiếng Lê Hoàng. Không ỷ lại vào danh tiếng của bố, cô khi được
đi du học vẫn luôn nỗ lực học tập và làm thêm để trau dồi vốn ngoại ngữ của
mình và để có tiền ăn món Shushi ưa thích. Cô đã nói: “Bố mẹ chỉ nuôi cơm,
không nuôi ăn đồ Nhật. Muốn ăn thêm một chút, mình phải đổ mồ hôi”
Thế hệ trẻ, thanh niên, sinh viên luôn
là lực lượng xung kích trong các hoạt động đoàn thể bởi sức trẻ, bởi sự năng nổ
hoạt bát, điều này có thể ai cũng biết. Nhiều thanh niên nhận thức được tầm
quan trọng của tuổi trẻ đã và đang tích cực tham gia xây dựng bằng các hoạt
động cụ thể của mình: Cứu trợ đồng bào gặp thiên tai, xây dựng nếp sống mới,
nghiên cứu, học tập và rèn luyện bản thân… Tuổi trẻ có thể có những vấp váp,
sai lầm nhưng hơn hết là họ biết vươn lên, biết cống hiến tuổi trẻ của một một
cách có ích: “Hãy tạo cơ hội cho chúng tôi được chứng min sức trẻ của mình bằng
những thành công hiện hữu. Những người trẻ vẫn còn cần lắm một ánh nhìn thông
cảm. Một bàn tay giơ ra, một lời thách thức đúng lúc có thể thổi vào đấy một
luồng sinh khí mới để chúng tôi biết rằng mình được yêu thương để mà cống hiến”
(“Hãy đặt niềm tin vào chúng tôi”- Báo Tiền Phong)
Kết luận
Quá trình
công nghiệp hóa, hiện đại hoá đất nước như hiện nay đang trông chờ rất nhiều
vào thế hệ trẻ. Không thể phủ nhận những giá trị văn hoá, tinh thần do nhiều
thanh niên mang lại nhưng cũng không thể phủ nhận một thực trạng đang bức xúc
trong xã hội, đó sự xuống cấp một cách nghiêm trọng về lối sống trong thanh
niên. Đời sống luôn cần những thanh niên ưu tú, có sự sáng tạo và sẵn sàng cống
hiến sức trẻ, bởi vậy mà gia đình cũng như xã hội cần có những định hướng đúng
đắn cho thanh niên, cần tạo môi trường và điều kiện để họ phát huy sức trẻ. Tuy
nhiên, giới trẻ, thanh niên hiện nay cũng cần không ngừng nâng cao phẩm chất và
tự rèn luyện bản thân mình, kiên định với lập trường sống, không nên để hoàn
cảnh tác động tới quá trình nhận thức của bản thân.
Quốc hội Việt Nam đã thông qua Luật thanh niên và Chủ tịch nước đã ký lệnh công bố, điều này giúp tạo được cơ sở pháp lý cho công tác thanh niên, quản lý nhà nước về công tác thanh niên trong thời kỳ mới. Đồng thời cũng là tạo môi trường cho thanh niên rèn luyện, cống hiến và trưởng thành một cách tốt nhất. Điều này cũng góp phần đẩy lùi những tệ nạn xã hội, những lối sống thiếu đạo đức đang lan tràn trong giới trẻ hiện nay. Nhìn nhận thực trạng về biểu hiện của lối sống của thanh niên từ quá trình nhận thức vừa nhằm đánh giá về lối sống của chính họ, cũng là tìm ra giải pháp giải quyết vấn đề, nhằm xây dựng mục tiêu phát triển mới của thanh niên.
----------------------------
Hợp Tác Cùng YBOX.VN Truyền Thông Miễn Phí - Trả Phí Theo Yêu Cầu tại http://bit.ly/YBOX-Partnership
254 lượt xem, 253 người xem - 268 điểm