“YÊU MỘT CÔNG DÂN TOÀN CẦU LÀ YÊU CẢ ĐỊA CẦU" - Khi đó:

• Bạn sẽ luôn có cảm giác tin tưởng và “cực kỳ tin tưởng". 
• Bạn sẽ thấy luôn có sẵn quyển bách khoa toàn thư, không ngừng chỉ dẫn và thôi thúc bạn bồi dưỡng thêm kiến thức.
• Bạn sẽ không chiêm nghiệm cuộc sống sâu sắc.
• Bạn không hề bị bó buộc trong cảm giác sở hữu hay bị sở hữu, cô đơn hay nhàm chán.
• Bạn không cần phải nơm nớp lo sợ về tương lai mà cảm thấy an tâm vì họ là tương lai.
• Đặc biệt, bạn sẽ được là chính mình nhưng ở phiên bản tốt nhất của bản thân cho đến thời điểm hiện tại.
• Bạn sẽ buồn nếu chia tay, nhưng thứ đó không khiến bạn đau khổ và oán hận.

---------
Cái định nghĩa về công dân toàn cầu vẫn chưa được cập nhật “official". Nhưng, khi nhắc đến cụm từ này, ta có thể hiểu đó là những người sống và làm việc ở nhiều quốc gia khác nhau. Họ có thể có một hoặc nhiều quốc tịch và mang “hộ chiếu xanh đi quanh Thế Giới". Báo chí cũng từng đưa tin về những tiêu chuẩn để trở thành công dân toàn cầu. Tóm tắt sơ bộ thì cần đạt ít nhất 4 cột mốc:

• Thứ nhất, kiến thức

• Thứ hai, kỹ năng

• Thứ ba, thông thạo 3-4 ngôn ngữ

• Thứ tư, mang lại giá trị cho nhân loại

Có thể bạn đã nghe qua hoặc chỉ đang hình dung ra mẫu người ấy ưu tú đến dường nào. Nhưng trong mắt tôi, công dân toàn cầu có thể trở thành hình mẫu tính cách đáng “theo đuổi" thế này:

LỊCH SỰ NHƯNG KHÔNG RẬP KHUÔN

Tôi nhớ một chi tiết trong bộ phim của Nhật Bản có đề cập về phép tắc lịch sự. Bước vào ngôi nhà đó, chỉ cần phạm phải một lỗi nhỏ nào không chuẩn quy tắc, bạn sẽ bị mất đi thứ mà mình yêu quý nhất là bộ phận cơ thể, người yêu, thú cưng,....Nam chính thật sự không thể ăn ngô đúng chuẩn phép lịch sự, suýt bị trừng phạt thì anh đã kể câu chuyện về nữ hoàng Anh. Một vị khách của nữ hoàng không hiểu rõ quy tắc nên uống nhầm nước rửa tay. Tuy nhiên, để khách mời không khó xử, nữ hoàng cũng đã chọn uống nước rửa tay. Cuối cùng anh kết luận bản chất của lịch sự là tôn trọng chứ không phải ép buộc và gây hại cho người khác.

Trong quyển sách của Haruki Murakami, ông có viết rằng lịch sự và nhanh trí là hai phẩm chất tốt, nhưng trong nhiều trường hợp nhanh trí lại thắng lịch sự. Chẳng hạn như một người đàn ông mở cửa phòng và thấy phụ nữ khoả thân và đang thay quần áo. Người lịch sự sẽ bảo “Xin lỗi quý bà". Nhưng ngược lại, người thông minh sẽ bảo “Xin lỗi quý ông!”.

Đấy không phải là thiên phú, đó là do con người ta với nhiều kinh nghiệm và trải nghiệm, dần dần không chỉ nắm vững phép lịch sự chuẩn mực của từng vùng đất, văn hoá mà còn biết cách nhanh nhẹn ứng phó theo mỗi tình huống. Và đó là điều ta nên học hỏi.

SỰ HÀI HƯỚC & KẾT NỐI

Bạn trai của tôi, anh ta không thích đọc sách. Nhưng không vì thế mà tôi đánh giá con người đó “thiếu kiến thức". Bởi vì anh thường xuyên đi du lịch, hẳn là mỗi tháng một lần nếu muốn thăm quốc gia Đông Nam Á hoặc 3 tháng 1 lần cho chuyến đi xa. 

Anh không hề học từ sách vở nhưng lại biết cách ôm túi bánh kẹo chia phát trẻ con ở SaPa, khiến chúng cười chứ không phải tranh giành xô đẩy giật lấy giật để. Sang đến Thái Lan, anh biết cách xông pha vào những trận chiến “súng nước" của mùa lễ hội, mang nụ cười và những giọt nước để giao lưu văn hoá các quốc gia. Qua đến Bali lại dùng ngôn ngữ để kết thân với chú tài xế, được chở đi dạo khắp nơi và ghé thăm vài khu vực địa phương ít khi du khách lui tới.

Nói khác hơn, tôi và anh quen biết nhau cũng nhờ óc khôi hài của anh ta đấy thôi! Tôi không giỏi tiếng Anh nhưng có thể hiểu được câu nói thì thầm vào tai của anh: “When I drink alcohol they call me alcoholic But when I drink Fanta, no one calls me FANTASTIC". Tôi còn nhớ chi tiết anh phá lên cười thật to vì tôi còn nhầm lẫn tưởng anh là một ca sĩ ngoại quốc bởi anh bảo “I am single" (tôi lại nghe thành “I am singer"). Sau này, tôi còn vì anh mà học thêm tiếng Trung, dùng những câu chơi chữ tiếng phổ thông để tâm sự và chọc cười anh.

Ngôn ngữ chính là điều kiện cần và đủ của một công dân toàn cầu. Vì đi lại, sinh sống khắp bốn bể nên tự giác bản thân họ phải tìm cách để xóa bỏ rào cản ngôn ngữ. Và hơn thế, chính cái tư duy nhạy bén của họ còn mang đến sự hài hước, dí dỏm và biến ​​cuộc hội thoại trở nên thú vị và mở ra nhiều cơ hội mà ta không ngờ đến. 

CÔNG BẰNG

Thời điểm mới tốt nghiệp Đại Học, tôi từng hỏi thăm một bạn người Malaysia cho chuyến đi du lịch châu Á đầu tiên của mình. Trong list 16 điểm đến mà tôi đã liệt kê, dưới góc nhìn của chàng trai đã đi du học nước ngoài và đã kinh qua rất nhiều nơi, anh chỉ cho tôi những ưu điểm của từng nơi và “điểm mù” của những vùng đất ấy. Theo đó, chúng tôi sẽ quyết định lựa chọn và loại bỏ điểm đến nào. Tôi cực ấn tượng với chàng trai ấy, tuy nhớ không rõ chi tiết, nhưng tôi vẫn nhớ như in cái cách anh thao thao bất tuyệt một cách vừa khen vừa chê

“Đặc tính nổi trội của công dân toàn cầu là họ luôn công bằng trong cách đánh giá; luôn muốn người khác cũng đạt được điều họ có. Họ suy nghĩ tích cực về người khác.”- trích Chương Đặng. Tôi không nhớ rõ chi tiết đâu, nhưng chúng ta có thể lấy ví dụ từ video trải nghiệm của Hà (travel blogger)

- Ấn Độ bẩn đấy, đồ ăn khó nuốt đấy, dễ sốc nhiệt và văn hoá hay sơ hở sẽ bị đánh cắp đồ. Nhưng ở đó có Komic- Ngôi làng cao nhất thế giới và Ki Monastery tu viện cổ ngàn năm nổi tiếng hay thành phố màu xanh đẹp như Morocco ở Rajasthan,...và những câu chuyện về lời nguyền của các pháo đài hay những phong tục thả trôi xác trên sông Hằng và cũng có những món ăn chay rẻ ngon để trải nghiệm.

- Trung Quốc cũng không phải chỉ có những danh lam quá xô bồ khiến  khách du lịch phải mất 2-3 giờ đồng hồ để chụp bức ảnh kỷ niệm và những nét văn hoá “khó xơi". Nơi đây còn là cái nôi của thắng cảnh như  “thiên đường chốn hạ giới” _ Cửu Trại Câu, nơi mang vẻ đẹp hữu tình quanh năm, mỗi mùa mỗi vẻ mười phân vẹn mười. Là nơi khu tự trị lạ lẫm nhất Ninh Hạ thuộc về, làm visa chẳng cần động tay với Thảo Nguyên và những show diễn nghệ thuật đầu tư chỉn chu, hoành tráng.

VÀ … thật sự đối với người có tính cách xã hội như tôi, yếu tố công bằng thật sự mang ý nghĩa to lớn. Công bằng trong việc thừa nhận, khách quan cảm nhận mọi thứ. 

(Theo học thuyết Holland, nhóm người thuộc nhóm Xã hội sẽ khá nhạy và cảm. Họ dễ thấu cảm được niềm vui, nỗi buồn của người xung quanh và cũng dễ bị ảnh hưởng bởi cảm xúc của người khác. Theo logic của người thuộc nhóm Xã hội, việc giúp người khác vui lên cũng là điều khiến cho bản thân hạnh phúc hơn.) Ảnh minh hoạ.

KHÔNG ĐỊNH KIẾN 

Có người bảo tôi rằng trò chuyện với một công dân toàn cầu sẽ đỡ nhọc tâm. Tại sao? Bởi họ hiểu biết về văn hoá của người châu Á,. Họ có thể phân biệt người Việt Nam khác người Trung Hoa. Họ cũng biết về ngôn ngữ, lịch sử và hiểu rõ văn hoá Trung Hoa ảnh hưởng đến các quốc gia láng giềng nhưng không bao giờ không gộp nhóm người Á Đông chính là Trung Hoa. 

Bản tính của họ là nhìn mọi thứ một cách cực kỳ bình tĩnh. Họ không thể hiện đôi mắt ngờ vực tại sao người dân nơi này kết hôn quá sớm. Tại sao ở đây lại yêu cầu người phụ nữ phải “giữ trinh tiết" cho đến khi kết hôn. Tại sao phải khổ sở nhịn ăn nhịn uống cả tháng, chỉ dùng bữa sáng để cung cấp năng lượng và chờ đến khi mặt trời lặn mới có bữa tối “xả chay”...

Năm ngoái, thời điểm dịch bệnh, tôi có trò chuyện cùng người bạn cũ. Bạn nữ ấy kể cho tôi nghe câu chuyện về việc cho đi nhờ xe. Vì sống một mình, luôn dè chừng quá lâu nên lúc nào cũng phải đề cao tính cảnh giác. Do đó, lúc sang Thái đánh hàng, bạn ấy không dám tin rằng có người tốt bụng giúp đỡ mình. Cậu ta là thợ sửa điện của một khách sạn, khi thấy cô ấy book xe và gọi điện khó khăn, cậu ta đã đề nghị giúp đỡ. Cậu sẵn lòng chở cô bạn đến khu đó mà không cần lấy xu nào. Cũng thuyết phục một lúc, cậu bảo “Tôi là người tốt đấy!” và cô cũng hỏi ý kiến bạn trai mình, đánh liều một phen. Cuối cùng, dù khoảng cách địa lý và ngôn ngữ, ấy mà bọn họ thân với nhau đến nay đã được 6 năm. 

Nếu không trải qua nhiều chuyện, liệu bạn có dễ mở lòng đón nhận sự thật rằng trên đời còn rất nhiều người tốt, việc tốt chứ? Vì vậy, mỗi khi tôi suy nghĩ quá nhiều, tôi lại nhớ đến tính cách này của công dân toàn cầu. Họ đơn giản hoá mọi vấn đề, gạt bớt định kiến để nhẹ thở hơn.

SỰ KHIÊM TỐN & CẢM THÔNG

Cũng dễ hiểu thôi, khi đã tiếp xúc với quá nhiều sự hùng vĩ, con người ta bỗng chốc tự thu bé mình lại. Chứng kiến ngọn núi kỳ vĩ, bạn sẽ giữ kín trong lòng tự hào ngọn núi ở quê hương. Tiếp xúc những người xinh đẹp, bạn sẽ bình tĩnh ngắm vẻ đẹp của mình trong gương. Hoặc khi đến những miền đất khó khăn và nghèo nàn hơn, bạn sẽ thật sự trân quý và cảm thông cho những con người có đôi phần quê mùa, lạc hậu và nhiều hủ tục.

SỰ TINH TẾ 

Bạn đã từng đến Luang Prabang hay một vùng đất tôn giáo nào và tìm hiểu về văn hoá khất thực chưa? Đặc biệt, nếu vác ba lô đi tham quan các quốc gia vùng đồng bằng sông Mekong, ắt hẳn bạn sẽ có cơ hội trải nghiệm nét đẹp của hoạt động này.  Các nhà sư, người tu hành sẽ khất thực từ sáng sớm cho bữa ăn duy nhất trong ngày của họ vào 12h trưa. 

Nếu là một khách du lịch bình thường, ắt hẳn bạn cũng biết rằng chúng ta cần giữ khoảng cách nhất định đối với nhà sư và hạn chế quay phim chụp ảnh cận các nhà tu hành. Nhưng ngoài phép lịch sự và tôn trọng tối thiểu, khách du lịch như chúng ta vẫn chưa biết rõ hết tất thảy những góc khuất phía sau. Chẳng hạn như việc khất thực cho họ. Bạn có thể mua cơm chay ở các quán ven đường, chắc chắn ở những điểm đến du lịch sẽ có dịch vụ đáp ứng nhu cầu của du khách kiểu ấy. Vốn dĩ bạn muốn góp một ít tấm lòng nhưng đó là điều không nên. Bởi bạn không phải là người tự tay nấu những bữa cơm chay, bạn sẽ không thể đảm bảo vệ sinh và an toàn thực phẩm và các vị sư thì không thể nào để lại thức ăn thừa. Hành động mang ý tốt ấy của bạn có thể vô tình trở thành không hay.

Phải đi nhiều nơi, kèm theo đó phải sống, ngẫm và tìm hiểu văn hoá nhiều vùng miền mới có thể có những góc nhìn sâu sắc như thế. Và đấy là những thứ ta có thể học được từ những công dân toàn cấu.

THÂN THIỆN

Có một lần tôi đến Bali, tôi nhìn ngắm phong cảnh và ngưỡng mộ từ lâu nên quyết tâm phải đến một lần để chứng kiến tận mắt. Cảnh quang Bali, thật sự cũng đẹp nhưng không hẳn là tuyệt vời hơn non nước thiên nhiên Việt Nam. Đường xá, ẩm thực, con người,...cũng tương đồng. Nhưng có một thứ khiến Bali trở nên rất riêng không thể so bì, đó chính là vẻ đẹp của văn hoá. Khi đến Đền Pura Tirta Empul, tôi xếp hàng dài để trải nghiệm cảm giác tắm suối thiêng. Xen kẽ là người dân bản địa, họ thân thiện trò chuyện và hướng dẫn tôi nghi thức, giúp tôi chọn những điểm đến cho phù hợp thời điểm sớm nắng trưa mưa khi đó. Tôi cảm ơn rối rít cô ấy vì 25p xếp hàng chờ đợi của tôi trở nên thật giá trị. Cô bảo rằng vì cô cũng đã đi nhiều nơi, cô cũng may mắn gặp được người tốt chia sẻ cho mình để càng có động lực tiếp tục cuồng chân và cô muốn mang năng lượng ấy để tiếp sức cho người khác.

Từ cô gái ấy, tôi nhận ra rắng mỗi con người chúng ta đều cần phải “đẹp" như Hoa Hậu. Bởi có những khoảnh khắc trong đời, bạn sẽ trở thành đại diện của vùng đất bạn sinh ra, nơi bạn đang đứng và cả dân tộc của mình.

SỰ RẠCH RÒI, CHUYÊN NGHIỆP

Ở khoản này, tôi xin phép lấy 3 ví dụ để phân tích:

Ví dụ thái độ của một công dân toàn cầu đối với nước Trung Hoa. Họ phân định rạch ròi giữa nể phục và yêu quý, giữa làm việc và làm bạn, giữa học hiểu và lai căng; chẳng hề nao núng. 

Ví dụ, bạn có thể rời khỏi đất nước, bị ảnh hưởng giao thoa của nhiều nền văn hoá và ngôn ngữ phương Tây. Bạn có thể ăn mặc phóng khoáng như cô gái Mỹ, trang điểm và ăn diện như một quý cô nước Pháp. Nhưng bạn vẫn biết, khi trò chuyện cùng với ông bà bố mẹ, bạn vẫn dùng thứ tiếng mẹ đẻ quý báu hay viếng chùa trong một bộ trang phục kín đáo và giản đơn. 

Ví dụ, bạn phân biệt rõ về du lịch tiêu chuẩn 5 sao và tiết kiệm. Giá vé rẻ thì bay vòng, đi giờ khắc nghiệt, thiếu thốn khâu săn sóc đặc biệt từ lúc làm thủ tục cho đến bước xuống chuyến bay. Nếu muốn chọn phòng rẻ, hạy chấp nhận vị trí xa, không có nhiều dịch vụ đính kèm. Nếu muốn ở nhờ gia đình ai đó, hãy chọn sẵn một ít hoa quả hay quà biếu, bỏ một ít thời gian và công sức để phụ giúp gia chủ, chú ý đến tiểu tiết để tránh gây phiền hà đến họ dù chỉ là sợi tóc trên nệm, lông rơi trong nhà vệ sinh, đèn đóm khoá tắt khi đi ra khỏi nhà,...

Những thứ mà nói thì dễ, làm cũng dễ nhưng không phải một công dân bình thường nào cũng biết để thực hiện.

Nếu từng yêu hoặc quen biết một công dân toàn cầu, hẳn là bạn sẽ được trực tiếp trải nghiệm nhiều hơn những cung bậc cảm xúc và học được rất nhiều từ họ. Ngược lại, nếu bạn có tính cách của một công dân toàn cầu, hẳn là sẽ là món quà quý giá trong lòng nhiều người.

Tác Giả: Bunny