Áp lực, căng thẳng đến từ trường lớp đã trở thành một vấn đề hết sức nóng bỏng đối với không chỉ học sinh mà còn là phụ huynh, nhà trường, xã hội. Ngày 13 tháng 6 năm 2019, VTV24 đã đăng một clip dài gần 3 phút với tiêu đề ""học bạ siêu nhân" toàn điểm 10 xin vào trường chuyên" dấy lên những ý kiến trái chiều về áp lực phải được điểm giỏi đối với học sinh. Nhận thấy sự cấp bách, tính thời sự của chủ đề ,trong bài viết này, người viết xin cố gắng phân tích nguyên nhân của áp lực học đường, cụ thể là điểm số, đang đè nặng trên đôi vai của học sinh, những hậu quả có thể xảy ra và những cách để giảm bớt những áp lực này.

1. Tại sao học sinh luôn cảm thấy áp lực rằng phải đạt được điểm giỏi?

Gia đình chính là nguyên nhân lớn nhất. Từ nhỏ, trẻ em đã được dạy rằng "cần phải đạt được điểm số thật cao trong các bài kiểm tra, kì thi ở trường" bởi điểm cao sẽ mang đến niềm vui cho mọi người và đảm bảo tương lai cho chúng. Khi lớn lên, trẻ sẽ được hỏi những câu hỏi có thể khiến chúng xấu hổ khi trả lời như "năm nay con học sinh gì?", "điểm trên lớp con cao không?", "con đứng thứ mấy trong lớp?". Trong những cuộc gặp mặt gia đình, điểm số lại trở thành niềm tự hào hoặc sự xấu hổ của cha mẹ khi so sánh với nhau. Bên cạnh ba mẹ, ông bà, anh em đồng trang lứa cũng có thể trở nên áp lực  khi liên tục trở thành mục tiêu so sánh: "Cậu A con nhà bác B năm nay được học sinh giỏi đấy, con cũng ráng mà được học sinh giỏi đi". Áp lực này không chỉ ở nhà mà còn xuất hiện trên trường trong trường hợp những người thân học cùng trường bởi giáo viên liên tục so sánh học sinh với người họ hàng khóa trước vì họ mong đợi người em ít nhất sẽ học giỏi như người anh.

Song song với gia đình, trường học cũng trở thành chính đối tượng chính gây nên áp lực đối với học sinh. Học sinh luôn phải đáp ứng mong muốn điểm cao của giáo viên để giáo viên có thể tự hào khoe khoang với đồng nghiệp. Học phải nhau thi đua, đứng đầu lớp, những học sinh bị điểm thấp sẽ bị khiển trách, kỷ luật, tạo nên một áp lực vô hình rằng không ai muốn mình là người dưới cùng. Và mặc dù đã cố gắng hết sức, những học sinh ở nhóm dưới bảng xếp hạng sẽ luôn chịu những ánh nhìn không hài lòng đến từ giáo viên, cho rằng chúng thật lười nhác và thiếu ý thức. 

Bên cạnh nhà trường, áp lực đến từ xã hội cùng vô cùng khắc nghiệt. Hầu hết mọi người đều cho rằng, phải vô trường chuyên, trường điểm mới là tốt, còn vào trường tư, trường kém nổi tiếng hơn thì không có tương lai hay những câu nói quen thuộc như "trường đó toàn những thằng chẳng ra gì". Thậm chí ở Việt Nam, việc học đại học trở thành một điều bắt buộc để trở thành một người có giá trị, để trở nhận được sự tôn trọng từ mọi người, khiến thi đại học trở thành một kỳ thi áp lực và vô cùng căng thẳng đối với học sinh cấp ba. Bên cạnh đó, khi đi du học, mọi người luôn không ngừng đòi hỏi học sinh phải đạt trên khả năng của chúng như du học tự túc thì đòi phải săn được học bổng, săn được học bổng thì phải là 50%, có được học bổng thì đòi hỏi phải là học bổng toàn phần, thậm chí có được học bổng toàn phần thì đòi hỏi phải được học bổng từ nhiều trường khác nhau. Chính sự đòi hỏi không có điểm dừng khiến học sinh, sinh viên luôn cảm thấy áp lực tột độ đối với chuyện học của chính mình dù kết quả có như thế nào. 

2. Những tác động tiêu cực của áp lực điểm số lên học sinh

Một trong những hậu quả nghiêm trọng nhất chính là học sinh quên đi mục đích của việc học. Những lời nói áp lực phải được điểm cao để nở mày nở mặt với bạn bè, những hứa hẹn rằng điểm cao sẽ có một tương lai tốt đẹp mặc dù không một ai dám đảm bảo về điều này, học để mang thành tích về cho trường, cho lớp, cho ngang bằng bạn bè, tất cả những điều đó dần khiến trẻ quên đi mục đích lâu dài của việc học, nói rộng hơn là mục đích của giáo dục. Học sinh dần không còn coi việc học là lấy kiến thức, là giáo dục bản thân mà coi việc học như một phương tiện để hài học cha mẹ, thỏa mãn mong muốn của thầy cô, trường lớp, xã hội và chúng sẵn sàng làm mọi cách để đạt được điểm cao, kể cả gian lận. Việc gian lận vốn là một điều bất thường, bởi nó trái đạo đức, thiếu trung thực, nay lại trở thành một điều bình thường, thậm chí hiển nhiên đối với một phận không nhỏ học sinh, khiến chúng phải tự hỏi : vậy mục đích của việc học là gì ? 

Việc mong đợi quá nhiều, đòi hỏi điểm số ở trẻ dần khiến trẻ trở nên căng thẳng, áp lực, ảnh hưởng đến cả sức khỏe lẫn tinh thần. Về mặt sức khỏe, trẻ có thể phải trải qua những cơn đau đầu kéo dài, đau bao tử, cạn kiệt năng lượng. Về mặt tinh thần, trầm cảm hay mắc các hội chứng lo âu là hai hậu quả nghiêm trọng mà trẻ có thể gặp phải. Bên cạnh đó, sự căng thẳng, áp lực có thể ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tiếp thu bài học khi trẻ liên tục lo lắng hay thậm chí nghi ngờ khả năng học tập của bản thân, mất đi sự tự tin ban đầu. Nghiêm trọng hơn, khi bị những suy nghĩ lo âu kiểm soát, trẻ không còn muốn cố gắng học tập vì bản thân, vốn là mục đích, động lực bền vững nhất, cao nhất của việc học. Ngoài ra những thay đổi về cảm xúc, hành vi cũng có thể xảy ra khi trẻ dễ nổi nóng hay xấu hổ khi ai đó nhắc về chuyện học hay thậm chí ngầm so sánh trẻ với người khác. Tất nhiên có thể một số trường hợp trẻ sẽ không thể hiện cảm xúc ra bên ngoài, điều này lại dẫn để sự ức chế cảm xúc của trẻ khi nhận thấy mọi người chỉ quan tâm, so sánh việc học của mình thay vì thực sự quan tâm đến mục tiêu, cảm xúc trong việc học. Dần trẻ trở nên khép kín, không còn biểu lộ cảm xúc với những người khiến chúng cảm thấy bị tổn thương.

3. Làm sao để giải quyết những vấn đề áp lực điểm số nói riêng, áp lực trường lớp nói chung?

Hãy ngừng tạo áp lực lên trẻ. Thay vì liên dùng những động lực bên ngoài, hãy khơi gợi những động lực từ bên trong trẻ. Hãy hỏi trẻ thực sự muốn học những gì, dạy trẻ cách luôn cố gắng nghiêm túc với những gì mình đang theo đuổi. Dạy trẻ giá trị của tri thức, của việc học, việc học sẽ giúp gì được cho chung trong tương lai. Đừng so sánh trẻ với những đứa trẻ giỏi hơn khác bởi mỗi đứa trẻ luôn có một thế mạnh riêng, một hướng, một tốc độ phát triển riêng và việc so sánh với nhau chỉ càng làm trẻ tự ti. Điều này cần có sự hợp tác từ cả phía gia đình và nhà trường bởi cả hai đều có những tác động rất lớn đến suy nghĩ, cảm xúc của học sinh. 

Đối với những định kiến xã hội, có lẽ để thay đổi đòi hỏi rất nhiều công sức và thời gian, thay vào đó, chúng ta hãy dạy trẻ vững tin vào bản thân, vào giá trị của mình, bỏ qua những lời dèm pha của những người xung quanh. Biết là rất khó và tốn rất nhiều thời gian và công sức nhưng đó chính là những hành trang bền vững, cần thiết cho việc vượt qua áp lực học đường nói riêng và cuộc sống nói chung

Tác giả: Full Sun