Chau Do@Triết Học Tuổi Trẻ
4 năm trước
Tản Mạn Về Việc Học
Thành thật đi, bạn đang học vì cái
gì?
Đã bao giờ bạn tự hỏi bản thân mình,
rốt cuộc tại sao mình lại phải học tập?
“Học, học nữa, học mãi” dường như
là một câu khẩu hiệu được rao giảng hàng ngày để thôi thúc chúng ta trên con đường
học vấn. Nhưng cuối cùng, “học nữa, học mãi” như vậy, để làm gì?
Chán nản với việc học, có phải do chúng ta đều sai mục đích ngay từ đầu?
Có vẻ đúng là như vậy. Dường như
chẳng có trường lớp nào dạy cho ta mục đích của việc học trước khi bắt đầu dạy
chúng ta học. Tất cả những gì còn đọng lại trong đầu chúng ta về mục đích cao cả
của học tập chỉ là những câu nói bâng quơ từ nhà trường, gia đình: “Học để thi điểm
cho cao”, “Học để sau này kiếm cái bằng”, “Học thì sau này sẽ có lương cao, mọi
người nở mày nở mặt ra được đôi chút”. Những câu nói vô thưởng vô phạt, chẳng có
gì để có thể làm động lực để ta cố gắng từng ngày. Điểm cao, bằng giỏi, những xấp
giấy bạc dày cộm,… có thể là mẫu số chung của thành công, và cũng là những điểm
đến mơ ước sau những tháng ngày dày công đèn sách. Nhưng tất nhiên, nếu không có
những động cơ rõ ràng, cụ thể, xung quanh chỉ toàn xì xào những câu nói gọn lỏn
như vậy, thì liệu chúng ta có biết cách sử dụng kiến thức để đạt tới những gì
ta mong muốn? Không phải cứ vùi vào học là sẽ điểm cao, sẽ có tấm bằng đỏ chói,
và những thành tích, tiền tài, địa vị, chưa chắc đã luôn luôn là cái đích cuối
cùng của việc học.
“Học để thi điểm cho cao”…
Thực ra điều này không hề sai. Việc
học để đạt điểm số mơ ước hoàn toàn là một mục đích chính đáng. Sẽ chẳng có gì đáng
chê trách nếu một cô cậu học trò nào đặt ra mục tiêu đỗ thủ khoa, đứng nhất lớp,
nhất trường hay đạt giải nhất nhì trong kỳ thi học sinh giỏi. Có thể nhiều người
sẽ ném ra những cái lườm không mấy thiện cảm nếu như những cô cậu học trò đó công
khai chia sẻ với mọi người xung quanh về những mục đích ấy của mình, cho rằng họ
tham vọng, cầu toàn, hám sĩ diện,… Nhưng chí ít, những học trò đó cũng đã xác định
được một mục tiêu dù là nhất thời cho việc học của mình. Nếu như một ngày, tất
cả học sinh trên đất nước này đều biết đặt ra những mục tiêu về điểm số, kết quả
cho việc học của mình, đó chẳng phải là một điều đáng mừng hay sao? Nói đến đây,
có thể nhiều người sẽ cho rằng đây là một triệu chứng của căn bệnh thành tích,
nhưng thực ra, căn bệnh thành tích chỉ tái phát khi học trò bị những yếu tố bên
ngoài áp đặt các mục tiêu của mình. Thật đáng buồn thay khi những mục tiêu về học
tập không đến từ bản thân của những cô cậu học trò, mà lại đến từ thầy cô, gia đình
- những người thân cận đã tự cho mình quyền quyết định thay việc học cho họ, như
những người chủ đang ép doanh số đối với nhân viên của mình. “Kỳ này không được
học sinh giỏi thì chết với tao”, “Đầu tư cho ăn học đủ thứ rồi mà đi thi chẳng
giật được cái giải nào”. Rõ ràng, việc đạt điểm cao, giành được những giải thưởng
cao quý trong các kỳ thi không phải là điều mà tất cả mọi đối tượng học sinh đều
hướng đến. Có thể sẽ có những học sinh mong ước đạt điểm số chót vót, nhưng cũng
có những học sinh đặt ra mục tiêu đạt điểm trung bình, điều này phụ thuộc rất
nhiều vào khả năng, sức học và thậm chí là cả những định hướng xa hơn trong tương
lai. Chúng ta không hướng tới việc tất cả học sinh đều đạt những điểm số cao,
những giải thưởng vinh dự theo tiêu chuẩn của gia đình, nhà trường; chúng ta cần
hướng tới việc tất cả học sinh biết mình đang học vì điều gì, đang học cái gì, đang
đặt ra những mục tiêu phù hợp với sở thích và năng lực của bản thân như thế nào.
Xây dựng được mục tiêu cho việc học
của mình đã là một tín hiệu đáng mừng, nhưng làm thế nào để biến những mục tiêu
đó thành hiện thực vẫn là một vấn đề nan giải. Cụ thể, với mục tiêu “Học để lấy
điểm cao”, nhiều học sinh dù đã hoạch định ra điều đó trong đầu nhưng chưa chắc
đã biết cách học để lấy điểm cao, và xa hơn nữa, điểm cao đó sẽ dùng để làm gì.
Để đạt điểm cao theo một cách hiệu quả nhất thì chắc chắn bạn không nên ngồi ôm
quyển sách và cố nhồi nhét từng con chữ vào đầu rồi. Ghi chú cô đọng, vẽ sơ đồ
tư duy,… là những công cụ mà chúng ta đều ít nhiều đã từng nghe qua, nhưng để áp
dụng thật hiệu quả thì cần một quá trình làm quen và thích nghi với những phương
pháp học tập tiên tiến này bởi trường lớp chưa chú trọng đến việc dạy ta những
cách thức học kiểu mới. Hơn nữa, để tối đa hóa hiệu suất học tập mà vẫn đạt điểm
như mong muốn, việc lắng nghe các thầy cô giảng bài cả tiết học trên lớp là chưa
đủ, mà bạn cũng cần nắm kỹ những từ khóa, những cách cô đọng bài giảng sao cho
thật dễ nhớ và thậm chí, cả những nội dung sẽ kiểm tra. Với mục tiêu về điểm số,
điều này thật sự cần thiết bởi bạn không phải là một tỉ phú thời gian để học hết
tất cả mọi kiến thức trong sách vở, bạn chỉ có thể học kỹ những phần sẽ được hỏi
đến trong bài kiểm tra mà thôi, quỹ thời gian còn lại bạn dùng để đầu tư cho những
mục tiêu khác của bản thân. Những gì bạn đang cần là những con điểm đúng với mục
tiêu đã đề ra, có thể là để phục vụ cho một mục tiêu khác lớn hơn, nên có lẽ, bạn
không cần phải trở thành một chuyên gia quá xuất sắc trong môn học đó, nên đừng
quá tốn công sức để nhồi nhét những thứ không cần thiết mà chỉ học để đảm bảo đạt
được mục tiêu. Tất nhiên, việc bạn có thể “vượt chỉ tiêu” là một điều tốt, nhưng
hãy cân nhắc để nó không ảnh hưởng nhiều đến các mục tiêu khác. Nếu bạn cảm thấy
mình quá dư dả thời gian thì điều đó không thành vấn đề, bạn cứ việc vượt chỉ
tiêu bao nhiêu tùy thích. Nhưng nếu quỹ thời gian của bạn eo hẹp và bạn còn có
những mục tiêu khác cũng quan trọng không kém ngoài việc học, thì bạn hãy tạm
thời gác việc vượt chỉ tiêu qua một bên, để đảm bảo tất cả các mục tiêu đều được
thực hiện trọn vẹn nhất.
“Học vì đam mê, vì khát khao được
khám phá thế giới”
Nếu bạn có được mục đích học tập
như vậy thì xin chúc mừng! Tìm thấy được niềm đam mê của mình có lẽ là sự may mắn
lớn nhất của một cuộc đời rồi. Dường như đây chính là mục đích học tập lớn lao
nhất mà mỗi học sinh, sinh viên, nghiên cứu sinh hay thậm chí cả những giáo sư,
học giả có thể theo đuổi. Nếu bạn học vì đam mê, thì động lực học hành, nghiên
cứu, tìm tòi của bạn sẽ lớn hơn bao giờ hết. Và bạn cũng sẽ tìm thấy nhiều niềm
vui, sự thích thú hơn trên hành trình học hỏi của mình. Một học sinh yêu thích
vật lý hay hóa học chắc chắn sẽ thấy sung sướng biết bao mỗi khi thực hiện thành
công một thí nghiệm; một giáo sư đã dành gần như cả cuộc đời cho lĩnh vực nghiên
cứu của mình chắc chắn sẽ thấy tự hào biết bao nếu như những công bố khoa học mình
đã dày công tạo nên có thể giúp ích được cho nhiều người. Khi đó, việc học, đối
với bạn, đã mang trong nó những giá trị thật khác biệt. Học không chỉ còn là
cho bản thân bạn, cho công cuộc mưu cầu hạnh phúc cá nhân, mà còn là cho cộng đồng,
cho xã hội.
Dĩ nhiên, không phải ai trong chúng
ta cũng bắt buộc phải có những mục tiêu cao cả như vậy. Chúng ta không sinh ra
chỉ là để tạo ra những giá trị lớn lao, không ai muốn chúng ta đều phải trở thành
những vĩ nhân; mà chúng ta sinh ra là để làm điều mình yêu thích, hoặc chí ít,
là làm điều mình có khả năng làm. Chẳng ai có thể bắt chúng ta phải trở thành
nhà toán học trong khi chúng ta có khả năng viết lách trời phú hay một trí tưởng
tượng phong phú. Mọi sự ép buộc như vậy đều là phản khoa học, thậm chí đi ngược
lại quy luật của tạo hóa. Một trong những lý do để chúng ta tồn tại trên cõi đời
này chính là để khám phá bản thân, bởi thực sự, để hoàn toàn hiểu rõ về bản thân
bạn không phải là câu chuyện một sớm một chiều. Chúng ta cần phải có những trải
nghiệm nhất định đối với nhiều lĩnh vực khác nhau trước khi tìm ra niềm đam mê
của mình. Hồi còn học tiểu học, trong khi nhiều người bạn của tôi đã có định hướng
thi vào các trường cấp hai chuyên, chọn ngay từ năm lớp 3, 4, thì tôi vẫn mông
lung, mơ hồ về bản thân mình, chỉ đến khi bắt đầu học cấp 2 tôi mới nhận ra niềm
yêu thích đối với ngoại ngữ và quyết định thi vào một trường cấp 3 chuyên Anh.
Việc khám phá ra đam mê, khả năng của bản thân là cả một cuộc hành trình, nhưng
có lẽ, nó cũng không nhất thiết phải là một cuộc đua. Bởi vậy, bạn không cần phải
đặt nặng việc mình phải về đích sớm trên cuộc hành trình ấy, mà hãy đi những bước
đi cẩn trọng, hãy tạo cho mình những trải nghiệm thật đầy đặn, hãy cứ chậm mà
chắc, rồi đến một lúc nào đó bạn sẽ tìm ra được niềm đam mê của bản thân, sẽ
khai phá những khả năng mà trước đây bạn chưa từng biết. Điều quan trọng nhất là
bạn sẽ tìm ra được những gì phù hợp nhất với bản thân mình. Học, không chỉ là để
hiểu biết về thế giới xung quanh, mà còn là để hiểu được chính mình.
Tiên trách kỷ, hậu trách nhân
Chúng ta ngày ngày than vãn, kêu
ca về hệ thống giáo dục của đất nước. Không chỉ có học sinh, sinh viên, mà ngay
cả các bậc phụ huynh hay thậm chí là các giáo viên đang công tác trong ngành giáo
dục cũng đều đôi lần bày tỏ sự thất vọng về việc học tập, giảng dạy…
“Học sinh bây giờ toàn phải học
nhồi nhét mấy cái đâu đâu, chẳng có tác dụng gì, sau này rồi cũng quên hết.”
“Học sinh bây giờ cứ học ngày học
đêm, chẳng như mình ngày xưa, cứ chiều chiều đi học về là sang nhà đứa hàng xóm
chơi cả tối, hôm sau lại ung dung vác cặp đi học mà chẳng phải lo lắng kiểm
tra, thi cử gì bởi vì lớp cũng có đứa nào học bài đâu.”
“Giáo dục chỉ toàn những tiêu cực,
chương trình học quá nặng, không thực tiễn. Sinh viên đại học học xong thất
nghiệp tràn lan, toàn đi chạy xe ôm công nghệ, chứ mấy ai ra trường làm được đúng
ngành đúng nghề đâu?”
… nhưng hãy nhìn xem, những học
sinh, sinh viên, những bậc phụ huynh hay bất cứ những người có nhu cầu lĩnh hội
tri thức nào, liệu có sẵn sàng ở trong tâm thế đón nhận kiến thức hay không?
“Thầy cô trông chặt nhưng kiểu gì
chẳng có cách giở phao.”
“Lên đại học nhàn lắm các em ạ!
Ngủ trong giờ chẳng ai biết vì lớp mấy trăm đứa, gặp giảng viên gắt quá thì cứ
nhờ đứa nào điểm danh hộ. Thi cuối kỳ, giữa kỳ học trước vài ngày vẫn qua môn,
thi xong thì vứt hết xong lại học môn mới chứ có ai đả động đến mấy cái đấy nữa
đâu.”
“Khổ thân cái lũ khóa sau! Từ năm
sau trở đi là trường bắt đầu đưa phần mềm Turnitin vào quét đạo văn rồi, chúng
nó sẽ sống sót ra trường thế nào được đây?”
Học đến bao giờ là đủ?
Có lẽ nhiều người trong chúng ta
thừa biết câu trả lời, nhưng lại không có đủ can đảm để thực hiện câu trả lời ấy.
Chúng ta đều biết rằng học không bao giờ là đủ, chứ đừng nói là thừa, nhưng hầu
hết chúng ta, đến một thời điểm nào đó trong đời, vì cho rằng mình không còn có
khả năng học tập nữa, đã tự đóng cửa tâm hồn mình lại với thế giới tri thức. Ngày
còn bé, không ít người đã từng nghe người thân của mình nói rằng: “Học là sướng
nhất rồi, có mỗi việc học thôi mà làm không xong nữa thì vứt đi.” Tôi không nghĩ
như vậy, bởi việc học, nếu đúng theo ý nghĩa của nó, chưa bao giờ dễ dàng đến vậy.
Nó là cả một quá trình, một chặng đường chắc chắn sẽ đầy những khó khăn, thử thách
mà chúng ta có đi đến hết cuộc đời cũng chưa chắc đã hoàn thành được bởi kiến
thức là bao la, mênh mông. Cho dù chúng ta không thể đi đến cuối con đường, nhưng
những quả ngọt chúng ta tận hưởng trên từng chặng của con đường ấy chắc chắn sẽ
không để chúng ta thất vọng. Dù không đi hết được, nhưng càng đi nhiều, bạn càng
gặt hái được nhiều.
"Học tập là hạt giống của kiến
thức, kiến thức là hạt giống của hạnh phúc ." Ngạn ngữ Gruzia
Tác Giả: Chau Do, Sinh viên
Kết bạn và theo dõi facebook của tác giả tại link: [https://www.facebook.com/hanhchau592001]
------------------------------
Bạn
đam mê viết lách, nhận giải thưởng (tổng trị giá 21 triệu VNĐ / tháng,
sách, chứng nhận Social Impact Awards) và muốn được tạo thương hiệu cá
nhân tới hàng triệu người trong cộng đồng của YBOX.VN? Xem chi tiết tại link: http://bit.ly/
(*) Bản quyền bài viết thuộc về Cuộc thi Triết học Tuổi trẻ do Ybox đồng sáng lập và tổ chức. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là "Tên tác giả - Nguồn: Triết Học Tuổi Trẻ". Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ
----------------------------
Hợp Tác Cùng YBOX.VN Truyền Thông Miễn Phí - Trả Phí Theo Yêu Cầu tại http://bit.ly/YBOX-Partnership
478 lượt xem, 452 người xem - 460 điểm